ISSN: 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία του συγγραφέα

Κριτικές του άρθρου

23 Μαϊου 2022

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ”

“PERSONAL AND SOCIAL IMAGE OF PEOPLE WITH AUTISM SPECTRUM DISORDER”

Τότης Σωτήριος, Οικονομολόγος ΠΕ80,

ABSTRACT
 

Autism is a disorder that is affecting more and more children. Unfortunately, autism is currently incurable and is a permanent condition. However, it has been shown that early diagnosis and proper treatment by specialized people of special treatment, can give some signs of improvement.

Περίληψη

Ο αυτισμός είναι ένα σοβαρό σύνδρομο που επηρεάζει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα του παιδιού, αλλά ταυτόχρονα και τον συναισθηματικό του κόσμο. Δυστυχώς, ο αυτισμός προς το παρόν δε θεραπεύεται και είναι μια χρονιά, μόνιμη κατάσταση. Ωστόσο έχει δείξει πως η πρώιμη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση από ειδικευμένα άτομα της ειδικής αγωγής, μπορεί να δώσει κάποια δείγματα βελτίωσης.

Εισαγωγή

Πρώτη φορά ο όρος έκανε την εμφάνισή του το 1943 από τον Dr. LeoKanner. Ο αυτισμός εκδηλώνεται με δυο τρόπους: α) στον πρώιμο ή νηπιακό αυτισμό, που τον αντιλαμβανόμαστε, διότι το παιδί δεν είναι ανήσυχο, δεν γκρινιάζει, δεν ουρλιάζει και δείχνει μεγάλη αδιαφορία για το περιβάλλον γύρω του. (Παπάνης, Γιαβρίμης και Βίκη, 2009) β) τον δευτερογενή αυτισμό, που συνήθως παρουσιάζεται σε ηλικία 2,5 με 3 χρονών. Το παιδί μέχρι την ηλικία των 3 ετών είχε μία κανονική επικοινωνιακή και συναισθηματική ανάπτυξη. Αυτό το φαινόμενο δημιουργείται, διότι το παιδί βιώνει μια σωματική αρρώστια, μία λίγων ημερών νοσηλεία στο νοσοκομείο, την απόφαση η οικογένειά του να μετακομίσει, την αποχώρηση κάποιου ατόμου που αγαπούσε πολύ κλπ. Όλα τα παραπάνω περιστατικά για το παιδί είναι τραυματικά στην ψυχή του, με αποτέλεσμα να σταματούν την φυσιολογική του ανάπτυξη, που είχε μέχρι τώρα και σιγά σιγά να χάνει την γλώσσα επικοινωνίας του και τις δεξιότητες του,με συνέπεια το παιδί να «βουλιάζει» μέσα στον αυτισμό. (Παπάνης, Γιαβρίμης και Βίκη, 2009). Η πιθανή αιτία εκδήλωσης αυτισμού βρίσκεται σε γονιδιακές μεταβολές και χρωμοσωματικές ανωμαλίες, όπου το εύθραυστο Χ σύνδρομο είναι εμφανές σε κάποιες περιπτώσεις αυτισμού (Στασινός, 2016). Τα παιδιά με το εύθραυστο Χ εμφανίζουν μέτρια ή βαριά νοητική υστέρηση, αργούν να μιλήσουν, είναι συνήθως υπερκινητικά και έχουν συναισθηματικά προβλήματα. (Στασινός, 2013,2016)

Σημαντικό είναι να αναφερθούμε σε ακόμα ένα σύνδρομο που είναι μέσα στην Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), είναι το Σύνδρομο Asperger που εμφανίστηκε και αυτό το 1943 από τον HansAsperger, απ’ όπου πήρε και το όνομά του. Δεν μοιάζει με τον κλασικό αυτισμό, στον οποίο αναφερθήκαμε πιο πάνω, καθώς το παιδί έχει ικανότητες να δημιουργήσει κοινωνικές συναναστροφές, έλλειψη εμπάθειας και ασχολείται με δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν με έναν δικό του στερεοτυπικό τρόπο.

Επιπλέον, συχνότερα αυτισμό παρουσιάζουν τα αγόρια, καθώς 3 στα 4 παιδιά είναι αγόρια ανά 10.000, ανεξαρτήτως σε ποιο ταξικό επίπεδο ανήκουν. Το ίδιο ισχύει και με τα παιδιά με Asperger, είναι 1/10.000, 8 αγόρια/1 κορίτσι. (Παπάνης, Γιαβρίμης και Βίκη, 2009). Στην περίπτωση που η μητέρα κυοφορεί δίδυμα, αν ανήκουν σε έναν σάκο, τότε το ποσοστό να γεννηθούν και τα δυο με αυτισμό ανέρχεται στο 80%, ενώ αν ανήκουν σε διαφορετικούς σάκους το ποσοστό πέφτει στο 20% να γεννηθεί το ένα με αυτισμό και το άλλο να έχει φυσιολογική ανάπτυξη. (Στασινός, 2013,2016). Συμπερασματικά,ο αυτισμός είναι μία νευροβιολογική διαταραχή που δυστυχώς είναι χρόνια, σε όλη την ζωή του την βιώνει το άτομο, χωρίς να επιδέχεται κάποια βελτίωση, παρά μόνο υπάρχουν κάποιοι μέθοδοι, για να αναστείλουν λίγο τα συμπτώματα.

Χαρακτηριστικά παιδιών με αυτισμό

Ο αυτισμός από παιδί σε παιδί διαφέρει, καθώς το κάθε παιδί έχει διαφορετικά συμπτώματα είτε πιο ελαφριά είτε πιο σοβαρά. Ανάλογα με τα συμπτώματα το κάθε παιδί προσαρμόζεται και ανάλογα στην καθημερινότητά του (οικογένεια, σχολείο, κοινωνία). Όμως υπάρχουν κάποια γενικά χαρακτηριστικά που προδίδουν πως το παιδί πάσχει από αυτισμό, αυτά είναι:

· Κοινωνικές δυσκολίες

Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις, γι’ αυτό γίνονται απόμακρα και μοναχικά, αγνοώντας το περιβάλλον γύρω τους. Δεν γνωρίζουν πώς να δημιουργήσουν φίλους ή ακόμα να παίξουν μαζί τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, επειδή απουσιάζει η ανταπόκριση στα ερεθίσματα που δέχονται από το περιβάλλον τους, οι άλλοι νομίζουν πως τα παιδιά αυτά είναι «κωφά», με την διαφορά πως οι αισθητηριακές τους λειτουργίες είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Επίσης, αποφεύγουν την άμεση επαφή με το βλέμμα και το σώμα, ενοχλούνται δηλαδή να τα αγγίζουν και δεν νιώθουν το αίσθημα της συγκίνησης, δεν μπορούν να καταλάβουν τα συναισθήματα του περιβάλλοντός τους. Επιπλέον, δεν έχουν την ανάγκη να βρίσκονται κοντά στους γονείς τους, όμως ψυχικά είναι κάπως πιο κοντά με τις μητέρες τους με έναν αποδιοργανωτικό συναισθηματικό τρόπο (Στασινός, 2013,2016). Τέλος, τα παιδιά με αυτισμό προτιμούν να κάθονται μόνα τους και να απασχολούνται πολλές ώρες με μικροαντικείμενα, να τα παρατηρούν και να βρίσκουν κάθε απίθανη λεπτομέρειά τους (Στασινός, 2013,2016). Με λίγα λόγια τα παιδιά που έχουν αυτισμό προτιμούν να ζουν στο δικό τους πλασμένο κόσμο, αποστασιοποιημένα και μοναχικά, καθώς τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να αλληλεπιδράσουν κοινωνικά σαν όλα τα παιδάκια της ηλικίας τους.

