“Η εκπαίδευση είναι
δικαίωμα
όλων... Τα κράτη
είναι υπο -
χρεωμένα να την εξασφα
-
λίζουν στον πληθυσμό
τους
χωρίς διακρίσεις”.
(Οικουμενική Διακήρυξη
των
Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου).
Στην εποχή μας
και σε παγκόσμιο επίπεδο το πρόβλημα του αναλφαβητισμού καθίσταται ιδιαίτερα
οξύ, γιατί οι ριζικές και ραγδαίες αλλαγές σε όλους τους τομείς (επιστημονικό,
τεχνολογικό, οικονομικό, κοινωνικό) αναδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για
«επικαιροποίηση» και διαρκή αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των
πολιτών, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις της
προσωπικής και επαγγελματικής τους ζωής. Έτσι, ο αναλφαβητισμός και η
υπο-εκπαίδευση μπορεί να οδηγήσουν σταδιακά μεγάλες ομάδες πληθυσμού στον
κοινωνικό αποκλεισμό, γεγονός που περιορίζει την ικανότητα των κοινωνιών να
ανταποκριθούν στις συνεχείς μεταβολές.
Η εργασία είναι δομημένη σε τέσσερις
ενότητες:
Ο όρος αλφαβητισμός ή γραμματισμός (literacy)
αποτελεί σήμερα έναν όρο δύσκολα οριοθετούμενο λόγω του εννοιολογικού του
εύρους. Αρχισε να εμφανίζεται ως έντονο κοινωνικό πρόβλημα κυρίως μετά τους δύο
παγκόσμιους πολέμους αλλά με μία έννοια στενότερη από αυτήν που έχει αποκτήσει
σήμερα, αφού στην πλειονότητά τους τα εκπαιδευτικά συστήματα έθεταν ως στόχο
έως πρόσφατα -και ορισμένα θέτουν και σήμερα- την εκμάθηση της γραφής και της
ανάγνωσης και μιας γραμματικής μεταγλώσσας. Σήμερα όμως αλφαβητισμός δεν είναι
μόνο η ικανότητα να διαβάζει κάποιος, αλλά και να κατανοεί το κείμενο και να
τοποθετείται κριτικά. Είναι επομένως η ικανότητα δια λόγου να ελέγχει κάποιος
τη ζωή, το περιβάλλον, τα τεχνολογικά μέσα και να λύνει τα προβλήματα του με
ορθολογικό τρόπο. Ένας τέτοιος κριτικός γραμματισμός καθιστά τα άτομα να
συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της κοινωνίας
τους.
Λόγω λοιπόν της
πολυδιάστατης μορφής του φαινομένου του αναλφαβητισμού σήμερα πλέον υπάρχει
δυσκολία στη διαμόρφωση κοινών κριτιρίων αναφορικά με τον εννοιολογικό
προδιορισμό του η οποία έχει οδηγήσει σε διαφορετικές προσεγγίσεις της έννοιας
του ανάμεσα στις χώρες και ανάμεσα στους διεθνής οργανισμούς. Πάραυτα η κοινή
τάση για τον ορισμό σε παγκόσμιο επίπεδο είναι, όπως αναφέρουν οι Ευστράτογλου,
Νικολοπούλου, Παυλή-Κορρέ (Ευστράτογλου,
Νικολοπούλου, & Παυλή-Κορρέ, 2006), η μετατόπιση «από αντιλήψεις που
αφορούν στην ύπαρξη (τεχνικών) δεξιοτήτων σχετικών με τη γραφή και την
ανάγνωση, σε αντιλήψεις που αφορούν τόσο σε δεξιότητες συνδεόμενες με το ρόλο
των ανθρωπίνων πόρων στην οικονομική ανάπτυξη, όσο και σε δεξιότητες που
συνδέονται με κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές αλλαγές» (σελ. 12).
Ετσι λοιπόν ο
Ο.Η.Ε. ορίζει ως αναλφαβητισμό την αδυναμία να διαβάσει ή να γράψει κάποιος μια
απλή πρόταση σε οποιαδήποτε γλώσσα.
Σύμφωνα με την UNESCO (Unesco, Literacy:Unesco
Institute for Statistics (3.14)) «αναλφάβητος είναι όποιος δεν έχει
αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των
δραστηριοτήτων για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι
απαραίτητες».
Το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο θεωρεί ως λειτουργικά (βλ.1.2)
αναλφάβητο το άτομο που δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ικανοποιητικά ανάγνωση,
γραφή και αριθμητική για να ενταχθεί ως άτομο στην κοινωνία, απολαμβάνοντας
πλήρως τα δικαιώματά του (Ευστράτογλου,
Νικολοπούλου, & Παυλή-Κορρέ, 2006).
Στην Ελλάδα
αναλφάβητος θεωρείται όποιος δεν έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στην 9ετή
υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ άλλες χώρες για να χαρακτηρίσουν κάποιον εγγράμματο
αρκούνται στη γνώση γραφής και ανάγνωσης
Ο Βεργίδης (Βεργίδης, 1995) αναφέρει ότι «αλφαβητισμένο είναι το άτομο που
έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων εκείνων
των δραστηριοτήτων, που θα του επιτρέψουν να διαδραματίσει ένα ρόλο στην ομάδα
και στην κοινότητά του».
Σύμφωνα με τον
Μπαμπινιώτη αναλφαβητισμός είναι η άγνοια, η έλλειψη απαραίτητων γνώσεων και
πληροφοριών που στερούν από το άτομο τη δυνατότητα ένταξης και ενεργού
συμμετοχής (σε μια κοινωνία, σε εξελίξεις κλπ). (Γ.Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ν.
Ελληνικής Γλώσσας).
Ενώ κάποιοι από
τους προηγούμενους ορισμούς (π.χ. ΟΗΕ) αποσαφηνίζουν πλήρως την έννοια του
αναλφαβητισμού σε κάποιους άλλους προκύπτει ένα νέο ζήτημα: ποιος θεωρείται
αναλφάβητος σε σχέση με το εκπαιδευτικό του επίπεδο; Είναι απαραίτητο να
οριστεί αυτό το μέτρο προκειμένου να αποτελέσει ένα πρώτο κριτήριο
προσδιορισμού των αναλφάβητων. Τόσο στην Ελλάδα (Φακιολάς,
2006) όσο και στις άλλες χώρες οι αναλφάβητοι διακρίνονται σήμερα σε δύο
ομάδες: (α) στους «οργανικά»
αναλφάβητους, που δεν είχαν καμία επαφή με την εκπαιδευτική διαδικασία, και (β)
στους «λειτουργικά» αναλφάβητους,
δηλαδή στα πρόσωπα που αν και έχουν παρακολουθήσει την υποχρεωτική εκπαίδευση,
δυσκολεύονται στην επαρκή κατανόηση του προφορικού και του γραπτού λόγου, στη
διατύπωση των ιδεών και στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης.
Η μετάβαση από τη μία μορφή
αναλφαβητισμού στην άλλη συνιστά και μία διεύρυνση των γνώσεων, στάσεων και
δεξιοτήτων. Αυτή ακριβώς η διεύρυνση έχει οδηγήσει στη δημιουργία νέων όρων,
προκειμένου να καλυφθούν διαφορετικές όψεις του αναλφαβητισμού, όπως
τεχνολογικός, επιστημονικός, ψηφιακός, πολιτιστικός, κοινωνικός, λειτουργικός, στα μέσα μαζικής
επικοινωνίας και πολύ πρόσφατα περιβαλλοντικός αναλφαβητισμός.
«Παράγοντες
που θεωρούνται υπεύθυνοι για τον αναλφαβητισμό είναι κυρίως το κοινωνικό
οικονομικό επίπεδο της οικογένειας, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η παραπτωματική
συμπεριφορά, αλλά και η χωροταξική κατανομή των σχολείων (απομακρυσμένες
περιοχές χωρίς σχολείο ή με ολιγοθέσιο δημοτικό), η ελλιπής κατάρτιση
των εκπαιδευτικών κλπ.» αναφέρει η κυρία Σιπητάνου (Σιπητάνου, 1998).
Αναλυτικότερα, ως αίτια του
αναλφαβητισμού μπορούν να αναφερθούν:
Ακολουθώντας τη μεθοδολογία των Ευστράτογλου,
Νικολοπούλου, Παυλή-Κορρέ (Ευστράτογλου,
Νικολοπούλου, & Παυλή-Κορρέ, 2006) στην παρούσα εργασία ως κριτήριο
προσδιορισμού των λειτουργικά αναλφάβητων επιλέγεται η μη ολοκληρωμένη φοίτηση
στο δημοτικό σχολείο.
Με βάση το
προηγούμενο κριτήριο και τα στατιστικά στοιχεία της έρευνας Εργατικού Δυναμικού
της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας για το Β΄ τρίμηνο 2008 (ΕΣΥΕ, 2008) βλέπουμε (βλ. Διάγραμμα 1) ότι στο
σύνολο του πληθυσμού της χώρας ηλικίας 15 ετών και άνω (9.230.100 άτομα) το
2,35% (217.054) είναι οργανικά αναλφάβητοι ενώ το 3,57% (329.415) δεν
ολοκλήρωσε τη φοίτησή του στο δημοτικό.
Ένα βασικό
χαρακτηριστικό του αναλφαβητισμού είναι το φύλο. Στις γυναίκες παρατηρείται
υψηλή συγκέντρωση αναλφάβητων σε παγκόσμιο επίπεδο και βέβαια και στην Ελλάδα,
γεγονός που αποτυπώνεται στον Πίνακα 1.
Διάγραμμα 1 Πληθυσμός ηλικίας 15+ κατά επίπεδο εκπαίδευσης
2008
Πηγή: Γ.Γ.
Ε.Σ.Υ.Ε, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, B΄ Τρίμηνο 2008, επεξεργασία: Ε. Ρίζου
|
ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ
|
|
|
|
|
|
|
|
ΓΥΝΑΙΚΕΣ
|
ΑΝΔΡΕΣ
|
Σύνολα
|
|
ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
|
|
|
|
|
Διδακτορικό ή Μεταπτυχιακός τίτλος
|
45.363,00
|
67.646,90
|
113.009,90
|
|
Πτυχίο Ανωτάτων Σχολών
|
522.995,00
|
523.355,23
|
1.046.350,23
|
|
Πτυχίο Ανώτερης Τεχν.Επαγ. Εκπαίδευσης
|
510.886,00
|
511.439,22
|
1.022.325,22
|
|
Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης
|
1.315.945,00
|
1.394.525,79
|
2.710.470,79
|
|
Απολυτήριο 3-ταξ Μέσης Εκπαίδευσης
|
534.257,00
|
641.175,55
|
1.175.432,55
|
|
Απολυτήριο Δημοτικού
|
1.423.878,00
|
1.192.174,32
|
2.616.052,32
|
|
Μερικές τάξεις Δημοτικού
|
215.136,00
|
114.278,18
|
329.414,18
|
|
Δέν πήγε καθόλου σχολείο
|
159.052,00
|
58.002,66
|
217.054,66
|
|
Σύνολο
|
4.727.512,00
|
4.502.597,86
|
9.230.109,86
|
Πίνακας 1 Πληθυσμός 15 ετών και άνω κατά ανώτατο
επίπεδο εκπαίδευσης που έχει ολοκληρωθεί
Πηγή: Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, B΄ Τρίμηνο 2008
Το κυριότερο όμως
χαρακτηριστικό στην αποτύπωση και στην ανάλυση του φαινομένου του
αναλφαβητισμού αποτελεί η ηλικία. Έτσι με βάση την ηλικία και τα τελευταία
σχετικά στοιχεία που έχει συλλέξει η ΕΣΥΕ το 2008 στην έρευνα εργατικού
δυναμικού παρατηρούμε (βλ. Διάγραμμα
2 Οργανικά, λειτουργικά και σύνολο
αναλφάβητων)
ότι η μεγαλύτερη συσσώρευση των λειτουργικά και οργανικά αναλφάβητων γίνεται
στις ηλικίες από 65 και άνω, ενώ επίσης μεγάλα ποσοστά παρατηρούνται και στις
παραγωγικές ηλικίες των 45-64.
Διάγραμμα 2 Οργανικά, λειτουργικά και σύνολο
αναλφάβητων κατά ηλικία στο σύνολο της χώρας το 2008
Πηγή: Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2008, επεξεργασία: Ε. Ρίζου
Όπως προκύπτει
από όλα τα προηγούμενα στη σημερινή κοινωνία έχουμε ανάγκη να κατανοούμε, να
ερμηνεύουμε τον κόσμο μας, να συνυπάρχουμε και να ενεργούμε συλλογικά. Ο
αναλφαβητισμός όμως λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη κάθε τομέα. Ο
αναλφάβητος συχνά απομονώνεται ή νιώθει εσωστρεφής και αποκλεισμένος.
Το κλειδί για τη
δημιουργική ένταξη στη νέα εποχή δηλαδή την ικανότητα της ίδιας της κοινωνίας
να αξιοποιεί δημιουργικά το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού της για την
ανταπόκριση στις συνεχείς εξελίξεις είναι η εκπαίδευση ενηλίκων.
Κατά την
τελευταία απογραφή του πληθυσμού το 1991 το ποσοστό των οργανικά αναλφάβητων
στην Ελλάδα στις ηλικίες 15+ φτάνει στο 6,8% και των λειτουργικά αναλφάβητων
στο 10,6% (βλ. Πίνακας 2
Αναλφάβητοι στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας το 1991.
|
ηλικιακές
ομάδες
|
οργανικά
αναλφάβητοι
|
λειτουργικά
αναλφάβητοι
|
|
15-19
|
1,0%
|
0,5%
|
|
20-24
|
1,0%
|
0,5%
|
|
25-29
|
1,2%
|
0,8%
|
|
30-34
|
1,3%
|
1,1%
|
|
35-39
|
1,5%
|
1,63%
|
|
40-44
|
1,9%
|
2,8%
|
|
45-49
|
3,3%
|
5,8%
|
|
50-54
|
7,2%
|
12,5%
|
|
55-59
|
12,7%
|
19,9%
|
|
60-64
|
11,7%
|
21,3%
|
|
65-69
|
13,5%
|
18,6%
|
|
70-74
|
19,2%
|
19,6%
|
|
75+
|
33,2%
|
21,4
|
|
Σύνολο
|
6,8%
|
10,6%
|
Πίνακας 2 Αναλφάβητοι στο σύνολο του πληθυσμού της
χώρας το 1991
Πηγή: ΚΕΘΙ (ΚΕΘΙ, 2008)
Από τις έρευνες
εργατικού δυναμικού της ΕΣΥΕ κατά τα έτη 1998-2008 (ΕΣΥΕ, 2008) προκύπτει (βλ. Διάγραμμα 3) ότι ενώ το 1998 το ποσοστό
των οργανικά αναλφάβητων (δεν πήγαν καθόλου σχολείο) ήταν 2,85% και ενώ μέχρι
το 2005 ακουλουθεί μία ελαφριά ανοδική πορεία το 2008 πέφτει στο 2,35. Το
ποσοστό των λειτουργικά αναλφάβητων (παρακολούθησαν κάποια τάξη του δημοτικού
χωρίς όμως να το ολοκληρώσουν) ξεκινά το 1998 με 4,98%, ακολουθεί καθοδική
πορεία και καταλήγει το 2008 στο 3,57%. Από τα προηγούμενα συνάγεται ότι η
εξέλιξη του αναλφαβητισμού στην Ελλάδα ακολουθεί μία πτωτική πορεία,
τουλάχιστον κατά τα τελευταία χρόνια.
|
Ετος
|
οργανικά
|
λειτουργικά
|
ποσοστό
αναλφάβητων
|
|
1998
|
2,85%
|
4,98%
|
7,82%
|
|
1999
|
3,02%
|
4,94%
|
7,96%
|
|
2000
|
3,25%
|
4,25%
|
7,50%
|
|
2001
|
3,10%
|
3,91%
|
7,01%
|
|
2002
|
3,08%
|
3,66%
|
6,74%
|
|
2003
|
3,35%
|
4,28%
|
7,63%
|
|
2004
|
3,20%
|
3,95%
|
7,16%
|
|
2005
|
3,02%
|
4,09%
|
7,11%
|
|
2006
|
2,66%
|
3,86%
|
6,51%
|
|
2007
|
2,42%
|
3,87%
|
6,29%
|
|
2008
|
2,35%
|
3,57%
|
5,92%
|
Πίνακας
3 Εξέλιξη του αναλφαβητισμού
στην Ελλάδα κατά τα έτη 1998-2008
Πηγή: Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2008, επεξεργασία: Ε. Ρίζου
Διάγραμμα
3 Εξέλιξη του αναλφαβητισμού 1998-2008
Πηγή: Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2008, επεξεργασία: Ε. Ρίζου
Τη συρρίκνωση
του φαινομένου του αναλφαβητισμού στην Ελλάδα επιβεβαιώνει και η Unesco (βλ.
Πίνακας
4
Ποσοστά αναλφάβητων, σύμφωνα με την Unesco, 1970-2015
(Unesco,
LA - Illiteracy rate and illiterate population, 15 years and older:Unesco
Institute for Statistics (3.14), 2002) σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που
τηρεί, αν και διαφοροποιούνται –προς τα κάτω- οι απόλυτοι αριθμοί των οργανικά
αναλφάβητων. Επίσης η Unesco εκτιμά ότι το 2015 το ποσοστό των (οργανικά) αναλφάβητων
στην Ελλάδα θα έχει πέσει στο 1,1% (βλ. Πίνακας
4
Ποσοστά αναλφάβητων, σύμφωνα με την Unesco, 1970-2015).
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός αλλά και η πρόβλεψη ότι πέφτουν πολύ τα ποσοστά
των αναλφάβητων γυναικών και τείνουν να εξομοιωθούν με αυτά των ανδρών.
|
|
|
ILLITERACY RATE
(%)
|
|
|
Year
|
Total
|
Male
|
Female
|
|
GREECE
|
1970
|
13,5
|
5,3
|
21,0
|
|
|
1980
|
8,9
|
3,7
|
13,8
|
|
|
1990
|
5,1
|
2,4
|
7,7
|
|
|
1995
|
3,8
|
1,9
|
5,6
|
|
|
2000
|
2,8
|
1,5
|
4,1
|
|
|
2005
|
2,3
|
1,3
|
3,2
|
|
|
2010
|
1,6
|
1,0
|
2,2
|
|
|
2015
|
1,1
|
0,7
|
1,4
|
|
|
|
|
|
|
Πίνακας 4 Ποσοστά αναλφάβητων, σύμφωνα με την Unesco, 1970-2015
Πηγή: UNESCO Institute for Statistics
Διάγραμμα 4 Ποσοστά αναλφαβητισμού στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Unesco, 1970-2015
Πηγή: όπως προηγούμενα, Επεξεργασία:
Ε. Ρίζου
Σύμφωνα πάλι με
την Unesco (Unesco, LA - Illiteracy rate and illiterate population, 15
years and older:Unesco Institute for Statistics (3.14), 2002), κατά το 2005,
και σε σύνολο 138 χωρών η Ελλάδα καταλαμβάνει την 28η θέση σε
ποσοστό αναλφάβητων (οργανικά πάντα)
Την ίδια στιγμή τα περισσότερα ανεπτυγμένα κράτη έχουν εξαλείψει το πρόβλημα
και παρουσιάζουν ποσοστά αλφαβητισμού 100%.
Στην «Αναφορά
Παγκόσμιας Παρατήρησης για την εκπαίδευση για όλους 2008» (Unesco, Unesco.org|Education|Education for
all|Global Monitoring Report, 2008) η Ελλάδα καταλαμβάνει την 17η θέση σε
ποσοστό αλφαβητισμού ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες -για όσες υπάρχουν στοιχεία
- (βλ. Πίνακας 5) με 96,0%. Το ποσοστό αυτό είναι αρκετά υψηλότερο από το
παγκόσμιο μέσο όρο 82,4% .
Ανάμεσα στις
αναπτυγμένες χώρες (βλ. Πίνακας 6
Ποσοστά αλφαβητισμού στις αναπτυγμένες χώρες),
για τις οποίες υπάρχουν στην Unesco
σχετικά στοιχεία, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 13η θέση σε επίπεδο
αλφαβητισμού, με μέσο όρο ποσοστό 99% για τα έτη 1995-2004. Σε σχέση με τις υπό
ανάπτυξη χώρες –με μέσο όρο ποσοστό αλφαβητισμού 77,1%- η Ελλάδα βρίσκεται πολύ
υψηλότερα και θα μπορούσε να καταταχθεί στην 27η θέση σε σύνολο 168
χωρών.
Διάγραμμα 5 Παγκόσμια κατάταξη της Ελλάδας ανά ποσοστό αναλφαβητισμού
Πηγή: UNESCO Institute
for Statistics, Επεξεργασία: Ε. Ρίζου
|
|
Education for All
Global Monitoring Report 2008
|
|
|
|
|
Selected table:
|
|
|
|
|
Table 2A: Literacy Rates
|
|
|
|
|
|
Adult literacy rate (15 and over) (%), Total
|
|
|
|
1995-2004
|
2015
|
|
1
|
Estonia
|
99.8
|
99.8
|
|
2
|
Latvia
|
99.7
|
99.8
|
|
3
|
Slovenia
|
99.7
|
99.7
|
|
4
|
Belarus
|
99.6
|
99.8
|
|
5
|
Lithuania
|
99.6
|
99.7
|
|
6
|
Russian Federation
|
99.4
|
99.7
|
|
7
|
Ukraine
|
99.4
|
99.8
|
|
8
|
Republic of Moldova
|
99.1
|
99.6
|
|
9
|
Albania
|
98.7
|
99.3
|
|
10
|
Italy
|
98.4
|
99.3
|
|
11
|
Bulgaria
|
98.2
|
98.1
|
|
12
|
Croatia
|
98.1
|
99.2
|
|
13
|
Romania
|
97.3
|
97.8
|
|
14
|
Bosnia and Herzegovina
|
96.7
|
97.3
|
|
15
|
Serbia and Montenegro10
|
96.4
|
98.6
|
|
16
|
The former Yugoslav Rep. of Macedonia
|
96.1
|
97.9
|
|
17
|
Greece
|
96.0
|
98.0
|
|
18
|
Portugal
|
93.8
|
97.1
|
|
19
|
Austria
|
Data
missing
|
Data missing
|
|
20
|
Czech Republic
|
...
|
...
|
|
21
|
Denmark
|
...
|
...
|
|
22
|
Finland
|
...
|
...
|
|
23
|
France
|
...
|
...
|
|
24
|
Germany
|
...
|
...
|
|
25
|
Hungary
|
...
|
...
|
|
26
|
Iceland
|
...
|
...
|
|
27
|
Ireland
|
...
|
...
|
|
28
|
Luxembourg
|
...
|
...
|
|
29
|
Monaco
|
...
|
...
|
|
30
|
Netherlands
|
...
|
...
|
|
31
|
New Zealand
|
...
|
...
|
|
32
|
Norway
|
...
|
...
|
|
33
|
Poland
|
...
|
...
|
|
34
|
San Marino
|
...
|
...
|
|
35
|
Slovakia
|
...
|
...
|
|
36
|
Spain
|
...
|
...
|
|
37
|
Sweden
|
...
|
...
|
|
|
World
|
82.4
|
86.4
|
|
|
Countries in transition
|
99.4
|
99.7
|
|
|
Developed countries
|
99.0
|
98.9
|
|
|
Central and Eastern Europe
|
97.2
|
97.6
|
|
|
East
Asia and the Pacific
|
91.7
|
94.9
|
|
|
EAP - Pacific
|
93.4
|
90.7
|
|
|
North America and Western
Europe
|
99.0
|
99.0
|
Πίνακας 5 Ποσοστά αλφαβητισμού στην Ευρώπη
Πηγή: Unesco, επεξεργασία: Ε. Ρίζου
|
|
Education for All
Global Monitoring Report 2008
|
|
|
Selected table:
|
|
|
|
|
Table 2A: Literacy Rates
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Adult literacy rate (15 and over) (%), Total
|
|
|
|
|
|
1995-2004
|
2015
|
|
1
|
Estonia
|
99.8
|
99.8
|
|
2
|
Latvia
|
99.7
|
99.8
|
|
3
|
Slovenia
|
99.7
|
99.7
|
|
4
|
Lithuania
|
99.6
|
99.7
|
|
5
|
Albania
|
98.7
|
99.3
|
|
6
|
Italy
|
98.4
|
99.3
|
|
7
|
Bulgaria
|
98.2
|
98.1
|
|
8
|
Croatia
|
98.1
|
99.2
|
|
9
|
Romania
|
97.3
|
97.8
|
|
10
|
Bosnia and Herzegovina
|
96.7
|
97.3
|
|
11
|
Serbia and Montenegro10
|
96.4
|
98.6
|
|
12
|
The former Yugoslav Rep. of Macedonia
|
96.1
|
97.9
|
|
13
|
Greece
|
96.0
|
98.0
|
|
14
|
Portugal
|
93.8
|
97.1
|
|
15
|
Brunei Darussalam
|
92.7
|
93.7
|
|
16
|
Philippines
|
92.6
|
94.0
|
|
17
|
Thailand
|
92.6
|
95.7
|
|
18
|
Singapore
|
92.5
|
96.3
|
|
19
|
Macao, China
|
91.3
|
95.1
|
|
20
|
China
|
90.9
|
95.6
|
|
21
|
Indonesia
|
90.4
|
94.2
|
|
22
|
Viet Nam
|
90.3
|
93.8
|
|
23
|
Myanmar
|
89.9
|
93.3
|
|
24
|
Malaysia
|
88.7
|
94.2
|
|
25
|
Malta
|
87.9
|
93.3
|
|
26
|
Cambodia
|
73.6
|
80.6
|
|
27
|
Lao People's Democratic Republic
|
68.7
|
77.7
|
|
28
|
Andorra
|
...
|
...
|
|
29
|
Australia
|
...
|
...
|
|
30
|
Austria
|
...
|
...
|
|
31
|
Belgium
|
...
|
...
|
|
32
|
Bermuda
|
...
|
...
|
|
33
|
Canada
|
...
|
...
|
|
34
|
Czech Republic
|
...
|
...
|
|
35
|
Democratic People's Republic of Korea
|
...
|
...
|
|
36
|
Denmark
|
...
|
...
|
|
37
|
Finland
|
...
|
...
|
|
38
|
France
|
...
|
...
|
|
39
|
Germany
|
...
|
...
|
|
40
|
Hungary
|
...
|
...
|
|
41
|
Iceland
|
...
|
...
|
|
42
|
Ireland
|
...
|
...
|
|
43
|
Japan
|
...
|
...
|
|
44
|
Luxembourg
|
...
|
...
|
|
45
|
Monaco
|
...
|
...
|
|
46
|
Netherlands
|
...
|
...
|
|
47
|
New Zealand
|
...
|
...
|
|
48
|
Norway
|
...
|
...
|
|
49
|
Poland
|
...
|
...
|
|
50
|
Republic of Korea
|
...
|
...
|
|
51
|
San Marino
|
...
|
...
|
|
52
|
Slovakia
|
...
|
...
|
|
53
|
Spain
|
...
|
...
|
|
54
|
Sweden
|
...
|
...
|
|
55
|
Switzerland
|
...
|
...
|
|
56
|
United Kingdom
|
...
|
...
|
|
57
|
United States
|
...
|
...
|
|
|
World
|
82.4
|
86.4
|
|
|
Countries in transition
|
99.4
|
99.7
|
|
|
Developed countries
|
99.0
|
98.9
|
|
|
Developing countries
|
77.1
|
83.2
|
|
|
Arab States
|
70.5
|
78.4
|
|
|
Central and Eastern Europe
|
97.2
|
97.6
|
|
|
Central Asia
|
99.2
|
99.5
|
|
|
East
Asia and the Pacific
|
91.7
|
94.9
|
|
|
EAP - Pacific
|
93.4
|
90.7
|
|
|
EAP - East Asia
|
91.7
|
95.3
|
|
|
Latin America and the Caribbean
|
89.9
|
93.4
|
|
|
LAC - Latin America
|
90.4
|
93.4
|
|
|
LAC - Caribbean
|
70.6
|
97.6
|
|
|
North America and Western
Europe
|
99.0
|
99.0
|
|
|
South and West Asia
|
59.7
|
69.7
|
|
|
Sub-Saharan Africa
|
59.2
|
70.2
|
Πίνακας 6 Ποσοστά αλφαβητισμού στις αναπτυγμένες
χώρες
Πηγή: Unesco, επεξεργασία: Ε. Ρίζου
Ενότητα 4. Φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων
«Αν πρόκειται η Ευρώπη να επιτύχει τους
σκοπούς που έθεσαν τα Συμβούλια της
Ευρώπης στη Λισσαβόνα και την Μπαρτσελόνα, να κάνουμε την ήπειρο μας μια ανταγωνίσιμη
οικονομική δύναμη βασισμένη στη γνώση και ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς μέχρι
το 2010, πρέπει να εισαχθούν στις περισσότερες χώρες τέτοιες μεταρρυθμίσεις που
θα καταστήσουν τη δια βίου εκπαίδευση πραγματικότητα» αναφέρει η Επίτροπος
για την Εκπαίδευση Viviane Reding.
Ετσι για την
Ελλάδα σήμερα το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης (ΕΣΠΑ
2007-2013) επικεντρώνεται στους 4 Στρατηγικούς Στόχους της Λισσαβόνας:
1ος
Στρατηγικός Στόχος: «Αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και προώθηση
της κοινωνικής ενσωμάτωσης».
2ος
Στρατηγικός Στόχος: «Αναβάθμιση των συστημάτων αρχικής επαγγελματικής
κατάρτισης και επαγγελματικής εκπαίδευσης και σύνδεση της εκπαίδευσης με την
αγορά εργασίας».
3ος
Στρατηγικός Στόχος: «Ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων».
4ος
Στρατηγικός Στόχος: «Ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου για την προαγωγή της
έρευνας και της καινοτομίας».
Στη χώρα μας, ήδη από τη δεκαετία του ’90
χρηματοδοτούνται προγράμματα και θεσμοί γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων, που
εξακολουθούν να υφίστανται, με σκοπό την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού
καταπολεμώντας τις διάφορες μορφές αναλφαβητισμού (οργανικός, κοινωνικός,
ψηφιακός, τεχνολογικός, μαθηματικός κ.α.). Έτσι χρηματοδοτούνται από τα ΕΠΕΑΕΚ (Β΄
και Γ΄ Κ.Π.Σ.), το Ε.Α.Π., τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας
και τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, θεσμοί που
εντάσσονται στην πολιτική ανάπτυξης της δια βίου εκπαίδευσης και μάθησης. Για
την προώθηση της δια βίου εκπαίδευσης και μάθησης ψηφίστηκε το 2003 ειδικός
νόμος (Ν.3191/2003), με τον οποίο δημιουργήθηκε Εθνικό Σύστημα Σύνδεσης
της Αρχικής και της Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης με
την Απασχόληση (ΕΣΣΕΕΚΑ). Στόχος του συστήματος είναι η πιστοποίηση προσόντων
και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Παράλληλα, αναδιοργανώνονται και οι φορείς για
την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών (σήμερα Ο.ΕΠ.ΕΚ.) και των
εργαζομένων στη δημόσια διοίκηση (ΙΝ.ΕΠ.).
Στη σημερινή εποχή, παρατηρείται μια
προσπάθεια κοινωνικής ή επαγγελματικής ένταξης κοινωνικών ή πολιτισμικών ομάδων
που είτε βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής (φυλακισμένοι, ανήλικοι
παραβάτες, πρώην χρήστες ναρκωτικών ουσιών) είτε πλήττονται από την οικονομική
και τεχνολογική αναδιάρθρωση, καλύπτοντας έτσι κενά ή ανεπάρκειες του τυπικού
εκπαιδευτικού συστήματος. Ετσι αναπτύσσονται αυτόνομα προγράμματα
εκπαίδευσης στο ΙΔΕΚΕ (εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας σε μετανάστες, εκπαίδευση
τσιγγάνων, μουσουλμάνων, παλλινοστούντων και μεταναστών, κ.α.) που απευθύνονται
προς ευπαθείς κοινωνικές ομάδες στο πλαίσιο μιας στρατηγικής συμπληρωματικής εκπαίδευσης αλλά και κοινωνικής ένταξης και
αντιμετώπισης του αποκλεισμού. Τα προγράμματα αυτά έχουν ως στόχο
την ένταξη των ατόμων αυτών στην αγορά εργασίας. Η μετεξέλιξη της Ελλάδας από
χώρα αποστολής σε χώρα υποδοχής μεταναστών, μετά τις εξελίξεις στην Ανατολική
Ευρώπη, προσανατόλισε την εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων στην ένταξη των
οικονομικών μεταναστών.
Το ΥΠ.Ε.Π.Θ
προάγοντας τις αρχές της Διά Βίου Μάθησης και της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, που
αποτελούν ένα από τα κομβικά σημεία της Εθνικής μας Στρατηγικής για την
Εκπαίδευση και την Κατάρτιση, αναπτύσσει και επεκτείνει εκπαιδευτικές δομές ενηλίκων, που κτυπούν τον αναλφαβητισμό
στη ρίζα του: τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, τα
Κέντρα Δια Βίου Μάθησης Από Απόσταση, τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης και
οι Νομαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιμόρφωσης συγκροτούν ένα δίκτυο υποδομών, που
αποσκοπούν στην ενεργοποίηση των ατόμων και των ομάδων για ατομική και
κοινωνική ανάπτυξη και στην αύξηση των δυνατοτήτων κοινωνικής ένταξης και
απασχόλησης.
Στην εποχή μας ο αλφαβητισμός δεν
περιορίζεται πλέον στην απόκτηση της ικανότητας της ανάγνωσης, της γραφής και
της αριθμητικής. Επεκτείνεται και στην απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων για
τη συμμετοχή και τη συμβολή στην εργασία, στην κοινωνική, πολιτισμική ζωή, στην
ανάπτυξη. Είναι επομένως η ικανότητα δια λόγου να ελέγχει κάποιος τη ζωή, το
περιβάλλον, τα τεχνολογικά μέσα και να λύνει τα προβλήματα του με ορθολογικό τρόπο.
Με την ευρύτερη έννοια αλφαβητισμός σημαίνει την πολιτική χειραφέτηση.
Στην Ελλάδα τα
ποσοστά του αναλφαβητισμού παραμένουν ακόμα σε ψηλά επίπεδα, περίπου 4% του
συνόλου του πληθυσμού ηλικίας 15+. Αν και αυτά είναι τα επίσημα δεδομένα που
καταγράφονται από την ΕΣΥΕ αλλά και από την Unesco στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερα αν
συνυπολογίσουμε όχι μόνο τους οργανικά αναλφάβητους, που καταγράφονται στις
προηγούμενες στατιστικές, αλλά επίσης, έστω κατά προσέγγιση, τα άτομα που δεν
έχουν τελειώσει την υποχρεωτική 9ετή φοίτηση και αυτά που θεωρούνται αναλφάβητα
σύμφωνα με τις νέες όψεις της έννοιας: ψηφιακά, τεχνολογικά, κοινωνικά κ.λπ.
Με τα νέα δεδομένα ο αλφαβητισμός
συνδέεται με την ανάπτυξη της ικανότητας της διά βίου μάθησης. Η δια βίου
μάθηση, ως στρατηγική της Λισσαβόνας, στοχεύει
στην ενεργό συμμετοχή των ατόμων στη διαμόρφωση της μορφωτικής τους
εξέλιξης.
Στην Ελλάδα σήμερα ο δημόσιος
φορέας που σχεδιάζει και αναλαμβάνει δράσεις στον τομέα της καταπολέμησης του
πυρήνα του αναλφαβητισμού είναι η Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων του
Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, με ανάθεση στο ΙΔΕΚΕ της υποστήριξης και
της λειτουργίας δομών και αυτόνομων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Παράλληλα
δραστηριοποιούνται και άλλοι δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς προς την κατεύθυνση
όμως καταπολέμησης των διαφόρων μορφών αναλφαβητισμού, όπως ψηφιακός,
κοινωνικός κ.λπ.
Βιβλιογραφία
Unesco. (2008). 154820e.pdf. Ανάκτηση 11 03, 2008, από Unesco.org:
http://unesdoc.unesco.org/images/0015/001548/154820e.pdf
Unesco. (2002, 12). LA - Illiteracy rate and
illiterate population, 15 years and older:Unesco Institute for Statistics
(3.14). Ανάκτηση 11 01, 2008, από Unesco Institute for Statistics:Unesco Institute for
Statistics (3.14):
http://www.uis.unesco.org/ev.php?ID=5035_201&ID2=DO_TOPIC
Unesco. (n.d.). Literacy:Unesco Institute for
Statistics (3.14). Ανάκτηση 11 02, 2008, από Unesco Institute for Statistics (3.14): Unesco
Institute for Statistics (3.14):
http://www.uis.unesco.org/ev_en.php?ID=5013_201&ID2=DO_TOPIC
Unesco. (2008). Unesco.org|Education|Education for
all|Global Monitoring Report. Ανάκτηση
11 18, 2008, από Unesco.org: http://gmr.uis.unesco.org/selectCountries.aspx
Βεργίδης,
Δ. (1995). Υποεκπαίδευση: Κοινωνικές, Πολιτικές και Πολιτισμικές διαστάσεις.
Αθήνα: Υψιλον/βιβλία.
ΕΣΥΕ.
(2008). Ανάκτηση 11 03, 2008, από Γενική Γραμματεία ΕΣΥΕ:
http://www.statistics.gr/gr_tables/S301_SJO_1_TB_Q2_08_1_Y_BI.pdf
Ευστράτογλου,
Α., Νικολοπούλου, Β., & Παυλή-Κορρέ, Μ. (2006). ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ
αναλφαβητισμού ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Αθήνα: Επιστημονική Ενωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
ΚΕΘΙ.
(2008). Στατικοί δείκτες ισότητας των φύλλων γαι το επίπεδο εκπαίδευσης του
πληθυσμού. Ανάκτηση 11 12, 2008, από ΚΕΘΙ: http://www.kethi.gr/greek/statistika/EKPAIDEYSI/EPIPEDO_EKPAIDEYSIS/General_Population_Educated_GR.htm
Σιπητάνου,
Α. (1998). Ο αναλφαβητισμός στην Ελλάδα Η διαχρονικότητα και οι μεταλλαγές
του προβλήματος. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη Αφοί.
Φακιολάς,
Ν. (2006). Αίτια και πολιτικές αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού. Επιθεώρηση
Κοινωνικών Ερευνών , σ. 169.
©
Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
web hosting and internet marketing by Siteowners
Ltd
