ISSN : 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία της συγγραφέως

Κριτικές του άρθρου

ISSN : 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 27 Ιουνίου 2022

«Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ»

Αμερικάνου Παναγιώτα

«CRISIS MANAGEMENT POLICY AND HOW IT IS TREATED IN SECONDARY EDUCATION UNITS»

Amerikanou Panagiota

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Με την παρούσα εργασία επιχειρείται να δοθεί ο ορισμός και το πλαίσιο αναφοράς της πολιτικής διαχείρισης των κρίσεων μέσα στο σχολικό περιβάλλον καθώς και οι παράγοντες που οδηγούν σ΄αυτήν.

ABSTRACT

This paper attempts to define and frame the reference of crisis management policy within the school environment as well as the factors that lead to it.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τι είναι κρίση;

Ας ξεκινήσουμε με την αποσαφήνιση του όρου “κρίση”. Στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλοί ορισμοί της έννοιας της κρίσεως. Μερικά παραδείγματα είναι:

Σύμφωνα με το λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας κρίση είναι η διατάραξη της ομαλής πορείας μιας διαδικασίας, η κακή λειτουργία ή η έμπρακτη αμφισβήτηση καθιερωμένων (δομών, αξιών, θεσμών κ.λπ.). Ως συνώνυμο έχει τη λέξη δοκιμασία (Μπαμπινιώτης, 1998).

“Κρίση είναι ένα έκτακτο γεγονός ή σειρά γεγονότων, που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την αξιοπιστία κάποιων προϊόντων, το κύρος, την χρηματοοικονομική ευστάθεια της επιχείρησης, την υγεία των εργαζομένων ή του κοινού γενικότερα, προξενώντας μια αρνητική προσοχή από τα ΜΜΕ ή από άλλες ομάδες επιχειρηματικού ενδιαφέροντος” (Πανηγυράκης Γ. Βεντούρα Ζ. 2001)

Κρίση είναι μία εκτροπή από την κατάσταση κανονικότητας, που γίνεται σε ένα σημείο καμπής στο οποίο ανατρέπεται ένα status quo ante με διαφορετική κάθε φορά ένταση, ταχύτητα και αιτιολογία και δημιουργείται ένα καινούργιο status quo, δυναμικό, ασταθές, ρευστό, δύσκολα ελεγχόμενο και επικίνδυνο, που πρέπει να αντιμετωπιστεί, να «θεραπευτεί», για να επανέλθει η κατάσταση της κανονικότητας (Σφακιανάκης, 1998, στο Σαβελίδης, 2011).

Από τους παραπάνω ορισμούς διαπιστώνεται ότι η κρίση αναφέρεται σε ένα ξαφνικό και απροσδόκητο γεγονός που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά έναν άνθρωπο ή μια ομάδα ανθρώπων ή έναν οργανισμό. Είναι δηλαδή μια κατάσταση όπου το άτομο βιώνει άγχος, αναστάτωση και παρουσιάζει αδυναμία αντιμετώπισης ή προσαρμογής στις συνθήκες της κρίσης.

Στον εργασιακό χώρο του σχολείου η «κρίση» παρουσιάζει μοναδικά χαρακτηριστικά. Όπως αναφέρει ο Johnson (2000:3-18) εξηγεί πως μία σχολική κρίση «φέρνει χάος, το οποίο υπονομεύει την ασφάλεια και τη σταθερότητα ολόκληρου του σχολείου» και εκθέτει τα παιδιά και το προσωπικό σε «απειλή, απώλεια, τραυματικά ερεθίσματα και υπονομεύει την ασφάλεια και την αίσθηση δύναμης».

Η έννοια της ασφάλειας στο σχολείο

Η ασφάλεια ως όρος δηλώνει μια κατάσταση στην οποία δεν υπάρχουν κίνδυνοι, όπου αισθάνεται κανείς ότι δεν απειλείται. Είναι συνυφασμένη με την αποτροπή κινδύνου ή απειλής και με την εξασφάλιση σιγουριάς και βεβαιότητας (Μπαμπινιώτης, 1998).

Τα τελευταία χρόνια συμφωνα με την νομοθεσία λαμβάνεται μέριμνα για την ασφάλεια σε όλους τους εργασιακούς χώρους. Το σχολείο ως ένας σημαντικός κοινωνικός οργανισμός οφείλει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για όλη τη σχολική κοινότητα. Η διοίκηση σχολικής ασφάλειας περιλαμβάνει κυρίως τις παρακάτω διαδικασίες (Everard & Morris, 1999˙ Σαΐτης 2014):

α) την ύπαρξη και γνωστοποίηση κανονισμού ασφαλείας

β) την εκπαίδευση μαθητών και καθηγητών

γ) την συνεννόηση και συνεργασία με εκπροσώπους ασφαλείας

δ) την κατανομή αρμοδιοτήτων ασφαλείας

ε) τον εντοπισμό και την μελέτη κινδύνων

στ) τις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης

H έννοια του κινδύνου

Σύμφωνα με το λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας με τον όρο κίνδυνο αναφερόμαστε σε ένα αρνητικό ενδεχόμενο, πιθανότητα να συμβεί κάτι κακό (Μπαμπινιώτης, 1998). Ο κίνδυνος ορίζεται ως ένα δυνητικά καταστροφικό γεγονός, φαινόμενο ή ανθρώπινη δραστηριότητα που μπορεί να προκαλέσει απώλειες ζωής ή τραυματισμούς, ζημιές σε περιουσίες, κοινωνικές και οικονομικές διαταραχές ή περιβαλλοντική υποβάθμιση. Επίσης, ο όρος μπορεί να αναφέρεται στην πιθανότητα εκδήλωσης ενός τέτοιου φαινομένου σε μια περιοχή. Οι κίνδυνοι μπορεί να εκδηλωθούν μεμονωμένα, διαδοχικά ή σε συνδυασμό όσον αφορά την προέλευση τους και τα αποτελέσματα τους. Κάθε κίνδυνος χαρακτηρίζεται από την θέση του, την ένταση του, την συχνότητα του και την πιθανότητα εκδήλωσής του (Λέκκας & Ανδρεαδάκης, 2015, στο Βαλσαμάκης, 2016).

Η έννοια του «ατυχήματος»

Κάθε απροσδόκητη και συγκεκριμένη αιτία και χωρίς πρόθεση υλική, σωματική ή ψυχική βλάβη στον ανθρώπινο οργανισμό, που έχει συνέπεια την ολική ή μερική, μόνιμη ή προσωρινή αναπηρία ή τον θάνατο ορίζεται ως «ατύχημα» (Μπενέκος, 1989).

Τα ατυχήματα λοιπόν μπορεί να συμβούν παντού και οποιαδήποτε χρονική στιγμή αφού ενέχουν το στοιχείο του απρόβλεπτου, του ξαφνικού. Οι επιπτώσεις τους αφορούν τον παθόντα (μαθητή, καθηγητή) τον οργανισμό (σχολική μονάδα) και το κράτος όπως υπογραμμίζει ο Σαΐτης (2014:262).

Ο Μπαμπινιώτης (2002:312) τονίζει ότι το ατύχημα είναι κάθε «τυχαίο συμβάν που

προκαλεί τραυματισμό, θάνατο ή ζημιά» και συνδέει τις περισσότερες φορές τον όρο αυτό με τον όρο βλάβες.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η επικινδυνότητα μιας κατάστασης είναι συνάρτηση δύο παραγόντων. Ο ένας αφορά την πιθανότητα εκδήλωσης ενός τύπου ατυχήματος και ο άλλος το μέγεθος των συνεπειών αν συμβεί αυτός ο τύπος ατυχήματος. Χαρακτηριστική περίπτωση σχολικής δραστηριότητας που ελλοχεύουν κίνδυνοι είναι οι σχολικές εκδρομές.

Αποτελεί μύθο η άποψη, πως η πλειοψηφία των κρίσεων οφείλεται σε ακραία γεγονότα, όπως τρομοκρατικές ενέργειες, φυσικές καταστροφές ή λάθη υπαλλήλων που δεν δίνουν περιθώρια για αντίδραση. Στα πλαίσια της εκπαιδευτικής κοινότητας υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι κρίσεις, οι οποίοι επηρεάζουν σημαντικά τους μαθητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό και περιλαμβάνουν φυσικές καταστροφές, τραυματισμούς, ατυχήματα ακόμη και αυτοκτονίες.

Για να είναι ένα σχολείο σε ετοιμότητα οφείλει να προβαίνει ο διευθυντής στις απαραίτητες ενέργειες έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένοι όλοι για να ανταποκριθούν θετικά. Ενέργειες που πρέπει να εστιάζονται αφ΄ενός στην πρόληψη για την αποφυγή επικίνδυνων καταστάσεων μέσα από ένα ευρύτερο σχεδιασμό δράσεων και ενεργειών και αφ’ ετέρου στην αποτελεσματική αντιμετώπιση κάθε ξαφνικού και αναπάντεχου γεγονότος. Συνεπώς η προετοιμασία της σχολικής κοινότητας για να ανταποκριθεί άμεσα και θετικά ξεκινά από την κατασκευή ενός σχεδίου ετοιμότητας, την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, σχολικού και εξωσχολικού, που μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες στη διαχείριση αλλά και στην παρέμβαση στην κρίση και τέλος την αξιολόγηση αυτής της παρέμβασης γιατί όπως αναφέρουν οι Brock, Sandoval και Lewis (2001) οι ομάδες διαχείρισης των κρίσεων είναι υπεύθυνες για την έναρξη και το κλείσιμο των δράσεων αυτών .

Στην αρχή κάθε σχολικού έτους ο διευθυντής της σχολικής μονάδας καλεί τον σύλλογο διδασκόντων σε συνεδρίαση για την συγκρότηση ομάδων διαχείρισης κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον. Αρχικά γίνεται μία διαλογική συζήτηση για την διερεύνηση των αναγκών της σχολικής κοινότητας και  την καταγραφή των στόχων. Δημιουργούνται οι ομάδες συνεργασίας του διδακτικού προσωπικού σύμφωνα με τις δεξιότητες και τις προτιμήσεις των εκπαιδευτικών και εκπονείται το σχέδιο δράσης για την αντιμετωπιση των κρίσεων στη σχολική μονάδα. Τον συντονισμό των ομάδων καθώς και την εκπαίδευση τους απο ειδικούς αναλαμβάνει ο διευθυντής.

Το κατά πόσο θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και γρήγορα μια κρίση είναι θέμα σχεδιασμού. Όσο καλύτερος και σε βάθος είναι ο σχεδιασμός, τόσο πιθανότερο είναι να ανταπεξέλθει στην κρίση η σχολική μονάδα αλώβητη.

Ο καλός συντονισμός μεταξύ των μελών της ομάδας παρέμβασης στη κρίση αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Ο καλός συντονισμός έχει να κάνει με τρεις επιμέρους παράγοντες: την ύπαρξη ξεκάθαρων ρόλων μεταξύ των μελών, δηλαδή ποιος θα κάνει τι, την αποσαφήνιση της όλης διαδικασίας, δηλαδή πως θα πραγματοποιηθεί όλο το έργο και την καλλιέργεια κουλτούρας ετοιμότητας από όλους.

Σπουδαίο ρόλο διαδραματίζει ο διευθυντής, ο οποίος ως ηγέτης του σχολείου κατέχει πολλαπλό ρόλο, αφού είναι υπεύθυνος για την δημιουργία οράματος, για την καθοδήγηση και την παρακίνηση των εκπαιδευτικών προς την εύρυθμη λειτουργία της σχολικής μονάδας.

Σκοπός της πολιτικής διαχείρισης κρίσεων σε επίπεδο σχολικής μονάδας

Λαμβάνοντας υπόψη, ότι ο χώρος του σχολείου αποτελεί έναν χώρο πρόκλησης ατυχημάτων εξαιτίας σεισμών, πυρκαγιών, πλημμυρών καθώς και βίαιων συμπεριφορών των μαθητών είναι αναγκαία η αποτελεσματική αντιμετώπιση των σχολικών κρίσεων. Σύμφωνα με τον Mitroff (2001:5, όπως αναφέρεται στο Φώτου,2017:32) υπογραμμίζεται ότι «παρόλο που οι κρίσεις δεν μπορούν να προβλεφθούν, πόσο μάλλον να προληφθούν, εντούτοις υπάρχει η δυνατότητα να αντιμετωπιστούν ακόμα πιο αποτελεσματικά αν κατανοήσουμε και κάνουμε τα μέγιστα από αυτά που είναι ανθρωπίνως δυνατό.» Η σχολική μονάδα οφείλει να κατέχει ως ένα βαθμό ετοιμότητα, διότι έτσι μπορεί να αντιμετωπίσει με επιτυχία την κρίση και να επιτύχει και την τόνωση του ηθικού των μαθητών και εκπαιδευτικών (Σαΐτη & Σαΐτης, 2012:331). Επίσης, τονίζεται ότι η πρόληψη εστιάζει στην κατεύθυνση της ετοιμότητας.

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι το σχολικό περιβάλλον δεν αποτελεί ένα ιδιαίτερα ασφαλές περιβάλλον. Σε πολλά σχολεία το εκπαιδευτικό δυναμικό αντιμετωπίζει την κρίση την στιγμή που προκύπτει χωρίς να έχει προγραμματίσει ένα σαφές σχέδιο δράσης που να περιλαμβάνει κατάλληλους χειρισμούς για την επίλυση της κρίσης ( Kline κ.α., 1995:245).

Η σημασία της πρόληψης και της ετοιμότητας αποτελούν ζητήματα μείζονος σημασίας. Αναφορικά με την πρόληψη στη χώρα μας επικρατεί η άποψη ότι «δεν πρόκειται να συμβεί σε εμάς». Πολλές φορές όμως το πιο απίθανο σενάριο γίνεται πραγματικότητα. Βέβαια, η κρίση έχει αφήσει τα σημάδια της πριν ξεσπάσει, τα οποία τις περισσότερες φορές αγνοούνται από το ανθρώπινο δυναμικό του σχολείου.

Τέλος, η σημασία της ετοιμότητας είναι ιδιαίτερα απαραίτητη. Παρόλο που είναι αδύνατον να προετοιμαστούμε για όλους τους κινδύνους, τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της κρίσης δίνουν δυνατότητα στα σχολεία να ανταποκριθούν στις τραυματικές συνθήκες (Sandoval,2001:25). Στα ελληνικά σχολεία δίνεται σημασία στην αντιμετώπιση του σεισμού, για τον οποίο οι διευθυντές καλούνται να έχουν σχέδιο έκτακτης ανάγκης, ενώ για την αντιμετώπιση άλλων σοβαρών περιστατικών όπως πλημμύρας ή πυρκαγιάς αγνοείται (Σαΐτη & 23 Σαΐτης, 2012:338). Γι’ αυτό για την προετοιμασία του σχολείου στη διαχείριση κρίσεων κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη σχεδίου και η συγκρότηση ομάδων τόσο σε σχολικό επίπεδο όσο και σε περιφερειακό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι κρίσεις σαν απρόσμενα γεγονότα διακόπτουν την ομαλή ροή της εκπαιδευτικής διαδικασίας και επιφέρουν δυσάρεστα αποτελέσματα σε όλο το ανθρώπινο δυναμικό της σχολικής κοινότητας. Το σχολείο οφείλει να αποτελεί ένα ασφαλές περιβάλλον για τους μαθητές και ως εκ τούτου ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να φροντίζουν για την ασφάλεια και την υγεία των μαθητών ελαχιστοποιώντας τους ενδεχόμενους κινδύνους που μπορεί να τους πλήξουν. Στη επιτυχή αντιμετώπιση των κρίσεων συμβάλει η ετοιμότητα που οφείλει να δείχνει το εκπαιδευτικό προσωπικό ενώ παράλληλα σημαντικό ρόλο παίζει αν έχει καλλιεργηθεί θετικό κλίμα στο χώρο του σχολείου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μπαμπινιώτης, Γ. Δ., Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας με Σχόλια για τη Σωστή Χρήση των Λέξεων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, 1998.

Πανηγυράκης, Γ. και Βεντούρα-Νεοκοσμίδη, Ζ. (2001), Σύγχρονη Διοικητική Δημοσίων Σχέσεων, Αθήνα.

Σφακιανάκης, Μ.,Κ. (1998) Διοικητική κρίσεων. Αθήνα: Έλλην

Johnson, K. (2000). School crisis management: A hands-on guide to training crisis response teams (2nd eds).Alameda, CA: Hunter House

Σαΐτης .Χ. (2014), Μύηση των εκπαιδευτικών στα μυστικά της σχολικής ηγεσίας. Αθήνα

Λέκκας, Ε., Ανδρεαδάκης, Ε. (2016). Καταστροφές και Κρίσεις Παγκόσμιας Εμβέλειας. Αθήνα: Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Μπενέκος, Α. (1989), «Ατυχήματα και κίνδυνοι-αγωγή αποφυγή τους» στο Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκοπαίδεια Λεξικό. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, τόμος 2ος, Αθήνα, σσ. 863-864

Mintroff., II, (2001), Managing Crises before They Happen., American Management Association, New York.

Kline, M., Schonfeld, D. J., & Lichtenstein, R. (1995). Benefits and challenges of schoolbased crisis response teams. The Journal of school health, 65(7), 245.

Sandoval, J. H. (2001). Handbook of crisis counseling, intervention, and prevention in the schools. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Publishers.

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved