ISSN : 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία της συγγραφέως

Κριτικές του άρθρου

ISSN : 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 27 Ιουνίου 2022

«ΟΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΗΓΕΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΗΓΕΤΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ»

Αμερικάνου Παναγιώτα

« THE ADMINISTRATIVE AND LEADERSHIP SKILLS OF THE EDUCATIONAL LEADER IN MODERN TIME »

Amerikanou Panagiota

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας γίνεται μία προσπάθεια διερεύνησης των ηγετικών και διοικητικών δεξιοτήτων του διευθυντή για την αποτελεσματική λειτουργία της σχολικής μονάδας.  Ο ρόλος του διευθυντή είναι να ηγείται της σχολικής μονάδας και μέσα από ένα κλίμα συνεργασίας και σεβασμού να διαμορφώνει το κατάλληλο κλίμα, ώστε να μπορέσει να πραγματοποιήσει το όραμά του  για τη σχολική μονάδα.  Θα αναπτυχθούν διεξοδικά οι διοικητικές καθώς και οι ηγετικές δεξιότητες που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν  τον εκπαιδευτικό ηγέτη στη σύγχρονη εποχή.

ABSTRACT

In the context of the present work, an attempt is made to investigate the leadership and administrative skills of the principal for the effective operation of the school unit. The role of the principal is to lead the school unit and through a climate of cooperation and respect to form the appropriate climate, so that he can realize his vision for the school unit. The administrative as well as the leadership skills that should characterize the educational leader in the modern era will be thoroughly developed.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο θεσμός του διευθυντή της σχολικής μονάδας αφορά τη θέση του ανθρώπου που ηγείται μιας σχολικής μονάδας.  Αυτό σημαίνει ότι η έννοια της σχολικής ηγεσίας εντός της σχολικής μονάδας και του διευθυντή της σχολικής μονάδας είναι ταυτόσημες έννοιες.  Ο σχολικός διευθυντής θα πρέπει να είναι σε θέση να αναπτύξει τόσο λειτουργικές δεξιότητες όσο και ικανότητες που σχετίζονται με τον ηγετικό του ρόλο (Abdul Wahab et al, 2016).

Βασικός παράγοντας οπότε στη λειτουργία ενός σχολείου είναι ο διευθυντής της σχολικής μονάδας, είναι αυτός που δίνει το στίγμα του σχολείου και από αυτόν εξαρτάται η εύρυθμη λειτουργία του και οι επιτυχίες του.  Ο διευθυντής πρέπει να έχει διάφορες δεξιότητες, να είναι ηγέτης και  να διοικεί το σχολείο με σύνεση. Είναι το άτομο το οποίο θα εμπνεύσει στους εκπαιδευτικούς τη συνεργατική κουλτούρα και γενικότερα θα καλλιεργήσει σχέσεις συνεργασίας, έτσι ώστε οι εκπαιδευτικοί να επικοινωνούν αρμονικά μεταξύ τους, ενώ παράλληλα θα πρέπει να καλλιεργεί και επικοινωνιακές δεξιότητες για όλους όσους εργάζονται στο σχολείο καθώς το σχολείο είναι ένας μεταβαλλόμενος και ιδιαίτερος χώρος  (Κατσαρός, 2008).

Για να ανταποκριθεί στις αρμοδιότητες και να ηγηθεί επιτυχώς της σχολικής μονάδας πρέπει να διαθέτει μία σειρά εξειδικευμένων προσόντων.  Σημαντικό ρόλο παίζουν οι γνώσεις που κατέχει, η οργανωτική και διοικητική του εμπειρία, καθώς επίσης και ηγετικές του δεξιότητες. Για να είναι πετυχημένο το έργο του ο διευθυντής της σχολικής μονάδας θα πρέπει να λειτουργεί ως ηγέτης του σχολείου, έτσι ώστε να δημιουργήσει το δικό του όραμα για το σχολείο που διοικεί. Με τη συμπεριφορά του και τον τρόπο δράσης του μεταδίδει στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές του σχολείου καθώς και στα άλλα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας όπως στους γονείς και την τοπική κοινωνία το όραμά του.  Για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά και να εκφράσει αυτό το όραμα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη κάποιων παραμέτρων.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Οι διάφορες θεωρίες των αποτελεσματικών ηγετών επικεντρώνουν την προσοχή τους στο άτομο, στην προσωπικότητα του ηγέτη, που με το στυλ του και τον σωστό τρόπο άσκησης της ηγεσίας μειώνει το εργασιακό άγχος των υφισταμένων του με αποτέλεσμα αυτοί να προβαίνουν σε ενεργή συμμετοχή στην παραγωγική εργασία δημιουργώντας το κατάλληλο εργασιακό κλίμα (Κανελλόπουλος, 1990· Zαβλανός, 1998). Με βάση τη βιβλιογραφία υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες τρόπων άσκησης της ηγεσίας:

1. Η αυταρχική ηγεσία

2. Η χαλαρή ηγεσία

3. Η δημοκρατική ηγεσία

Ο δημοκρατικός τρόπος άσκησης της εξουσίας οδηγεί στη βελτίωση της παραγωγικότητας και την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης.  Στις σχολικές μονάδες οι στόχοι οι οποίοι τίθενται είναι απόρροια κοινών διαδικασιών του συλλόγου διδασκόντων, οι οποίοι αναλαμβάνουν την επίτευξη των στόχων αυτών.  Η λήψη των αποφάσεων προϋποθέτει ενεργή συμμετοχή του διευθυντή σε συνεργασία με τον σύλλογο, καθώς μέσα από την ανταλλαγή σκέψεων, ιδεών και απόψεων καλλιεργείται η σύμπνοια και το ομαδικό πνεύμα και μ΄αυτόν τον τρόπο παρέχονται ηθικά κίνητρα για μεγιστοποίηση των προσπαθειών προς την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. Ο ρόλος του δημοκρατικού ηγέτη έγκειται στο γεγονός της διακριτικής επίβλεψης του έργου του συλλόγου διδασκόντων μέσα από την παροχή οδηγιών και υποδείξεων για την ομαλή διεκπεραίωση της εργασίας καθώς και από τον συντονισμό των εργασιών για την αποφυγή παραλείψεων ή λαθών.  

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Δεξιότητες είναι οι ικανότητες και οι συμπεριφορές που επιδεικνύει ένα άτομο προκειμένου να αναπτύξει ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία θα τον βοηθήσουν στην επιτυχή εκτέλεση ενός έργου.  Δεξιότητα θεωρείται επίσης η δύναμη και η ικανότητα που υπάρχει στο άτομο προκειμένου να εκτελεί μία ενέργεια που αποβλέπει σε βαθμό τελειότητας μεγαλύτερο από τη μέση απόδοση (Hoy & Miskel, 2008). Υπάρχει όμως μία μικρή διαφορά ανάμεσα στις ικανότητες και τις δεξιότητες.  Οι ικανότητες είναι οι προσωπικές δυνατότητες κάθε ατόμου όπως τα ταλέντα και οι κλίσεις του, ενώ οι δεξιότητες είναι επίκτητες και η απόκτηση τους πραγματοποιείται μέσα από την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επιμόρφωση.  Ακόμη οι δεξιότητες σχετίζονται με την προσωπικότητα και με τον τρόπο που λειτουργεί και αντιμετωπίζει το άτομο τα διάφορα θέματα στην προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική του ζωή για να προβεί στη σωστή αντιμετώπισή τους  (Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια, 1993).

Ο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Επομένως βασικός συντελεστής αποτελεσματικότητας για κάθε σχολική μονάδα αποτελεί ο διευθυντής του (Σαΐτης, 2008). Έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις σχετικά με τα προσόντα τις δεξιότητες και τα γνωρίσματα που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν τον αποτελεσματικό διευθυντή. Ο διευθυντής μιας σχολικής μονάδας βρίσκεται στην κατώτατη βαθμίδα των στελεχών εκπαίδευσης κατέχει όμως ποικίλες αρμοδιότητες όπως διοικητικές, εκπαιδευτικές, παιδαγωγικές, οικονομικές, διδακτικές, διαδραματίζοντας έτσι έναν από τους πιο σημαντικούς ρόλους.  Λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος μεταξύ των ανώτερων ηγετικών στελεχών της εκπαίδευσης με τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές.  Μέσα από τις δικές του ενέργειες θα επέλθει βελτίωση των αποτελεσμάτων του σχολείου και θα δημιουργηθεί ένα κατάλληλο περιβάλλον εργασίας (Σαΐτης, 2008· Pont, Nusche & Moorman, 2008).

Είναι φανερό ότι ο διευθυντής είναι εκείνο το στέλεχος της εκπαίδευσης το οποίο θα πρέπει να κατέχει άρτια τις κοινωνικές και τις επικοινωνιακές δεξιότητες, ώστε να δημιουργήσει μία επικοινωνιακή πολιτική από όλους τους υπόλοιπους.  Είναι αυτός που έχει την ευθύνη καθημερινά να επικοινωνεί και να συναναστρέφεται με την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και τους τοπικούς φορείς, με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές. Η αποτελεσματικότητα και η επιτυχία επέρχεται μέσα από το σωστό συνδυασμό των δεξιοτήτων της επικοινωνίας με τα ηγετικά του προσόντα.  Οι κοινωνικές δεξιότητες αναφέρονται και στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του ανθρώπου καθώς αφορούν την προσωπική, την κοινωνική και την επαγγελματική του ζωή.  Ο άνθρωπος επηρεάζεται και εξαρτάται από τη σχέση του με τους άλλους.  Μόνο μέσα από την καλλιέργεια υγιών διαπροσωπικών σχέσεων που προωθούν την αλληλοβοήθεια και την αμοιβαία υποστήριξη μπορεί να ολοκληρωθεί ο άνθρωπος ως ον και να νιώθει πλήρης (Στραβάκου, 2003).

Κάθε άτομο που κατέχει ιεραρχικά ανώτερες θέσεις ευθύνης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις δεξιότητες αυτογνωσίας. Για να είναι ένας διευθυντής επιτυχημένος θα πρέπει να αρχίσει πρώτα από τον εαυτό του. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να έχει την ικανότητα να ελέγχει τη ζωή του, τις αξίες του και τις πεποιθήσεις, που σχετίζονται με την επαγγελματική και με την προσωπική του ζωή. Όσο πιο αποτελεσματικά ηγείται στον ίδιο του τον εαυτό τόσο πιο αποτελεσματικά θα μπορέσει να ηγηθεί και να επιβληθεί στους υφισταμένους του αλλά και να υπακούει στους προϊσταμένους του.

Σημαντική ηγετική δεξιότητα του σχολικού διευθυντή  είναι ότι θα πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη του διευθυντή αναπτύσσεται μέσα από τις πρακτικές του. Η ομάδα αποκτά αυτά τα συναισθήματα εμπιστοσύνης απέναντι στο άτομο του ηγέτη μέσα από τη σιγουριά με την οποία περιγράφει τους στόχους του και την ταύτιση της ίδιας της ομάδας με τα πιστεύω του. Ο ηγέτης πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να μην επηρεάζεται από τις γνώμες των υφισταμένων του. Ο ίδιος λοιπόν θα πρέπει να είναι σίγουρος για τον τρόπο που διοικεί το σχολείο και να νιώθει καλά με τον εαυτό του διαθέτοντας αυτοεκτίμηση και δείχνοντας ταυτόχρονα σεβασμό προς τους άλλους. (Persson et al, 2005)

Άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που θα πρέπει να έχει ένα στέλεχος της εκπαίδευσης είναι η οργανωτικότητα, η συνεχής επιστημονική κατάρτιση και ο δημοκρατικός τρόπος άσκησης της εξουσίας.  Ο διευθυντής θα πρέπει να είναι προσηλωμένος στο έργο του, καινοτόμος, να έχει όραμα για το σχολείο και να υπάρχει αλληλοσεβασμός και αλληλοκατανόηση στο χώρο εργασίας.  Όπως αναφέρεται και σε έρευνες του Πασιαρδή (2014), του Θεοφιλίδη και Στυλιανίδη (2000), ο σεβασμός του διευθυντή στους υφισταμένους, ο σεβασμός της προσωπικότητάς τους, η υπομονή και η κατανόηση απέναντί τους προβάλλονται ως πολύ βασικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς που οφείλει να έχει ένας διευθυντής.

Η συνεργασία του διευθυντή με τους εκπαιδευτικούς πραγματοποιείται σε καθημερινή βάση και μέσα από το σύλλογο διδασκόντων. Τα θέματα για τα οποία συνεργάζονται αφορούν είτε τη λειτουργία και τα προβλήματα του σχολείου και των μαθητών είτε προσωπικά τους ζητήματα, τα οποία παρεμποδίζουν το διδακτικό τους έργο. Αυτή η συνεργασία βοηθάει τόσο το έργο των εκπαιδευτικών όσο και των διευθυντών κάνοντας την επίλυση των καθημερινών θεμάτων πιο εύκολη.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις των διευθυντών με τους εκπαιδευτικούς σύμφωνα με σχετικές μελέτες παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική λειτουργία της σχολικής μονάδας και εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις δεξιότητες και τις ικανότητες που έχει ο ηγέτης της σχολικής μονάδας, δηλαδή ο διευθυντής (Κούλα, 2011). Η καλή συνεργασία μεταξύ του συλλόγου διδασκόντων και του διευθυντή της σχολικής μονάδας οδηγεί στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν, στην πρόοδο των μαθητών, στην επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών και στη γενικότερη αναβάθμιση της σχολικής μονάδας.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ

Ο ρόλος του διευθυντή είναι καθοριστικός και στην διαχείριση κρίσης στη σχολική μονάδα.  Οι περισσότερες κρίσιμες καταστάσεις σχετίζονται με τη βία μεταξύ μαθητών ή με τις παρεξηγήσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών και γενικά με την διαχείριση συμπεριφορών.  Ο διευθυντής σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς αλλά και με τους αρμόδιους φορείς οφείλει να αναπτύσσει στρατηγικές πρόληψης των συγκρούσεων καθώς και σχέδια μετριασμού των επιπτώσεων των κρίσεων που έχουν ήδη συμβεί, όπως και σενάρια αποτροπής παραβατικών φαινομένων. Η διαμόρφωση του κατάλληλου σχεδίου δράσης σε συνδυασμό με την σύσταση ομάδας διαχείρισης προβλημάτων αποτελούν το κλειδί για την αποτελεσματική διαχείριση κρίσιμων περιστατικών στη σχολική μονάδα.

Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η απόκτηση δεξιοτήτων που αφορούν το διευθυντή της σχολικής μονάδας και γενικά τα στελέχη της εκπαίδευσης προέρχεται κατά κύριο λόγο μέσα από επιμορφωτικά σεμινάρια και προγράμματα τα οποία είναι βασισμένα στις ανάγκες τους και οργανώνονται ειδικά για αυτούς. Η απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων μπορεί να προέρχεται και μέσα από την προσωπική διεύρυνση των γνώσεων των διευθυντών ή από αυτοεπιμόρφωση. Διαπιστώνουμε έτσι ότι ο ηγετικός ρόλος του διευθυντή συνίσταται στην διοίκηση και τον συντονισμό του συλλόγου διδασκόντων, την υποκίνηση, υποστήριξη και  ανάπτυξη των συνεργατών του, την ανταγωνιστικότητα, την ενθάρρυνση της καινοτομίας και την οικοδόμηση κατάλληλης κουλτούρας, ώστε να επιτευχθεί το όραμα του για το σχολείο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας έγινε μία προσπάθεια να εστιάσουμε στις ηγετικές και διοικητικές δεξιότητες του ηγέτη της σχολικής μονάδας. Τα τελευταία χρόνια  δίνεται έμφαση στην αλλαγή του σχολείου και στην ανάγκη άσκησης επιτυχημένης εκπαιδευτικής πολιτικής εκ μέρους των διευθυντών. Είναι σημαντικό ο διευθυντής να υιοθετήσει μία μορφή ηγεσίας μετασχηματιστικού τύπου ώστε από διευθυντής που ασκεί απλά διοικητικά και εκτελεστικά καθήκοντα να γίνει ένας διευθυντής ηγέτης.  Ένας διευθυντής δηλαδή που θέτει ως στόχο τη δημιουργία μιας παραγωγικής σχολικής κουλτούρας, τη διαμόρφωση κοινού οράματος για όλη την σχολική κοινότητα, την προσφορά εξατομικευμένης υποστήριξης, την εισαγωγή καινοτομιών, την επίδειξη προσωπικού ενδιαφέροντος για  τις ανάγκες των εκπαιδευτικών και των μαθητών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ

Δαγδιλέλη, Ι. (2022). Ηθική ηγεσία στην εκπαίδευση, ΚΕΔΙΒΙΜ, ΠΑΜΑΚ

Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην εκπαίδευση, Αθήνα, Σταμούλης

Θεοφιλίδης, Χ., & Στυλιανίδης, Μ. (2002). Ελλείμματα στη διοίκηση του δημοτικού σχολείου στην Κύπρο. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 33, 137-156.

Κατσαρός, Ι. (2008). Διοίκηση και Οργάνωση της Εκπαίδευσης. Υπουργείο Υγείας και Θρησκευμάτων. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Αθήνα.

Κούλα, Β. (2011). Διαπροσωπικές σχέσεις διευθυντή και εκπαιδευτικών και θεωρίες διοίκησης. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη

Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια, 1993

Πασιαρδής, Π. (2012). Επιτυχημένοι Διευθυντές Σχολείων: Διεθνείς ερευνητικές τάσεις και η ελληνική πραγματικότητα. Αθήνα, ΙΩΝ.

Σαΐτης, Χρ. (2000). Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης. Αθήνα: Ατραπός.

Σαΐτης, Χ. Α. (2008). Ο Διευθυντής στο Δημόσιο Σχολείο. Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων – Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Στιβακτάκης, Ε. (2006). Ο διευθυντής του σχολείου ως φορέας και αντικείμενο αξιολόγησης. Συγκριτική μελέτη των απόψεων διευθυντών σχολείων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. (Διδακτορική διατριβή). Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. Ρόδος.

Στραβάκου, Π. (2003). Ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Θεωρητική ανάλυση και εμπειρική διερεύνηση. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

Abdul Wahab, J., Mohd Fuad, C. F., Ismail, H., & Majid, S. (2016). Headmasters' transformational leadership and their relationship with teachers' job satisfaction and teachers' commitments. International Education Studies, 7(13), 40-48.

Hoy, W. K., Miskel C. G. (2013). Educational Administration 9th Ed., New York: Mc Graw-Hill

Persson, A., Andersson, G., & Nilsson Lindström, M. (2005). Successful Swedish headmasters in tension fields and alliances. International journal of leadership in education, 8(1), 53-72.Persson et al, 2005)

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved