|
Σύντομη βιογραφία της συγγραφέως |
Κριτικές του άρθρου |
ISSN : 2241-4665
Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 19 Σεπτεμβρίου 2018
«Το
Σχολικό σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς και ενδεικτικοί τρόποι προώθησής
του»
της
Χουρμουζιάδου Δάφνη
«The Schoolwide Positive
Behavior Support and Indicative Ways of Promoting It»
by
Chourmouziadou
D.
Περίληψη
Το Σχολικό σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς αποτελεί μια συστημική προσέγγιση που υιοθετούν τα σχολεία με σκοπό την πρόληψη αντικοινωνικών, ανεπιθύμητων συμπεριφορών ή σε δεύτερο επίπεδο τη διόρθωσή τους όταν αυτές προκύψουν. Στο πλαίσιο της επιβολής της σχολικής πειθαρχίας και της πρόληψης της παραβατικότητας, ευνοείται σαφώς και η ακαδημαϊκή επίδοση του μαθητικού πληθυσμού. Έμφαση δίνεται στην οργάνωση του σχολείου μέσα στο οποίο καλείται να λειτουργήσει ο μαθητής και όχι μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ή εξατομικευμένα στον κάθε μαθητή. Ως εκ τούτου είναι απαραίτητη η συνεργασία του συνόλου του προσωπικού του σχολείο, το οποίο καλείται να ορίσει με σαφήνεια τις καθημερινές ρουτίνες - κανόνες που θα ισχύουν για το σύνολο του μαθητικού δυναμικού του σχολείου. Η επιμονή, η συνέπεια, η αμεσότητα, η συμφωνία, η δέσμευση πάνω στις πρακτικές που έχουν συμφωνηθεί, η κινητοποίηση και η αλλαγή, όταν αυτό χρειάζεται, η ενίσχυση της σωστής συμπεριφοράς ή η ασφαλής παραπομπή, σε περίπτωση αθέμιτης συμπεριφοράς, είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά που οφείλει να υιοθετήσει το προσωπικό του σχολείου. Το Σχολικό σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς διεθνώς έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό καθώς σχετίζεται με μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς στο χώρο του σχολείου, μειωμένο ποσοστό βίαιων συμπεριφορών και αποβολών και βελτιωμένη ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών. Παρ' όλ' αυτά αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρονοβόρο και πολύπλοκο πρόγραμμα και απαιτεί σύστημα, οργάνωση, προθυμία από τους εμπλεκομένους και συνεχή δουλειά μέσω των αξιολογήσεων. Στη χώρα μας δεν έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες εφαρμογής του Σχολικού συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς, κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να αποτελέσει δέσμευση για το μέλλον.
Summary
The
Schoolwide Positive Behavior Support is a systemic approach adopted by schools
to prevent antisocial, unwanted behaviors or, on another level, to correct them
when they arise. In order to enforce school discipline and prevent delinquency,
the academic performance of the student population is clearly favored. Emphasis
is placed on the organization of the school in which the pupil is asked to work
and not in the classroom or individually to each student. Therefore the
cooperation between the staff of the school is necessary, as it is required to
clearly define the daily routines - rules that will apply to the all
student population. The persistence, the consistency, the immediacy, the
agreement, the commitment to the agreed practices, the mobilization and change
when necessary, the enhancing of the good behavior or the safe referral in case
of unfair behavior, are only some of the characteristics that the school staff
must adopt. The Schoolwide Positive Behavior Support has proven to be
particularly effective internationally as it relates to reducing school
behavioral problems, reduced rates of violent behavior and expulsions, and
improved academic performance of students. Nonetheless, it is a very
time-consuming and complex program and requires system, organization,
willingness of the involved staff and continuous work through evaluations. In
our country, no significant efforts have been made in order to implement the
Schoolwide Positive Behavior Support, a suggestion which should definitely be a
commitment to the future.
1. Εισαγωγή
Τα τελευταία χρόνια όπου παρατηρείται
μια πτώση της ακαδημαϊκής απόδοσης των μαθητών και αύξηση της παραβατικής τους
συμπεριφοράς έχει γίνει σαφές ότι τα σχολεία χρειάζονται τρόπους να
αντιμετωπίσουν τα δυο αυτά φαινόμενα. Αυτοί οι τρόποι έχουν σαν στόχο να
καταγράψουν αρχικά τα χαρακτηριστικά των μαθητών που έχουν χαμηλή σχολική
απόδοση και αυτών που παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά. Το προσωπικό του
σχολείου συζητά και αναλύει διεξοδικά τα προβλήματα: ποιες ημέρες και ώρες
εμφανίζονται συχνότερα, σε ποια μαθήματα, σε ποια σημεία του σχολικού
περιβάλλοντος κ.λ.π.. Ακόμη καταγράφονται οι συνθήκες - παράμετροι λειτουργίας
των σχολείων που επάγουν (διευκολύνουν) τέτοιες αποτυχίες. Αφού
συγκεκριμενοποιηθούν και οριστούν μεταξύ του προσωπικού τα προβλήματα,
συζητούνται οι τρόποι παρέμβασης. Αφού συμφωνηθούν, το προσωπικό δεσμεύεται να
εφαρμόσει τους τρόπους αυτούς, χωρίς παρέκκλιση. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να
περάσει το μήνυμα στους μαθητές ότι οι υπεύθυνοι και εργαζόμενοι του σχολείου
έχουν κοινή γραμμή στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Στη συνέχεια το προσωπικό
συνέρχεται τακτικά για να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των μέτρων και να
κάνει όσες αλλαγές στην τακτική τους κρίνονται σκόπιμες. Τέλος, προωθούνται
αλλαγές στο σχολικό περιβάλλον που θα κάνουν δυσκολότερη ή και ανεπιθύμητη την αποτυχία
και την παραβατική συμπεριφορά (Lo, Algozzine, Algozzine, Horner, Sugai, 2010).
2.1.
Ορισμός Σχολικού Συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς
Το Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ΣΣΠΘΣ)
ξεκίνησε στις Η.Π.Α. πριν από πέντε περίπου δεκαετίες «δίνοντας έμφαση στην πολυεπίπεδη πρόληψη
της παραβατικότητας και της σχολικής πειθαρχίας» (http://tasdi-pbs.eu/el/).
Οι Sugai και Horner (2002)
περιγράφουν το σύστημα προώθησης θετικής συμπεριφοράς ως ένα ευρύ φάσμα
συστημικών και εξατομικευμένων στρατηγικών με σκοπό την επίτευξη σημαντικών
κοινωνικών και μαθησιακών αποτελεσμάτων, αποτρέποντας παράλληλα την
προβληματική συμπεριφορά.
Σύμφωνα με τους Lo & all (2010) το ΣΣΠΘΣ
είναι ένα πρόγραμμα που βασίζεται
στην εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς και αποτελεί μια συστημική προσέγγιση που
επιτρέπει στα σχολεία να προάγουν την υιοθέτηση ενός συνόλου θεμιτών
συμπεριφορών από τους μαθητές, προλαμβάνοντας τις προβληματικές
συμπεριφορές, διδάσκοντας κοινωνικές δεξιότητες, υποστηρίζοντας τους μαθητές με
δράσεις στο σχολικό περιβάλλον. Προσπαθεί να προλάβει αντικοινωνικές
συμπεριφορές και παρεμβαίνει έγκαιρα όταν αυτές προκύψουν. Το βάρος δίνεται στη
διαμόρφωση του σχολικού περιβάλλοντος με τέτοιο τρόπο ώστε να μην διευκολύνει
την εμφάνιση αντικοινωνικών και παραβατικών συμπεριφορών. Έτσι το βάρος
δεν δίνεται στον μαθητή αλλά στην οργάνωση του σχολείου μέσα στο οποίο καλείται
να λειτουργήσει ο μαθητής. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν σκοπό να κάνουν την παραβατική
συμπεριφορά αβάσιμη και αναποτελεσματική, την δε θεμιτή συμπεριφορά παραγωγική
και αποτελεσματική.
2.2. Αρχές - χαρακτηριστικά του Σχολικού Συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς
Για να επιτύχει το σκοπό του το σύστημα προώθησης θετικής συμπεριφοράς πρέπει να ακολουθεί τις έξης αρχές: το μήνυμα προς τους μαθητές πρέπει να είναι ξεκάθαρο, απλό και το όλο εγχείρημα να μπορεί να εφαρμόζεται και να επιβλέπεται εύκολα. Η έμφαση να δίνεται στην πρόληψη και πρώιμη παρέμβαση στις προβληματικές συμπεριφορές και το όλο πρόγραμμα πρέπει να μπορεί να αξιολογείται εύκολα. Να καθορίζεται ένας συγκεκριμένος αριθμός θεμιτών συμπεριφορών από την πλευρά των μαθητών, τόσο όσον αφορά την συμπεριφορά τους μέσα στην τάξη όσο και στο γενικότερο σχολικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα πρέπει να καθορίζονται οι (αντι-) δράσεις των διδασκόντων και της διεύθυνσης του σχολείου στις προβληματικές και παραβατικές συμπεριφορές. Οι αντιδράσεις αυτές πρέπει να χαρακτηρίζονται από συνέπεια, έτσι ώστε οι μαθητές να γνωρίζουν τις συνέπειες της παραβατικότητάς τους. Η διδασκαλία μέσα στην τάξη αυτών των κανόνων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του όλου εγχειρήματος (Lo & all, 2010).
Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι το ΣΣΠΘΣ πρέπει να περιλαμβάνει τη «συστηματική επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών, ώστε να μπορούν να είναι άμεσοι και συνεπείς, τη σαφή διδασκαλία επιθυμητών συμπεριφορών με βάση τις αξιολογήσεις της τάξης και τη συνεχή παρακολούθηση της προόδου των μαθητών και των διαδικασιών υλοποίησης» (http://tasdi-pbs.eu/el/).
Μια άλλη παράμετρος είναι η συμφωνία μεταξύ του
προσωπικού των κανόνων εφαρμογής του προγράμματος και των τρόπων δράσης στις
περιπτώσεις αθέμιτης ή παραβατικής συμπεριφοράς. Η συμφωνία των
εμπλεκόμενων (διευθυντών, δασκάλων, παρα-επαγγελματιών, μαθητών, γονέων) για
μακροχρόνια δέσμευση πάνω στις πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί μπορεί να εγγυηθεί
την αποτελεσματικότητα του προγράμματος (Lo
& all, 2010).
Ο διευθυντής του σχολείου επιβλέπει, είναι ο ηγέτης του όλου προγράμματος και είναι σημαντικό οι μαθητές να γνωρίζουν ότι έχει την συμπαράσταση όλου του προσωπικού (Lo & all, 2010). Οι αποτελεσματικοί διευθυντές μπορούν να συμβάλλουν στην επιτυχία των προγραμμάτων προώθησης θετικής συμπεριφοράς όταν γνωρίζουν τι χρειάζεται για να στηρίξουν κάθε προσπάθεια αλλαγής και δεσμεύονται πλήρως να το κάνουν αυτό. Για το σκοπό αυτό οφείλουν να είναι ερευνητές, καινοτόμοι και να κινητοποιούν αποτελεσματικά τους εμπλεκόμενους στη μαθησιακή διαδικασία μαθητές και εκπαιδευτικούς (Lo & all, 2010).
Η υποστήριξη που παρέχεται στους μαθητές μέσω του ΣΣΠΘΣ εμφανίζεται πολυεπίπεδη. Από τη μία η καθολική υποστήριξη αφορά το σύνολο σχεδόν του μαθητικού πληθυσμού και περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε επίπεδο συμπεριφοράς, όπως εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες, διδασκαλία κανόνων πειθαρχίας, ενδυνάμωση της συμπεριφοράς, εποπτεία και παρακολούθηση, διδασκαλία της προσδόκιμης συμπεριφοράς, διόρθωση προβλημάτων συμπεριφοράς και αποτελεσματική ακαδημαϊκή εκπαίδευση (Lo & all, 2010).
Τα άλλα δύο επίπεδα υποστήριξης αφορούν συγκεκριμένες
ομάδες μαθητών που χρειάζονται επιπλέον ενίσχυση λόγω συμπεριφορικών και
ακαδημαϊκών προβλημάτων. Πρόκειται για μαθητές που ανήκουν στην ομάδα υψηλού
κινδύνου για σχολική αποτυχία. Ένα ποσοστό 5 - 10 % χρήζει στοχευμένης
υποστήριξης. Έχει ανάγκη από πιο ενισχυμένη συμπεριφορική - ακαδημαϊκή
υποστήριξη, όπως επιπλέον εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες, προγράμματα
αυτοδιαχείρισης και διαχείρισης θυμού και μέντορες ενηλίκων. Τέλος, ένα ποσοστό
1 - 5 % έχει ανάγκη εξατομικευμένης υποστήριξης, καθώς δεν επαρκούν τα άλλα δύο
επίπεδα υποστήριξης. Πετυχημένες στρατηγικές στην περίπτωση αυτή μπορούν να
θεωρηθούν η ακόμα πιο ενισχυμένη εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων, τα
εξατομικευμένα προγράμματα διαχείρισης συμπεριφοράς, η παρέμβαση του ειδικού
ανάλογα με τη φύση του προβλήματος, η εμπλοκή εξωτερικών φορέων, υπηρεσιών και
γονέων (Lo & all, 2010).
Φέρνοντας και πάλι στο μυαλό μας τα
χαρακτηριστικά του ΣΣΠΘΣ τονίζουμε την πρόληψη και πρώιμη παρέμβαση, τα τρία
επίπεδα υποστήριξης, τη συνεργασία των εμπλεκομένων στη μαθησιακή διαδικασία,
τη συνέπεια και σταθερότητα των κανόνων και των αποφάσεων καθώς και την εμπλοκή
γονέων και άλλων φορέων.
2.3.
Εφαρμογή του ΣΣΠΘΣ - ενδεικτικές δραστηριότητες
Ένα από τα πρώτα στάδια υλοποίησης
του ΣΣΠΘΣ είναι η παμψηφεί συμφωνία όλων των εμπλεκομένων στη μαθησιακή
διαδικασία. Όπως συνέβη στην περίπτωση του δημοτικού σχολείου του Kentucky, κατόπιν ενημέρωσης από τον υπεύθυνο του προγράμματος,
όλο το προσωπικό δεσμεύτηκε να συμμετέχει πλήρως στη διαδικασία, στη λήψη
ομαδικών αποφάσεων, κάτω από άκρως δημοκρατικές διαδικασίες (Scott, 2001).
Κατόπιν το προσωπικό χωρίστηκε σε
υποομάδες, καθεμιά από τις οποίες είχε δικές της ευθύνες και ρόλους. Έτσι
σχηματίστηκε η ομάδα των δασκάλων, των καθηγητών ειδικοτήτων, των ειδικών
παιδαγωγών, των γραμματέων, των σχολικών φυλάκων, των υπεύθυνων κυλικείων και
των διευθυντών (Scott, 2001).
Προτού ξεκινήσει πρακτικά η εφαρμογή
του προγράμματος, οι ομάδες οφείλουν να φτιάξουν καταλόγους - λίστες με τα μέρη
του σχολείου, τη χρονική στιγμή και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες τα
προβλήματα συμπεριφοράς των μαθητών εκδηλώνονται συχνότερα ή είναι πιο πιθανό
να συμβούν (π.χ. στην καφετέρια τις ώρες της σίτισης λόγω μακράς
αναμονής και μεγάλου αριθμού μαθητών, στους διαδρόμους και στις σκάλες κατά το
διάλειμμα λόγω συμφόρησης και φασαρίας, στις τουαλέτες λόγω ελλιπούς εποπτείας,
στο γυμναστήριο την ώρα του μαθήματος λόγω συμμετοχής σε ακατάλληλα παιχνίδια). Κατόπιν προτείνουν απλές λύσεις αλλάζοντας τον τρόπο
λειτουργίας του σχολείου προς την ίδια κατεύθυνση (π.χ. μειώνουν τις γραμμές
αναμονής την ώρα του φαγητού και ενισχύουν τους μαθητές όταν καθαρίζουν τα
τραπέζια τους, διδάσκουν στους μαθητές
να παραμένουν δεξιά στο χολ, να κρατούν τη ράγα της σκάλας με το δεξί τους χέρι
και να παραμένουν ήσυχοι, προτρέπουν τους μαθητές να χρησιμοποιούν την
τουαλέτα πριν το κουδούνι και να φεύγουν, να συμμετέχουν σε κατάλληλα
παιχνίδια, αυξάνουν την εποπτεία). Με τον τρόπο αυτό
ορίζουν κανόνες και ρουτίνες στους οποίους οι μαθητές θα πρέπει να
προσαρμοστούν, διαμορφώνοντας έτσι τις αντίστοιχες μαθητικές προσδοκίες (Scott, 2001).
Οι κανόνες αυτοί θα πρέπει να δοθούν
στους μαθητές με την έναρξη της σχολικής χρονιάς με αμεσότητα, σαφήνεια,
καθαρότητα και την αυστηρότητα που απαιτείται.
«Οι συνέπειες για την παραβίαση των κανόνων ορίζονται με σαφήνεια και εφαρμόζονται με σταθερότητα» (Heward, 2011, σ. 226).
Το προσωπικό οφείλει από την πρώτη κιόλας εβδομάδα να
συνοδεύσει τους μαθητές σε όλους τους χώρους του σχολείου, ορίζοντας κάθε φορά
την αναμενόμενη - αποδεκτή συμπεριφορά (π.χ. στο διάδρομο πήγαινε δεξιά και
κράτα τη ράγα της σκάλας) (Scott, 2001).
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η ενίσχυση της σωστής, συνεπούς συμπεριφοράς βοηθά στην παγίωσή της και μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει (συμμόρφωση με την προσδοκία). Κάποια σχολεία χρησιμοποιούν για το σκοπό αυτό «εισιτήρια - αμοιβές, ενώ άλλα το κάνουν μέσω κοινωνικών εκδηλώσεων» (Heward, 2011, σ. 227).
Άλλωστε, κατά τους Simonsen, Fairbanks, Briesch, Myers & Sugai (2008), η διδασκαλία κανόνων σωστής συμπεριφοράς, σε συνδυασμό με την αντίστοιχη ανατροφοδότηση και ενίσχυση, καθώς και η ενεργή εποπτεία του μαθητή εντός και εκτός της τάξης, αποφέρει τα μεγαλύτερα οφέλη.
Από την άλλη, σε περίπτωση αναστολής, αποτυχίας συμμόρφωσης στους προκαθορισμένους κανόνες ή διατάραξης του σχολικού περιβάλλοντος, η «ασφαλής παραπομπή» των αποκλινόντων μαθητών μπορεί να είναι κάποια λύση. Πρόκειται για ένα ασφαλές δωμάτιο με θρανία τοποθετημένα περιμετρικά, με πρόσωπο στον τοίχο. Στο χώρο αυτό, οι μαθητές στέλνονται για προκαθορισμένο χρόνο και επιδίδονται σε ακαδημαϊκό έργο (Scott, 2001).
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα της τιμωρίας, κάτι που δε συναντάμε συχνά στη χώρα μας, όπου η τιμωρία έχει περισσότερο τιμωρητικό - στερητικό χαρακτήρα.
Οι ημερήσιες αποβολές προβλέπονται επίσης από το ΣΣΠΘΣ που διαμόρφωσε το δημοτικό σχολείο του Kentucky, ως μέτρο για την αντιμετώπιση ακραία απείθαρχων ή επικίνδυνων συμπεριφορών (Scott, 2001).
Μέσα στην τάξη η κατά το δυνατό πιο ενεργή συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα και η άμεση καθοδήγηση από τον εκπαιδευτικό έχει επίσης σχετιστεί με τη μείωση των ανυπόφορων συμπεριφορών, την ενίσχυση της ακαδημαϊκής επίδοσης, τον τρόπο σκέψης και τις βασικές δεξιότητες, καθώς και την αυτοεκτίμηση. Κατά συνέπεια η αύξηση των ευκαιριών απόκρισης (οι μαθητές απαντούν αρμονικά κάτω από δημοκρατικές διαδικασίες όταν τους δίνεται ο λόγος ή μέσω των καρτών απόκρισης και τη χορωδιακή απόκριση), η χρήση άμεσων μεθόδων διδασκαλίας (παράδοση μαθήματος, καθοδήγηση μέσω του περιεχομένου και αξιολόγηση πάνω στο περιεχόμενο κάθε μαθήματος), η χρήση των συμμαθητών ως καθοδηγητών για τους πιο αδύναμους μαθητές (σύστημα εκπαιδευτή - εκπαιδευόμενου, με εναλλασσόμενους ρόλους, υπό την εποπτεία του δασκάλου), η διδασκαλία μέσω υπολογιστή (ειδικά υπολογιστικά προγράμματα προσαρμοσμένα σε κάθε μάθημα, με άμεση ανατροφοδότηση, μέσα στην τάξη) και οι καθοδηγούμενες σημειώσεις με τα βασικά σημεία του μαθήματος, έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στον καλύτερο έλεγχο της τάξης (Simonsen & all, 2008).
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, μέσω της ενεργητικής εμπλοκής στο μάθημα και της άμεσης καθοδήγησης, οι μαθητές απαντούν σωστά συχνότερα, καταπιάνονται με τις εργασίες με περισσότερη προθυμία, έχουν καλύτερη σχολική επίδοση και λιγότερο διαταρακτική συμπεριφορά.
Δεν είναι λίγες οι έρευνες που έχουν αναδείξει την ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στον έπαινο και στην επιθυμητή ακαδημαϊκή και κοινωνική συμπεριφορά. Ταυτόχρονα, η ενδυνάμωση - ενίσχυση μαθητικών ομάδων σε συνδυασμό με την τοιχοκόλληση των σχολικών κανόνων μέσα στην τάξη (αναφέροντας τι πρέπει κι όχι τι δεν πρέπει να κάνω), την αυτοδιαχείριση και τον έλεγχο από τους συμμαθητές, την εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες και την ενεργή εποπτεία του εκπαιδευτικού αυξάνουν το ενδιαφέρον και την προσοχή στο μάθημα και ενισχύουν τις επιθυμητές συμπεριφορές (Simonsen & all, 2008).
Ομοίως, τα συμβόλαια συμπεριφοράς, που ορίζουν τις
αναμενόμενες προσδοκίες και τις σχετικές συνέπειες, έχει αποδειχθεί ότι κάνουν
τους μαθητές πιο παραγωγικούς ώστε να ολοκληρώνουν πιο αποτελεσματικά τις
εργασίες και να βελτιώνουν τους βαθμούς τους, ενισχύοντας, με τον τρόπο αυτό,
τον αυτοέλεγχό τους (Simonsen & all, 2008).
2.4. Αποτελεσματικότητα του ΣΣΠΘΣ
Με
την εφαρμογή του ΣΣΠΘΣ επιτεύχθηκε «μείωση του
ποσοστού των μαθητών που εμπλέκονται σε βίαιη συμπεριφορά, μειωμένος αριθμός
μαθητών που χρειάζονται επιπρόσθετη ή εντατική υποστήριξη, μείωση περιστατικών
όπου χρειάστηκε πειθαρχική αποβολή, βελτιωμένη ατμόσφαιρα στην τάξη, όπως
καλύτερη επικέντρωση των μαθητών στο θέμα του μαθήματος, αύξηση του ωφέλιμου
χρόνου διδασκαλίας, καλύτερη ακαδημαϊκή απόδοση και συνολικά μεγαλύτερη
ικανοποίηση του προσωπικού με την εργασία τους στα πλαίσια του ΣΣΠΘΣ» (Lo & all, 2010, σ. 43).
Ακόμη,
μέσω της εκπαίδευσης σε κοινωνικές δεξιότητες που αφορούν τους κανόνες, τις
ρουτίνες και την επιθυμητή - ανεπιθύμητη συμπεριφορά, έχει παρατηρηθεί βελτίωση
των μαθησιακών αποτελεσμάτων και μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς σε περιπτώσεις
- πλαίσια, εκτός της σχολικής τάξης, όπως στην παιδική χαρά, στο λεωφορείο,
στην καφετέρια στους διαδρόμους και στις εσοχές (Lo & all, 2010).
Την
ίδια στιγμή, οι μεταβατικές περίοδοι εφαρμογής του προγράμματος έχουν
χαρακτηριστεί ως περίοδοι μεγάλου ενδιαφέροντος από το προσωπικό του σχολείου.
Έχει αποδειχθεί ότι το προσωπικό αναγνωρίζει πιο αποτελεσματικά την κατάλληλη
συμπεριφορά, αλληλεπιδρά θετικά με τους μαθητές και γνωρίζει τεχνικές
προ-διόρθωσης της συμπεριφοράς (Lo & all, 2010).
Επίσης,
σε σχετική μελέτη διαπιστώθηκαν θετικά αποτελέσματα στο τέλος του δεύτερου
έτους εφαρμογής του προγράμματος ΣΣΠΘΣ, όπως οι περιορισμένες αναφορές των
διδασκόντων προς την διοίκηση για παραβατική συμπεριφορά, η μείωση του αριθμού
των πειθαρχικών αποβολών και η βελτίωση της απόδοσης των μαθητών (Lo & all, 2010).
3. Συμπεράσματα - Κριτική
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε εύλογα ότι η υποστήριξη - διδασκαλία της συμπεριφοράς σε επίπεδο σχολείου είναι δυνατό να προωθήσει και να ενθαρρύνει τις σωστές συμπεριφορές των μαθητών, επηρεάζοντας και την ακαδημαϊκή τους επίδοση.
Το ΣΣΠΘΣ είναι ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό, πολυεπίπεδο πρόγραμμα, πρακτικά εφαρμόσιμο σε εκπαιδευτικά συστήματα που διαθέτουν καλές υποδομές και οργάνωση. Οι διαδικασίες και οι τεχνικές που απαιτούνται για τη συλλογή, τη σύνοψη και την παρουσίαση των δεδομένων είναι περίπλοκες και χρονοβόρες, κάτι που αποτρέπει τους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν σε αυτό.
Παρ' όλ' αυτά, έχουν δημιουργηθεί υπολογιστικά προγράμματα, προσαρμοσμένα στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, όπως το «Σύστημα Πληροφοριών για τα σχολεία (SWIS)». Έτσι το κάθε σχολείο με τον κωδικό του έχει πρόσβαση στο σύστημα, όπου μπορεί να περάσει τα δικά του δεδομένα («π.χ. τύπος προβλήματος συμπεριφοράς, τοποθεσία, ώρα, ημέρα, βαθμό, πιθανό κίνητρο»). Ταυτόχρονα, έχει στη διάθεσή του πίνακες και γραφικές απεικονίσεις («π.χ. παραπομπές ανά ημέρα, ανά μήνα, ανά τοποθεσία») (Sugai, Horner, 2002, σ. 44).
Τα προγράμματα αυτά ενισχύουν την πρόθεση των εκπαιδευτικών για συμμετοχή.
Διεθνώς, είναι εφικτή η εφαρμογή του ΣΣΠΘΣ καθώς παρέχει θετικά συμπεριφορικά - κοινωνικά αποτελέσματα σε πολλά επίπεδα. Παρ' όλ' αυτά επιδέχεται βελτίωσης τόσο ως προς το εύρος εφαρμογής του (συμμετοχή όλο και περισσότερων χωρών), όσο και ως προς το βάθος του (βελτίωση των τεχνικών εφαρμογής του) (Simonsen & all, 2008).
Ανάλογα προβλήματα μπορεί να προκύψουν και από τις μεταβλητές ενός προγράμματος ΣΣΠΘΣ. Για παράδειγμα, είναι πιθανό κατά την εφαρμογή του προγράμματος να προκύψει μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς σε ένταση και όχι σε συχνότητα ή ακόμα να είναι η στάση του προσωπικού απέναντι στο πρόβλημα εκείνη που αλλάζει και όχι η συμπεριφορά των μαθητών (πρόγραμμα ΣΣΠΘΣ στο δημοτικό σχολείο Kentucky).
Ταυτόχρονα, τα συμπεράσματα στα
οποία καταλήγουμε ενδεχομένως αφορούν το πρόγραμμα με τους προκαθορισμένους
στόχους του στο σύνολό του για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, και όχι τον
τρόπο με τον οποίο οι επιμέρους διαδικασίες αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν τη
συμπεριφορά των μαθητών. Κάτι τέτοιο θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να το ξέρουμε (Scott, 2001).
Μελλοντικά,
η έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί στους μαθητές εκείνους που το ΣΣΠΘΣ δεν
επαρκεί για να βελτιώσει τη συμπεριφορά και την ακόλουθη ακαδημαϊκή τους επίδοση.
Σε τέτοιες περιπτώσεις το ΣΣΠΘΣ θα πρέπει να επανεστιάσει στους συγκεκριμένους
μαθητές ώστε να επηρεάσει την συχνότητα και τον τύπο των συμπεριφορικών
προβλημάτων. Η εφαρμογή του ΣΣΠΘΣ σε
ατομικό επίπεδο δεν είναι καθόλου ξεκάθαρη και χρίζει περαιτέρω μελέτης και
διερεύνησης (Scott, 2001).
Τέλος, το ΣΣΠΘΣ θα πρέπει να συμπεριλάβει με περισσότερη ισότητα, κατ' αναλογία με τις πειθαρχικές τους παραπομπές, τους μαθητές των μειονοτήτων. Μόνον όταν υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στην ενεργή συμμετοχή των μαθητών σε προγράμματα ΣΣΠΘΣ και στην αντίστοιχη εκπροσώπησή τους στον πληθυσμό, τα ερευνητικά αποτελέσματα θα είναι θετικά και δίκαια (Scott, 2001).
Το ΣΣΠΘΣ δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στη χώρα μας, παρά τη μεγάλη του σπουδαιότητα, κάτι που διαφαίνεται και βιβλιογραφικά, αλλά και από τη σχολική πραγματικότητα. Και είναι, ακριβώς λόγω αυτής της σπουδαιότητάς του, που πρέπει να αποτελέσει δέσμευση για το μέλλον, η εφαρμογή του από την ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα.
4.
Βιβλιογραφία
Ελληνική
Heward, W. L. (2011). Παιδιά με
ειδικές ανάγκες. Αθήνα: Τόπος.
Ξενόγλωσση
Lo, Y., Algozzine, B., Algozzine,
K., Horner, R. & Sugai, G. (2010). Schoolwide Positive Behavior Support. Thousand Oaks, CA:Corwin, 33-51.
Scott, T. M. (2001). A Schoolwide
Example of Positive Behavioral Support. Journal
of Positive Behavior Interventions, Volume 3, Number 2, 88-94.
Simonsen, B., Fairbanks, S.,
Briesch, A. & Myers, D. (2008). Project MUSE. Today's Research. Tomorrow's
Inspiration. Education and Treatment of
Children, Volume 31, Number 3, 351-380.
Sugai, G. & Horner, R.
(2002). The Evolution of Discipline Practices: School-Wide Positive Behavior
Supports. The Haworth Press, 23-45.
TaSDi-PBS,
Σχολική Πειθαρχία και Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ΠροΘεΣυ). (n.d.). Retrieved from http://tasdi-pbs.eu/el/.
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