· Γλωσσικές δυσκολίες

Τα παιδιά με αυτισμό δεν χρησιμοποιούν σωστά την γλώσσα, καθώς στα περισσότερα (το 50%) ο δείκτης νοημοσύνης είναι 50 ή και κάτω του 50. Χρησιμοποιούν την γλώσσα με έναν διαστρεβλωμένο τρόπο, όπως για παράδειγμα μπορεί να τελειώνουν την κάθε φράση που λένε σαν να είναι ερώτημα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι και δεν υπάρχει κατανόηση από τους γύρω τους, για να μπορεί να γίνει μία σωστή συζήτηση. Επίσης, όταν προσπαθήσουμε να συνομιλήσουμε με έναν άνθρωπο με αυτισμό, συχνά παρατηρούμε να αντιστρέφει τις αντωνυμίες, τέτοιο παράδειγμα είναι «αυτός» αντί «εγώ», δηλαδή αναφέρεται στο πρόσωπό του σε τρίτο ενικό πρόσωπο(Στασινός, 2013,2016). Όταν τους γίνεταιμία ερώτηση, δεν αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να απαντήσουν και απλά επαναλαμβάνουν την ερώτηση, και γενικά επαναλαμβάνουν ήχους, φράσεις και λέξεις ξανά και ξανά, σαν να τους μιμούνται. Επιπλέον, όπως είπαμε πιο πάνω, δεν μπορούν να αντιληφθούν τα συναισθήματα των γύρω τους κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να κατανοήσουν και την αλλαγή στον τόνο της φωνής τους, όπως για παράδειγμα το χιούμορ ή την ειρωνεία, που τα αντιλαμβανόμαστε από την αλλαγή της φωνής του προσώπου που τα εκφράζει. Αυτό μας δείχνει πως σε ένα παιδί με αυτισμό ό,τι και να πούμε θα το πάρει κυριολεκτικά, διότι ο λόγος του είναι άχρωμος, ξύλινος, επαναληπτικός και άκαμπτος. Τέλος, εκτός από αδυναμία γλωσσικής επικοινωνίας, δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τις κινήσεις των χεριών ή με γκριμάτσες στο πρόσωπό τους.

· Διατήρηση της ρουτίνας - Συμπεριφορικά ξεσπάσματα

Τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με αυτισμό ή πριν διαγνωστούν δίνουν κάποια στοιχεία ακόμα, πέραν των κοινωνικών συναναστροφών και τις ομιλίας τους. Αγαπάνε την ρουτίνα της καθημερινότητάς τους, θέλουν στο περιβάλλον που κατοικούν να μην υφίσταται καμία αλλαγή, αλλιώς ξεσπάν και αυτό το ξέσπασμα μπορεί να διαρκέσει ακόμα και πολλές ώρες. Η συμπεριφορά τους, όταν υπάρχει κάποια αλλαγή, είναι συνήθως ακραία και βίαιη, δεν την δέχονται με τίποτα. Για παράδειγμα, θέλουν να πίνουν το νερό τους σε μία συγκεκριμένη κούπα, να πηγαίνουν σε συγκεκριμένη ώρα για ύπνο, τα αντικείμενα στον χώρο να είναι έτσι μανιωδώς και απόλυτα ταξινομημένα, όπως τα θέλουν εκείνα,ξοδεύοντας πολύ χρόνο (Στασινός, 2013,2016).

· Επαναληπτική και αμετάβλητη συμπεριφορά

Τα παιδιά με αυτισμό συνήθως κάνουν κάποιες στερεοτυπικές κινήσεις, όπως για παράδειγμα χτυπούν στον αέρα τα χέρια τους, κάνουν εκφράσεις με το πρόσωπό τους που δεν συνάδουν με αυτό, το οποίο προσπαθούν να πουν. Επίσης, έχουν περίεργη στάση σώματος και το περπάτημά τους δεν είναι φυσιολογικό, συνήθως περπατούν στις μύτες των ποδιών και έχουν μία αδεξιότητα. Τους ενοχλούν οι έντονοι ήχοι, γι’ αυτό συνήθως κλείνουν με τα χεράκια τους τα αυτιά τους. Δεν έχουν φυσιολογική αντίδραση, όταν πονούν ή στην εναλλαγή κρύου - ζεστού.Εντυπωσιάζονται, επίσης, με τα αντικείμενα που περιστρέφονται ή κινούνται, όπως για παράδειγμα είναι ένας ανεμιστήρας. Τέλος, μπορούν να ξοδέψουν πάρα πολύ χρόνο, χωρίς να κάνουν καθόλου διάλειμμα, σε μία τυπική συμπεριφορά. (Στασινός, 2013,2016)

· Αδυναμία φαντασίας, δημιουργικότητας και χιούμορ

Όπως αναφέραμε και πιο πάνω,για τα παιδιά με αυτισμό, είναι δύσκολο να παίξουν με τα άλλα παιδιά, όμως και αν το κάνουν, δεν τους είναι καθόλου εύκολο να παίξουν αυθόρμητα και να αναλάβουν κάποιον ρόλο μέσα στο παιχνίδι. Δεν μπορούν να κατανοήσουν το χιούμορ των άλλων, δεν διαθέτουν δημιουργική φαντασία, καθώς μπορούν να φτιάξουν ό,τι μπορούν να αντιγράψουν. (Στασινός, 2013,2016)

· Ειδικές ικανότητες

Πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν κάποιες σπάνιες δεξιότητες σε συγκεκριμένους λίγους τομείς, όπως για παράδειγμα να απομνημονεύουν τηλεφωνικούς αριθμούς που αναγράφονται σε κινητά τηλέφωνα ή πινακίδες. Μπορούν να κάνουν αριθμητικούς υπολογισμούς με δύσκολους αριθμούς και να έχουν πάρα πολύ καλές επιδόσεις στην μουσική. (Στασινός, 2013,2016)

Η Προσωπική εικόνα ενός αυτιστικού παιδιού

Ας αντιληφθούμε καλύτερα τα παραπάνω χαρακτηριστικά μέσα από τα μάτια ενός παιδιού με αυτισμού. Όπως περιγράφει χαρακτηριστικά η TempleGrandin, επιστήμονας με διαγνωσμένο αυτισμό, έμαθε για την αυτιστική της διαταραχή σε ηλικία 6 μηνών. Το πρώτο δείγμα που μαρτύρησε την αυτιστική της συμπεριφορά ήταν ότι την ενοχλούσαν οι αγκαλιές της μητέρας της, καθώς περιγράφει τον εαυτό της σαν ένα ζώο που είναι κλεισμένο σε ένα κλουβί και δεν μπορεί να ξεφύγει από πουθενά. Μέσα στα χρόνια που περνούσαν, η Temple αντί να προσκολλιέται στην μητέρα της, έβρισκε ενδιαφέροντα σε αντικείμενα που είχαν κυκλική φορά, ήθελε να μένει μόνη, είχε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, ακραία ξεσπάσματα, δεν χρησιμοποιούσε σωστά την ομιλία, την ενοχλούσαν οι δυνατοί ξαφνικοί θόρυβοι καιείχαν την αίσθηση οι γύρω τις ότι είχε πρόβλημα κώφωσης (αδιαφορία για το περιβάλλον)(Grandin και Scariano, 1995).

Ο πραγματικός κόσμος ενός αυτιστικού παιδιού είναι να νιώθει, όταν κάθεται σε μία καρέκλα, συνήθως κινούμενη, ότι θα πέσει, να είναι ανάμεσα σε πόρτες και να έχει την εντύπωση πως είναι πιο μεγάλες απ’ ό,τι είναι στ’ αλήθεια, οι σκάλες να μην είναι στην θέση που είναι πραγματικά και να νιώθει ότι θέλει να φάει, άλλα να μην μπορεί να το πει, για να ικανοποιήσει την πείνα σου. Επίσης, όταν τρώνε και χρησιμοποιούν κουτάλι τα παιδιά αυτά, αισθάνονται πόνο μέσα στην στοματική τους κοιλότητα και ενίοτε γενικά, με αφορμή το φαγητό, εκδηλώνουν αισθήματα επιθετικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, τους ενοχλούν οι έντονες μυρωδιές του φαγητού, οι έντονοι ξαφνικοί ήχοι που δημιουργούνται από σειρήνες αυτοκίνητων, βήχα, ηλεκτρικές συσκευές κλπ., δεν τους αντέχουν και κατά την διάρκεια του ύπνου τους βλέπουν άσχημα όνειρα και δεν μπορούν να κοιμηθούν όπως οι φυσιολογικοί άνθρωποι. Επιπρόσθετα, τους ενοχλούν οι αγκαλιές ή το κράτημα του χεριού, δεν μπορούν να τις ανεχτούν, δεν έχουν ανάγκη από τους φίλους ή τις παρέες, προτιμούν να είναι κοινωνικά απομονωμένοι στο σχολείο, διότι φοιτούν σε κανονικό, οι υπόλοιποι συμμαθητές τους περιγελούν, τους πειράζουν και τους εκμεταλλεύονται. Τέλος, δεν μπορούν να ελέγξουν τα νεύρα τους και τα ξεσπάσματά τους ούτε τις γκριμάτσες του προσώπου τους, δεν μπορούν να κοιτάξουν τον συνομιλητή τους μέσα στα μάτια (απουσία βλεμματικής επαφής) και νιώθουν τυφλοί και κωφοί στους γύρω τους.

http://www.moec.gov.cy/eidiki_ekpaidefsi/vivliografia/autism_booklet.pdf)

Η Κοινωνική εικόνα ενός αυτιστικού παιδιού

Οικογένεια

Σε μία οικογένεια, η γέννηση ενός παιδιού με αυτισμό, αρχικά, βιώνεται σαν απειλή, διότι η οικογένεια φοβάται για το άγνωστο, τον στιγματισμό του παιδιού τους, εξαιτίας και της ελλιπούς ενημέρωσης που είχαν μέχρι εκείνη την χρονική στιγμή. Τα συναισθήματα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι γονείς είναι διαφοροποιημένα μεταξύ τους πολύ. Αρχικά, βιώνουν την απόρριψη, την άρνηση «γιατί σε μας αυτό;», έως την αποδοχή και την υπερπροστατευτικότητα. Ο τρόπος αντιμετώπισης θα πρέπει να είναι κάπου στο ενδιάμεσο. Σαφώς η κάθε οικογένεια θα πρέπει να χρησιμοποιεί μεθόδους που τις ταιριάζουν, καθώς η κάθε οικογένεια είναι διαφορετική. Οι περισσότερες έρευνες επικεντρώνονται στο ρόλο που έχει η μητέρα απέναντι στο αυτιστικό παιδί της, ενώ εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει και ο πατέρας της οικογένειας, διότι παίζει σημαντικό ρόλο η αλληλεπίδραση που έχει το φύλο του αυτιστικού παιδιού σε σχέση με το φύλο του γονέα και στην περίπτωση του αυτισμού, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η συχνότητα είναι στα αγόρια. Όταν στην οικογένεια υπάρχουν και άλλα παιδιά υγιή, παραμερίζονται, διότι όλο το βάρος πέφτει στο αυτιστικό παιδί και το υγιές αδερφάκι κάνει και αυτό χρέη γονιού, που δε θα έπρεπε. Σημαντικό είναι τα μέλη κάθε οικογένειας,που βιώνουν μία νέα κατάσταση, να μάθουν να επικοινωνούν σωστά και ο καθένας να αναλάβει τον πραγματικό του ρόλο, να ενημερωθούν κατάλληλα για την περίπτωση, ώστε να καταφέρουν να ενδυναμώσουν συναισθηματικά το αυτιστικό παιδί και να αποδεχτεί την νέα του κατάσταση (Παπάνης, Γιαβρίμης και Βίκη, 2009). Τέλος, θα πρέπει οι γονείς να εξηγήσουν στα υγιή αδέλφια με απλά και κατανοητά λόγια το τι βιώνει το αυτιστικό αδερφάκι τους και ποια θα πρέπει να είναι η δική τους αντιμετώπιση, να δείχνουν υπομονή και κατανόηση και να το αγαπάνε, διότι είναι μέλος της οικογένειάς τους ανεξαρτήτως της διαφορετικότητας. Με αυτό τον τρόπο το υγιές παιδί θα καταφέρει να αποδεχτεί και τους διαφορετικούς συμμαθητές του. (http://www.autismhellas.gr/files/el/autism_familyguide.pdf )

Σχολείο

Τα παιδιά με αυτισμό με νομοθετικό πλαίσιο φοιτούν σε γενικό σχολείο (συμπεριληπτική εκπαίδευση), δηλαδή το σχολειό της γειτονιάς τους, όπως όλα τα παιδάκια. Τα υγιή, καθώς δεν γνωρίζουν για τον αυτισμό, δεν καταλαβαίνουν τις συμπεριφορές του αυτιστικού παιδιού και συνήθως το κοροϊδεύουν, το εκμεταλλεύονται και το απομονώνουν. Το αυτιστικό παιδί αρέσκεται να κάθεται μόνο του, καθώς δεν μπορεί να αλληλεπιδράσει κοινωνικά, να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις και να κατανοήσει τα συναισθήματα των συμμαθητών του (απώλεια κατανόησης αλλαγής της φωνής). Η δασκάλα θα πρέπει να ενημερωθεί και η ίδια για την περίπτωση του αυτισμού και για την διαφορετικότητα γενικά, ώστε να μυήσει τα υπόλοιπα παιδία μέσα στην τάξη και να αποδεχτούντο παιδί με αυτισμό.

Κοινωνία

Η Ελληνική κοινωνία φαινομενικά ενδιαφέρεται, αλλά ουσιαστικά είναι απούσα. Απουσιάζει η ενημέρωση. Όσο και αν οι Έλληνες είναι ευαισθητοποιημένοι σε τέτοια θέματα, παρ’ όλα αυτά δεν γνωρίζουν την ουσία του προβλήματος και δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν τέτοιες καταστάσεις. Έτσι τους δημιουργείται φόβος και αμηχανία πώς θα τις διαχειριστούν. Την μεγάλη ευθύνη σε όλο αυτό την έχει το κράτος και οι φορείς, που δεν έχουν οργανωμένες δομές και κατάλληλο εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε τα παιδιά με αυτισμό και οι γονείς τους να έχουν την κατάλληλη βοήθεια και συμπαράσταση στο δύσκολο αυτό δρόμο της ζωής τους. Έτσι, η κάθε οικογένεια, που έχει στα μέλη της ένα αυτιστικό παιδί, προσπαθεί μόνη της με μεγάλη οικονομική επιβάρυνση, άγχος και αγωνία να διαχειριστεί και να προσαρμοστεί στα νέα άγνωστα δεδομένα.

Συμπέρασμα

Τα αυτιστικά παιδιά, άλλα ίσως περισσότερο και άλλα ίσως λιγότερο, διότι παίζει ρόλο η σοβαρότητα της καταστάσεις, δεν μπορούν να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τα συναισθήματα των γύρω τους. Μέσα από την συμπεριληπτική εκπαίδευση και την παράλληλη στήριξη τα παιδιά θα πρέπει να εκπαιδευτούν όσο μπορούν, ώστε να συμπεριλάβουν και άλλες συμπεριφορές στις εκφράσεις τους, που θα γίνονται πιο αποδέκτες από την κοινωνία. Είναι μία μορφή διαφορετικότητας που θετικό είναι να ενημερωθούμε και να αναγνωρίζουμε όλοι μας, ώστε τα παιδιά με αυτισμό να νιώθουν, όσο μπορούν, μέρος του κοινωνικού συνόλου και της εκπαιδευτικής διαδικασίας και να εκπαιδεύονται όπως όλα τα παιδιά. Η διαφορετικότητα έχει και αυτή ίσο δικαίωμα στην μάθηση και στην ζωή.

Βιβλιογραφία

Ελληνική Βιβλιογραφία:

1. Στασινός, Δ. ( 2013, 2016). Η Ειδική εκπαίδευση 2020 (plus). Για μια Συμπεριληπτική ή Ολική Εκπαίδευση στο Νέο- ψηφιακό σχολείο με Ψηφιακούς Πρωταθλητές. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (έκδοση αναθεωρημένη )

2. TempleGrandin&MargaretScariano. «Διάγνωση: Αυτισμός», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995

3. Παπάνης, Ευ. &Γιαβρίμης, Π &Βίκη, Α. (2009). Καινοτόμες Προσεγγίσεις στην Ειδική Αγωγή. Εκπαιδευτική Έρευνα για τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Σιδέρης

Ηλεκτρονικές πηγές:

1. Νότας, Στ. Το Φάσμα του αυτισμού διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Ένας οδηγός για την οικογένεια.

Υπουργείο Εθνικής παιδείας και Θρησκευμάτων/ Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής http://www.autismhellas.gr/files/el/autism_familyguide.pdf

2. http://www.moec.gov.cy/eidiki_ekpaidefsi/vivliografia/autism_booklet.pdf

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Τότης Σωτηριος

Καθηγητής

Γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 01/05/1961, Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Πτυχιούχος του Τμήματος Διοίκησης της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του ΤΕΙ Σερρών, Διευθυντής του 2^ου ΕΠΑ.Λ Καβάλας.

Κάτοχος μεταπτυχιακών τίτλων :

1. (ΜΒΑ Στρατηγική Διοίκηση και Σχεδιασμός) της Σχολής Οικονομίας και Διοίκησης του Διεθνές Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ)

2. (M.Sc «Διδακτική των Επιστημών και Σύγχρονες Τεχνολογίες») Σχολή Θετικών Επιστήμων- Διεθνές Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ)

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved