Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία της συγγραφέως

Κριτικές του άρθρου

ISSN : 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 4 Οκτωβρίου 2017

“ Προαγωγή Υγείας στο χώρο εργασίας Επαγγελματιών Υγείας σε Δημόσια Μονάδα Υγείας ”

της

Μαρίας Μουρίκη

Εκπαιδεύτριας Νοσηλεύτριας

MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας Α.Π. Κύπρου

Ειδίκευση στη Χειρουργική Ειδικότητα

Παιδαγωγική και Διδακτική κατάρτιση

Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης ΑΣΠΑΙΤΕ

Περίληψη

Η προαγωγή υγείας κατευθύνει τη δράση της προς όλους τους παράγοντες που καθορίζουν την υγεία, οικονομικούς, περιβαλλοντολογικούς, κοινωνικούς, προς τη διαμόρφωση ενός υγιεινού περιβάλλοντος, και ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις συνθήκες εργασίας.

Είναι προφανές ότι η έννοια κλειδί στην οργάνωση της εργασίας σήμερα πρέπει και οφείλει να είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Κατά τον σχεδιασμό και την οργάνωση της εργασίας πρωταρχικό ρόλο παίζει το ανθρώπινο δυναμικό. Μια ανταγωνιστική και ισχυρή οικονομία δεν μπορεί να στηριχθεί σε ένα άρρωστο ανθρώπινο δυναμικό.

Ειδικότερα στα νοσοκομεία το θέμα της υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας αποκτά μεγάλη σημασία, λόγω των ποικίλων επαγγελματικών κινδύνων που υπάρχουν σ’ αυτά και λόγω των πολυάριθμων εργαζόμενων. Τα νοσοκομεία αποτελούν εξαιρετικά πολύπλοκους οργανισμούς όπου λαμβάνει χώρα μια ποικιλία δραστηριοτήτων από ένα σημαντικό αριθμό εργαζόμενων.

Για τη συγκεκριμένη εργασία πραγματοποιήθηκε μελέτη της ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας από ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και επιστημονικά περιοδικά για τα επαγγελματικά ατυχήματα στο νοσοκομείο, και μελέτη στοιχείων δεικτών από εργατικά ατυχήματα.

Έγινε καταγραφή ανά ομάδα φυσικών, χημικών, βιολογικών, εργονομικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων κινδύνου, για επαγγελματικά ατυχήματα.

Η προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζόμενων στο χώρο της εργασίας υπαγορεύεται από την ελληνική νομοθεσία, κυρίως με το νόμο-πλαίσιο 1568/85, η βασική αρχή που διαπνέει την ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι η υποχρέωση του εργοδότη να εξασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια των εργαζόμενων, ωστόσο το νομοθετικό πλαίσιο εφαρμόζεται ελλιπώς (Eichener, 1997). Οπότε μια επιχείρηση υποχρεούται να δημιουργήσει μια εσωτερική οργάνωση για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, κυρίως μέσω των υπηρεσιών του Τεχνικού Ασφαλείας και του Γιατρού Εργασίας.

Έτσι οργανώνονται υπηρεσίες Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας σε αρκετά ελληνικά νοσοκομεία, εκπαιδεύονται οι εργαζόμενοι, γίνεται προσπάθεια συστηματικής καταγραφής εργατικών ατυχημάτων και εφαρμόζονται μέτρα για την προστασία των εργαζόμενων, κυρίως από βιολογικούς παράγοντες κινδύνου.

1. Εισαγωγή

Ο όρος προαγωγή της υγείας αναφέρεται σε όλες τις επιστημονικές μεθόδους που συντελούν στην αλλαγή του τρόπου ζωής ενός πληθυσμού, ώστε αυτός να πετύχει μια ιδανική κατάσταση υγείας. Ως ιδανική κατάσταση υγείας ορίζεται ο συνδυασμός της φυσικής, κοινωνικής, ψυχικής και πνευματικής υγείας.

Η προαγωγή υγείας επικεντρώνεται περισσότερο στο σύνολο του πληθυσμού μέσα στα πλαίσια της καθημερινής του ζωής, οικογένειας και χώρο εργασίας. Καθιστά τα άτομα ικανά να αναλαμβάνουν αυθόρμητα ή οργανωμένα υπεύθυνη δράση για την υγεία τους. Η επιδίωξη αυτή απαιτεί πλήρη και συνεχή πρόσβαση στην πληροφόρηση για θέματα υγείας και τη μέγιστη δυνατή κοινοποίηση όλων των σχετικών πληροφοριών στο σύνολο του πληθυσμού. Η προαγωγή υγείας κατευθύνει τη δράση της προς όλους τους παράγοντες που καθορίζουν την υγεία, οικονομικούς, περιβαλλοντολογικούς, κοινωνικούς, προς τη διαμόρφωση ενός υγιεινού περιβάλλοντος, και ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις συνθήκες εργασίας (Τούντας Γ., 2000).

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) με την διακήρυξη του χάρτη της Οτάβα το 1986 θεσμοθέτησε την πολιτική της προαγωγής υγείας, η οποία αποσκοπεί στην αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στην ενίσχυση των ευρύτερων παραγόντων που επιδρούν θετικά στην ανθρώπινη υγεία και στη διαμόρφωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών.

Σύμφωνα με το Χάρτη της Οτάβα η προαγωγή υγείας είναι η διαδικασία που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ελέγχουν και να βελτιώνουν την υγεία τους (WHO, 1986).

Ο χώρος εργασίας επηρεάζει την υγεία και την ασθένεια με ποικίλους τρόπους. Η εργασία μπορεί να προκαλέσει βλάβες στην υγεία, αν οι εργαζόμενοι απαιτείται να λειτουργούν σε συνθήκες που επιβαρύνουν την υγεία, χωρίς να έχουν τα κατάλληλα προσόντα και την απαιτούμενη εκπαίδευση. Παράλληλα όμως, η εργασία μπορεί να αποτελέσει πηγή ανάπτυξης του ατόμου και βελτίωσης των προσωπικών επιδεξιοτήτων.

Η επαγγελματική απασχόληση ανάλογα με τη φύση της και σε συνάρτηση με το περιβάλλον, μέσα στο οποίο πραγματοποιείται, μπορεί να ασκήσει άμεση βλαπτική επίδραση στην υγεία των εργαζόμενων, που εκδηλώνεται ως εργατικό ατύχημα, επαγγελματική ασθένεια ή πρόωρη φθορά της υγείας (COM, 2002).

Τα νοσήματα που σχετίζονται αιτιολογικά με παράγοντες κινδύνου, που υπάρχουν σε ορισμένες εργασίες ή συνθήκες εργασίας, καλούνται επαγγελματικά νοσήματα (European Agency, 2001).

Εργατικό ατύχημα ονομάζεται το εξωγενούς επίδρασης, αθέλητο και αιφνίδιο συμβάν στον χώρο της εργασίας, που προκαλεί σωματική βλάβη (European Agency, 2006).

2. Κυρίως Μέρος

2.1 Χώρος εργασίας και Προαγωγή Υγείας

Η προαγωγή υγείας στο χώρο εργασίας αποτελεί ευρύτερο όρο της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων και περιλαμβάνει, τόσο την αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, όσο και την υιοθέτηση υγιεινών συμπεριφορών.

Αφορά στις συνδυασμένες προσπάθειες των εργοδοτών, εργαζομένων και της κοινωνίας που αποσκοπούν στη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των ατόμων στο χώρο εργασίας τους. Προβλέπει την προστασία έναντι συγκεκριμένων εργασιακών κινδύνων μέσω της βελτίωσης του εργασιακού περιβάλλοντος και της ενθάρρυνσης της ενεργούς συμμετοχής των εργαζόμενων σε ζητήματα αγωγής υγείας (Σπυρόπουλος Γ., 2000).

Τα εργατικά ατυχήματα αποτελούν μια σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία από πλευράς θνησιμότητας, νοσηρότητας, απώλειας παραγωγικότητας και ποιότητας ζωής.

Οπότε μια επιχείρηση υποχρεούται να δημιουργήσει μια εσωτερική οργάνωση για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, κυρίως μέσω των υπηρεσιών του Τεχνικού Ασφαλείας, Γιατρού Εργασίας, Επόπτη Υγείας.

Ταυτόχρονα, έμφαση δίνεται και στη διαβούλευση και τη συμμετοχή των εργαζόμενων (Egeberg M., 2003).

2.2 Στοιχεία – Δείκτες εργατικών ατυχημάτων

Οι δείκτες που συλλέχθηκαν προκειμένου να στηριχθεί η σημαντικότητα της απειλής για τη δημόσια υγεία από τα εργατικά ατυχήματα και η άμεση ανάγκη ανάπτυξης ομάδας εργασίας, ενημέρωσης, εκπαίδευσης και πρόληψης ατυχημάτων του προσωπικού σε δημόσιο νοσοκομείο, βασίζονται στα επίσημα στοιχεία που δημοσιεύει η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία την τελευταία δεκαετία όσον αφορά τη συχνότητα εμφάνισης ατυχημάτων που έχει αυξανόμενη πορεία, τα ποσοστά θνησιμότητας, νοσηρότητας, απώλειας παραγωγικότητας και ποιότητας ζωής.

Το 2005 υπολογίσθηκε ότι 2.200.000 άνθρωποι παγκοσμίως πέθαιναν κάθε χρόνο εξαιτίας επαγγελματικών ασθενειών και εργατικών ατυχημάτων (WHO, 2008).

Σε 270.000.000 υπολογίστηκε ο αριθμός των ατόμων που υποφέρουν από κάποιο εργατικό ατύχημα ενώ 160.000.000 εργαζόμενοι υποφέρουν από μικρής ή μεγάλης διάρκειας ασθένειες που σχετίζονται άμεσα με την εργασία. Το συνολικό κόστος αυτών ισοδυναμεί με το 4% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ILO, 2005).

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2005 η επίπτωση των εργατικών ατυχημάτων ανά 100.000 εργαζομένων ήταν 921 περίπου, ενώ οι θάνατοι που οφείλονταν σε εργατικά ατυχήματα ήταν 1,2 ανά 100.000, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΥ (WHO, 2008).

Στις ΗΠΑ το 2001-2003 η επίπτωση των ατυχημάτων σε 1000 εργαζόμενους σε νοσοκομεία ήταν 65-80 περιπτώσεις ετησίως εκ των οποίων το 20-30% απουσίαζε ένα τριήμερο από την εργασία του. Ο δείκτης αυτός ήταν ο υψηλότερος στον τομέα των υπηρεσιών, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο της βιομηχανίας, κατασκευών και πρωτογενούς τομέα (ILO, 2005).

Στην Ευρώπη η επίπτωση των εργατικών ατυχημάτων σε νοσοκομεία ανά 1000 εργαζόμενους ήταν 35-45 περιπτώσεις ετησίως σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιρλανδία και η Δανία (WHO, 2009).

Στην Ελλάδα τα στοιχεία για το 2001-2002 δείχνουν 2 περιπτώσεις ανά 1000 εργαζόμενους, γεγονός που υποεκτιμά την πραγματικότητα. Το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων δηλώνει ότι δεν είχε ενημερωθεί για τους κινδύνους που προέρχονται από το εργασιακό περιβάλλον. Το 19,6% του νοσηλευτικού προσωπικού των νοσοκομείων είχε κατά το παρελθόν κάποιο εργατικό ατύχημα (ΕΣ.Υ.Ε., 2008).

Στην Ελλάδα η μόνη αναγνωρισμένη πάθηση, επαγγελματικής αιτιολογίας στον κλάδο υγείας, είναι η ιογενής Ηπατίτιδα (Αλεξόπουλος, 2007).

Τέλος για τον χαρακτηρισμό του ατυχήματος σαν εργασιακό, είναι αδιάφορος ο χρόνος εκδήλωσης των συνεπειών για την υγεία του εργαζόμενου (ΕΛ.Ι.ΝΥ.ΑΕ., 2007).

Επιπλέον στοιχεία που πρέπει να εκτιμηθούν είναι:

· αριθμός εργατικών ατυχημάτων ανά μήνα

· εξειδικευμένο, εκπαιδευμένο προσωπικό ανά ειδικότητα για χειρισμό monitor, ιατρικών οργάνων, ακτινολογικών μηχανημάτων, παραπληγικών ασθενών, ασθενών με κινητικά προβλήματα, ασθενών με λοιμώδη νοσήματα, μολυσματικά υλικά

· αναλογία επαγγελματιών υγείας και ασθενών

· δείκτες ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων

· ποσοστό αναρρωτικών αδειών σε κάθε τμήμα ξεχωριστά

· δείκτες μέτρησης ποιότητας

· πρωτόκολλα που ακολουθούνται

3. Κύριοι παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση εργατικών ατυχημάτων

Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για εργατικά ατυχήματα ταξινομούνται ανάλογα με τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό, το περιβάλλον εργασίας αλλά και τον ίδιο τον εργαζόμενο.

Πίνακας 1. Ταξινόμηση των παραγόντων κινδύνου των εργατικών ατυχημάτων

Κίνδυνοι από υλικοτεχνικό εξοπλισμό	Κακή θέση ή σχεδιασμός εξοπλισμού Βλάβη εξοπλισμού ή ελαττωματική λειτουργία Ακατάλληλα ή ανασφαλή εργαλεία Ανασφαλή μεταφορά ή μετακίνηση υλικών
Κίνδυνοι από το περιβάλλον εργασίας	Χρήση ή αποθήκευση επικίνδυνων υλικών Έντονος θόρυβος Κακός φωτισμός Ακραίες θερμοκρασίες Μολυσματικό περιβάλλον
Κίνδυνοι από τον ίδιο τον εργαζόμενο	Ελλιπής τήρηση κανόνων υγιεινής Ηλικία (πιο επικίνδυνες οι μικρές και οι προσυνταξιούχοι) Το φύλλο (περισσότερα ατυχήματα οι άντρες) Ελλιπής εκπαίδευση (άρα άγνοια του κινδύνου) Σωματική ή ψυχική αναπηρία Κατανάλωση φαρμακευτικών ουσιών ή άλλων ουσιών

(ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., 2007).

3.1 Παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε εργατικά ατυχήματα σε Υγειονομική Μονάδα Υγείας

Οι ομάδες παραγόντων κινδύνου για την πρόκληση εργατικών ατυχημάτων στο χώρο εργασίας ενός νοσοκομείου κατηγοριοποιούνται ως εξής: φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί, εργονομικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου.

Πίνακας 2. Παράγοντες κινδύνου σε Υγειονομική Μονάδα Υγείας

Φυσικοί	Θόρυβος, ιονίζουσα και μη ιονίζουσα ακτινοβολία, υπέρηχοι, δονήσεις, φτωχός αερισμός, ανύψωση και μετακίνηση ασθενών και εξοπλισμού, ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες
Χημικοί	Οξείδιο του αιθυλενίου, οργανικοί διαλύτες, αναισθητικά αέρια, καπνός ηλεκτροκαυτηριασμού, αντιβιοτικά, αντινεοπλασματικοί παράγοντες, γάντια από latex, αντισηπτικά, απορρυπαντικά, φορμαλδεΰδη, τολουένη, μεθυλ-μεθακρυλάτη, ακρυλαμίδη, ραδιενεργά απόβλητα, χημικά αντιδραστήρια (Αποστολοπούλου Ε., 2003).
Βιολογικοί	HBV, HCV, HIV, κυτταρομεγαλοϊός, ιός ιλαράς σταφυλόκοκκος, στρεπτόκοκκος
Εργονομικοί	Κυκλικό ωράριο, λανθασμένος σχεδιασμός χώρου εργασίας, κακή οργάνωση, χειρισμός φορτίων, έλλειψη προσωπικού (WHO, 2006).
Ψυχοκοινωνικοί	stress (αυξημένες απαιτήσεις, γρήγορη λήψη αποφάσεων, φόρτος εργασίας), κυκλικό ωράριο και νυχτερινή εργασία (Αλεξόπουλος Ε., 2007).

Από τους φυσικούς παράγοντες κινδύνου, οι διάδρομοι προσδιορίστηκαν ως οι πλέον θορυβώδεις χώροι, καθώς και οι χειρουργικές αίθουσες κατά τη διεξαγωγή ορθοπαιδικών επεμβάσεων (Τσίου Χ., 1999).

Οι χημικοί παράγοντες κινδύνου στο χώρο του νοσοκομείου αφορούν τη συχνότητα εμφάνισης αλλεργικής αντίδρασης στο προσωπικό από επαφή με φάρμακα, υλικά, χημικά αντιδραστήρια, αέρια, τοξικά απόβλητα (Αποστολοπούλου Ε., 2003).

Επίσης οι βιολογικοί παράγοντες κινδύνου αναφέρονται σε τραυματισμούς από αιχμηρά αντικείμενα στο προσωπικό νοσοκομείου, βρέθηκε ότι συμβαίνουν 2,4 τραυματισμοί ανά 100 άτομα υγειονομικού προσωπικού το χρόνο (Ε.Σ.Υ.Ε., 2008.)

Επισημαίνεται ότι τα ποσοστά είναι υψηλότερα, αφού πολλά από τα ατυχήματα δεν καταγράφονται.

Συχνότερος τραυματισμός είναι αυτός που γίνεται με βελόνα και, συγκεκριμένα, κατά την επανατοποθέτηση του προστατευτικού καλύμματος (Pournaras S., 1999).

Όσον αφορά στους εργονομικούς παράγοντες κινδύνου που αφορούν σε μυοσκελετικές διαταραχές ένα ποσοστό 85% του νοσηλευτικού προσωπικού, έχει νοσήσει. Το 64% του νοσηλευτικού προσωπικού αναφέρει συχνό χειρισμό βάρους μεγαλύτερου των 5 kg (Κακαβελάκης Κ., 2001).

Σε σχέση με τους εργονομικούς παράγοντες κινδύνου και τις διαταραχές λόγω του κυκλικού ωραρίου στην υγεία των νοσηλευτών, προκύπτει ότι η νυχτερινή βάρδια χαρακτηρίζεται από βαρύ φόρτο εργασίας σε ιατρονοσηλευτικό προσωπικό (Αδαλή Ε., 2000).

Οι Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου αφορούν στην Επαγγελματική εξουθένωση που διακρίνεται από συναισθηματική εξάντληση, αποπροσωποποίηση και αίσθηση έλλειψης προσωπικών επιτευγμάτων (Μπροκαλάκη Η., 2001).

Οι αυξημένες απαιτήσεις της εργασίας αναδείχθηκαν ως σημαντικοί ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου για το χρόνιο πόνο και την απουσία από την εργασία (Αλεξόπουλος Ε., 2007).

Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, τα προβλήματα αυτά μπορούν να καταλήξουν σε υψηλότερο επιπολασμό ασθενειών με αυξημένα ποσοστά τραυματισμών, απομόνωση ή και θνησιμότητα (ILO, 2005).

Επίσης προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις και στη διοίκηση, με μειωμένη οργανωσιακή αποδοτικότητα, που προέρχεται από τη μειωμένη παραγωγικότητα του εργαζόμενου και το χαμηλό ηθικό στο χώρο εργασίας (WHO, 2006).

4. Πρόγραμμα προαγωγής υγείας σε δημόσια μονάδα υγείας

4.1. Οι κύριοι Πυλώνες του Χάρτη της Οτάβα

Οι πυλώνες της Προαγωγής Υγείας σύμφωνα με το Χάρτη της Οτάβα είναι η πρόληψη, η αγωγή υγείας και η προστασία της υγείας (WHO, 1986).

H πρόληψη αφορά το σύνολο των μέτρων που στοχεύουν στην αποφυγή ή τη μείωση του αριθμού και της σοβαρότητας των ασθενειών ή των ατυχημάτων. Η πρόληψη, λοιπόν, είναι το σύνολο των ενεργειών που τείνουν να προάγουν την ατομική και συλλογική υγεία (Bury J., 2005).

Η αγωγή υγείας είναι μια διαδικασία που στηρίζεται σε επιστημονικές αρχές και χρησιμοποιεί προγραμματισμένες ευκαιρίες μάθησης που δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους, όταν λειτουργούν ως άτομα ή ως σύνολο, να αποφασίσουν και να ενεργούν συνειδητά, ενημερωμένα για θέματα που επηρεάζουν την υγεία τους (Baicker K., 2010).

Η προστασία της υγείας είναι ο συνδυασμός των μέτρων της τροποποίησης του περιβάλλοντος, με σκοπό να διευκολυνθεί η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής.

Αντίστοιχα σε έναν χώρο πολύπλοκο και ευαίσθητο με χιλιάδες εργαζόμενους, όπως αυτός της υγείας, η προαγωγή υγείας στο χώρο εργασίας, συνδυάζει μέτρα πρόληψης, όπως γραπτά πρωτόκολλα για αποφυγή των εργατικών ατυχημάτων για την ασφάλεια των εργαζόμενων και των ασθενών, συνεχής επιστημονική εκπαίδευση, ενημέρωση για νέες εξελίξεις που επηρεάζουν την υγεία τους και την απόδοσή τους, καθώς επίσης ο αλτρουϊσμός στο χώρο εργασίας.

Τρεις είναι οι βασικοί άξονες που συμβάλλουν στην βελτίωση των συνθηκών εργασίας και ως εκ τούτου στην διασφάλιση της υγιεινής και ασφάλειας των εργαζόμενων.

Πρώτος άξονας είναι το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο, είναι η νομοθετική θωράκιση της ασφαλούς και υγιεινής εργασίας σε πλήρη εναρμόνιση με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και με πρόσθετα μέτρα, έτσι ορίζεται η σύσταση Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΥΑΕ) που αποτελείται από εκλεγμένους αντιπροσώπους των εργαζόμενων. Είναι συμβουλευτικό όργανο με τις εξής αρμοδιότητες:

• Μελέτη των συνθηκών εργασίας, ώστε να προτείνει μέτρα για τη βελτίωσή τους,

• Παρακολούθηση της τήρησης των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας,

• Επισήμανση του επαγγελματικού κινδύνου ώστε να προτείνει μέτρα για την αντιμετώπισή του, συμμετέχοντας έτσι στην διαμόρφωση της πολιτικής υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., 2007).

Δεύτερος άξονας είναι ο μηχανισμός ελέγχου με το σώμα Επιθεωρητών Εργασίας, με τη μετατροπή των νομοθετικών ρυθμίσεων σε πράξη.

Τρίτος άξονας είναι η ευθύνη και ο κοινωνικός διάλογος, κράτος, εργοδότες, εργαζόμενοι (Πωγωνίδης Χ., 2007).

Τα οφέλη στην υγεία από τις Υπηρεσίες Υγείας και Ασφάλειας στην εργασία έχουν καταγραφεί από διεθνή μελέτες και περιλαμβάνουν τη μείωση απουσιών, τη βελτίωση της παραγωγικότητας, τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων, τη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας και της ζωής, οπότε και τη μείωση του κόστους της υγείας.

4.2. Προαγωγή υγείας σε εργατικά ατυχήματα σε Δημόσια Μονάδα Υγείας

Η γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου είναι απαραίτητη σε κάθε υγειονομικό οργανισμό. Οι επαγγελματικοί κίνδυνοι πρέπει να αξιολογούνται συστηματικά.

Ο βαθμός και η πληρότητα ανταπόκρισης των υγειονομικών στις υποχρεώσεις τους, δίνει τη συνισταμένη της βελτίωσης στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας.

Αυτό υλοποιείται με την :

· Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των Επαγγελματιών Υγείας σε θέματα πρόληψης επαγγελματικών ασθενειών και ατυχημάτων.

· Κοινοποίηση γραπτών πρωτοκόλλων με μέτρα και προτεραιότητες στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας.

· Εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων για την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζόμενων (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., 2007).

Ενδεικτικά ολοκληρωμένο πρόγραμμα προαγωγής υγείας σε Γενικό Νοσοκομείο είναι ο εμβολιασμός όλων των Επαγγελματιών Υγείας με το εμβόλιο κατά του ιού της Ηπατίτιδας Β.

Από την επιτροπή Υγιεινής και ασφάλειας, τον ιατρό εργασίας, τον επόπτη υγείας, τις επισκέπτριες υγείας, την Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων και τους Διευθυντές και Προϊστάμενους όλων των τμημάτων, γίνεται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των υγειονομικών και σημειώνεται η αναγκαιότητα της πρόληψης καθώς επίσης αναφέρονται τα ποσοστά των ατυχημάτων που έχουν συμβεί από επαφή με βιολογικά υγρά ασθενών, τρυπήματα από χρησιμοποιημένες βελόνες από ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, προσωπικό συνεργείου καθαριότητας, βοηθητικό προσωπικό, συνοδούς ασθενών.

Κοινοποιούνται γραπτά πρωτόκολλα από την εισαγωγή κάθε ασθενούς στο τμήμα και την αντιμετώπισή του σαν φορέα μεταδοτικού νοσήματος. Αν υπάρξει κάποια επιστημονική εξέλιξη πρέπει να ενημερωθεί το προσωπικό άμεσα. Αυτό γίνεται με τη συνεχή εκπαίδευση και την υποχρεωτική συμμετοχή του προσωπικού στα εκπαιδευτικά σεμινάρια, μαθήματα ενδονοσοκομειακά ή εξωνοσοκομειακά.

Με την κοινοποίηση των εξελίξεων, την υποχρεωτική καταγραφή των εργατικών ατυχημάτων, την τήρηση αρχείου εμβολιασμένου προσωπικού με το συγκεκριμένο εμβόλιο, την υπενθύμιση από τον γιατρό εργασίας της επαναληπτικής δόσης που πρέπει να χορηγείται στο προσωπικό και τη συνεχή εκπαίδευση όλου του προσωπικού, των φοιτητών ιατρικής, σπουδαστών παραϊατρικών επαγγελμάτων που πραγματοποιούν κλινική άσκηση ή πρακτική στο χώρο του Νοσοκομείου, συνεργείου καθαριότητας.

Τέλος, σε περίπτωση ατυχήματος και πιθανή επαφή προσωπικού με μολυσματικό υλικό από τον ιό της Ηπατίτιδας, καταγράφονται τα στοιχεία του προσωπικού και του ασθενούς, γίνονται διερευνητικές αιματολογικές εξετάσεις και στους δύο, τσεκάρεται από το αρχείο του Νοσοκομείου εάν έχει εμβολιασθεί ο λειτουργός υγείας και πότε, χορηγείται προληπτικά η Γ σφαιρίνη, σύμφωνα με το πρωτόκολλο, γίνεται έλεγχος για το πως έγινε το ατύχημα, υπενθυμίζεται πότε πρέπει να γίνει επαναληπτικός αιματολογικός έλεγχος.

Έτσι λαμβάνονται υπόψιν όλοι οι παράγοντες κινδύνου των εργατικών ατυχημάτων, από υλικοτεχνικό υλικό, περιβάλλον εργασίας και από τον ίδιο τον εργαζόμενο.

Από τα παραπάνω διαφαίνεται η αναγκαιότητα σε σχεδιασμό, οργάνωση, υλοποίηση και αξιολόγηση προγραμμάτων πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς προαγωγής υγείας στο χώρο του Νοσοκομείου στο προσωπικό σε ασθενείς και στο κοινό που λαμβάνει υπηρεσίες υγείας.

5. Συμπεράσματα

Σύμφωνα με τη διακήρυξη του χάρτη της Οτάβα η προαγωγή υγείας, αποσκοπεί στην αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στην ενίσχυση των ευρύτερων παραγόντων που επιδρούν θετικά στην ανθρώπινη υγεία και στη διαμόρφωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών και στον εργασιακό τομέα.

Τα οφέλη που προκύπτουν για το ανθρώπινο δυναμικό μιας επιχείρησης από την εξασφάλιση της εργασιακής υγιεινής και ασφάλειας εκτός από την πρωταρχική και προφανέστατη μείωση τυχόν ατυχημάτων και ζημιών και το κόστος που μειώνεται, είναι και η ενίσχυση της τεχνογνωσίας των εργαζόμενων σε τεχνικά θέματα, ο επαγγελματισμός των εργαζόμενων μέσω υιοθέτησης αντίστοιχης συμπεριφοράς, και η βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος.

Στον πολυπλοκότατο χώρο της υγείας αυτό επιτυγχάνεται με τη δικτύωση του Νοσοκομείου με τους αρμόδιους και εντεταλμένους φορείς Προαγωγής Υγείας στη χώρα μας και στην Ευρώπη, δίκτυα νοσοκομείων αγωγής υγείας, την ενημέρωση και εκπαίδευση για θέματα αγωγής υγείας και δημόσια υγείας του προσωπικού του Νοσοκομείου, του κοινού που λαμβάνει υπηρεσίες υγείας και των ασθενών. Επίσης με την εκτίμηση της κατάστασης και τον εντοπισμό προβλημάτων, δημοσιεύοντας δείκτες εργατικών ατυχημάτων, καταγράφοντας τους κύριους παράγοντες κινδύνου πρόκλησης εργατικών ατυχημάτων.

Εφόσον εκτιμηθεί το μέγεθος της απειλής για τη δημόσια υγεία, από την αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης, λαμβάνοντας υπόψιν και την οικονομική ύφεση, με ότι αυτή συνεπάγεται, όπως μείωση μισθών, μειωμένο προσωπικό, αδυναμία προσλήψεων, έλλειψη κινήτρων για ποιοτικό αποτέλεσμα, μηδαμινά κίνητρα για προαγωγή, εξέλιξη ή επιβράβευση προσωπικού, συναισθηματική εξουθένωση, διαμορφώνονται κριτήρια, οδηγίες, πρωτόκολλα με βάση τα οποία θα επιδιωχθεί η βελτίωση και θα πραγματοποιηθούν συγκεκριμένες δράσεις.

Οι βιολογικοί κίνδυνοι είναι από τους σοβαρότερους κινδύνους στις υπηρεσίες υγείας και για το λόγο αυτό πρέπει να εφαρμόζονται προγράμματα πρόληψης τα οποία περιλαμβάνουν, εκτίμηση του κινδύνου λοίμωξης και ιεράρχηση των μέτρων πρόληψης, εφαρμογή ενός προγράμματος συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, διενέργεια του κατάλληλου προγράμματος εμβολιασμών, καταγραφή αξιολόγηση και βελτίωση της πολιτικής διαχείρισης της επαγγελματικής έκθεσης, καταγραφή τήρηση αρχείων.

Πρέπει να υπάρχει πολιτική σε κάθε νοσοκομείο για τον κίνδυνο των λοιμώξεων του προσωπικού, στην οποία να περιλαμβάνονται τα απαραίτητα προστατευτικά μέτρα, και τα προγράμματα εμβολιασμού του προσωπικού να είναι απαραίτητα.

Αξιολογούνται τα αποτελέσματα των δράσεων και με την Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας προσδοκάται η μέγιστη απόδοση της διοίκησης και του Νοσοκομείου γενικότερα, ελέγχοντας το άμεσο και έμμεσο κόστος της υγείας του εργατικού δυναμικού.

Οι υποχρεώσεις της πολιτείας είναι να αναγνωρίσει τον τομέα υγείας ως υψηλής επικινδυνότητας, να προωθήσει και να επιβάλλει την εφαρμογή της νομοθεσίας και να πραγματοποιεί ελέγχους και επιθεωρήσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η οργανωτική δομή και η ύπαρξη ελεγκτικού μηχανισμού είναι σημαντικές.

Συμπερασματικά το κράτος πρέπει να εξασφαλίσει την εκτίμηση των εργασιακών κινδύνων και την εισαγωγή ενός εύρους προληπτικών μέτρων, την ανάπτυξη ενός κατάλληλου δημόσιου ελεγκτικού συστήματος, που να επιβάλλει την εφαρμογή των προδιαγραφών, την καθιέρωση προγραμμάτων εκπαίδευσης προσωπικού, πληροφόρησης, διασφάλισης ποιότητας στο χώρο εργασίας.

Οφείλει να επενδύει στην ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και κατ΄ επέκταση του αποθέματος της υγείας που είναι οι λειτουργοί της.

Το πόσο αποτελεσματικό είναι στη μείωση των εργατικών ατυχημάτων και στη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών η ύπαρξη ελεγκτικού μηχανισμού στο υπουργείο Υγείας και πώς μπορεί να γίνει αποτελεσματικότερο, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενα περαιτέρω διερεύνησης και επόμενης μελέτης.

Βιβλιογραφία

Αδαλή Ε, Πριάμη Μ, Πλατή Χρ., 2002, Επίδραση δημογραφικών και επαγγελματικών χαρακτηριστικών των νοσηλευτών στην εμφάνιση της επαγγελματικής εξουθένωσης, Αθήνα.

Αλεξόπουλος Ε., 2007, Ελληνική και Διεθνής εμπειρία εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών των εργαζομένων στα Νοσοκομεία. Οδηγός για την εκτίμηση και πρόληψη του Επαγγελματικού κινδύνου. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Αθήνα.

Βελονάκης Μ., Τσαλίκογλου Φ., 2005, Σύστημα διαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας κατά την εργασία σε Νοσοκομείο. Εκδόσεις Παρισιάνος, Αθήνα.

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (Ε.Σ.Υ.Ε.), 2008, Παρακολούθηση εργατικών Ατυχημάτων, εργατικά ατυχήματα κατά ομάδες ηλικιών, Αθήνα.

Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.), 2007, Υγεία και Ασφάλεια στους χώρους εργασίας των Νοσοκομείων. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε, Αθήνα.

Κακαβελάκης Κ., Βαρδάκη Χρ, Ανυφαντή Κ., 2001, Μυοσκελετικές διαταραχές στο νοσηλευτικό προσωπικό. Νοσηλευτική, Αθήνα.

Περδικάρης Π, Ανθούση Σ, Αμανατίδου Α, Παπαευαγγέλου Γ. Η στάση των Ελλήνων γιατρών απέναντι στο γενικό εμβολιασμό κατά της ηπατίτιδας Β. Αρχ Ελλ Ιατρ 2000.

Πωγωνίδης Χ., Κουκουλιάτα Α., Μακρόπουλος Β., Χριστοδούλου Ε., 2007, Η Εμβολιαστική κάλυψη των Επαγγελματιών Υγείας στους χώρους του Νοσοκομείου, έναντι του ιού της Ηπατίτιδας Β. Περιλήψεις Διεθνούς Συνεδρίου ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Αθήνα.

Σπυρόπουλος Γ.Π., (2000), Υγεία, Ασφάλεια και Συνθήκες Εργασίας στην Ελλάδα: Εξελίξεις και Προοπτικές, εκδόσεις Σάκουλα, Αθήνα.

Τούντας Γ., Η Νέα στρατηγική Προαγωγής Υγείας, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 2000.

Τσίου Χρ., Διερεύνηση του προβλήματος της ηχορύπανσης στα χειρουργεία των ελληνικών νοσοκομείων. Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1999.

Ξενόγλωσση

Baicker K., Katler D., Song Z., (2010). Workplace wellness programs can generate savings.

Bury, J. A . (2007). Εducation pour la santé, concepts, enjeux, planifications. Bruxelles, 2007.

COM (2002) 118 final: Adapting to change in work and society: a new Community strategy on health and safety at work 2002–2006. Brussels.

Egeberg M., (2003), “How bureaucratic structure matters: An organizational perspective”, London 2003.

Eichener V., (1997), “Effective European problem-solving: Lessons from the regulation of occupational safety and environmental protection”, Journal of European Public Policy.

European Agency for Safety and Health at Work (2001): Priorities and Strategies in Occupational Safety and Health - Policy in the Member States of the European Union. Bilbao.

European Agency for Safety and Health at Work (2006): Corporate social responsibility and safety and health at work. Bilbao.

ILO (2005). Promotional Framework for occupational safety and health. Geneva, 2005.

Pournaras S, Tsakris A, Mandraveli K, Faitatzidou A, Douboyas J, Tourkantonis A. Reported needlestick and sharp injuries among health care workers in a Greek general hospital. Occup Med, 1999.

World Health Organization (WHO) (1986). The Ottawa charter for Health Promotion. Geneva WHO.

World Health Organization (2004). Presentation of mental disorders. Effective interventions and policy options. WHO Publications, Geneva.

World Health Organization (WHO). Regional Office for Europe, (2008). European health for all database (HFA-DB). Persons injured and deaths due to work-related accidents per 100.000.

World Health Organization (2009). Mental Health. Geneva WHO Publications.

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved