|
Σύντομη βιογραφία των
συγγραφέως |
Κριτικές του άρθρου |
Μαθησιακά εμπόδια
στην εκπαίδευση ενηλίκων
Γαληρόπουλος Χρίστος, Γιαννούκος
Γιώργος, Χιοκτούρ Βασίλης
Learning obstacles in adult education
Galiropoulos Christos, Giannoukos Georgios, Hioctour
Basilios
Περίληψη
H παρούσα μελέτη αναφέρεται στα εμπόδια που αντιμετωπίζει ένας ενήλικας προσερχόμενος σε ένα πρόγραμμα δια βίου μάθησης με βάση τα νέα δεδομένα, που προκύπτουν στο εργασιακό τομέα που προϋποθέτει τη συνεχή κινητικότητα την επανεκπαίδευση και κατάρτιση. Πιο συγκεκριμένα γίνεται λόγος για εμπόδια διανοητικά-πνευματικά, οικονομικά και κοινωνικά που δυσχεραίνουν τη διαδικασία της μάθησης καθώς ο εκπαιδευόμενος διακατέχεται από αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και αδιεξόδου. Ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων είναι η απενοχοποίηση των αρνητικών συναισθημάτων των εκπαιδευομένων και η υπέρβαση των εμποδίων αυτών μέσα από τη χρήση της ορθής μεθόδου προσέγγισης που αναφέρονται από τους θεωρητικούς μελετητές της διά βίου μάθησης.
Abstract
This paper is concerned with the
obstacles an adult is confronted with on beginning a lifelong learning program,
something necessary due to changes in the workplace which require continual
retraining. In particular, this paper focuses on mental, financial and social
obstacles which make the learning procedure difficult owing to a lack of
self-esteem. The role of the educator is to help the adult learner to overcome such
negative feelings and obstacles with the use of suitable methods recommended by
experts in the field of lifelong learning.
Το θέμα των μαθησιακών δυσκολιών στους ενήλικες προέκυψε σχετικά
πρόσφατα διεθνώς και σχετίζεται κυρίως με τις λεγόμενες ευέλικτες πολιτικές
στην αγορά εργασίας, οι οποίες αυξάνουν τις απαιτήσεις σε ειδικεύσεις,
επανεκπαιδεύσεις και καταρτίσεις. Έτσι, ενώ παλαιότερα θεωρούταν ότι η λήξη της
εκπαιδευτικής διαδικασίας σημαίνει και την εξαφάνιση του προβλήματος και άρα οι
μαθησιακές δυσκολίες είναι ένα παιδικό θέμα, η μαζική εισροή ενηλίκων σε
εκπαιδευτικές διαδικασίες τα τελευταία χρόνια έφερε στο προσκήνιο τις δυσκολίες
των ενηλίκων.
Στην παρούσα μελέτη θα αναφερθούμε στα εσωτερικά και εξωτερικά
εμπόδια μιας ομάδας ανέργων που
συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα δια βίου μάθησης.
Οι μαθησιακές δυσκολίες που συχνά αντιμετωπίζει ένας
ενήλικος αφορούν τις καταστάσεις ζωής (situational)
στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή κατά την οποία πραγματοποιείται η μάθηση.
Επιπλέον υφίστανται εμπόδια του εκπαιδευτικού πλαισίου (institutional barriers) τα οποία περιλαμβάνουν τις
πρακτικές και τις διαδικασίες εκείνες που αποθαρρύνουν τον εργαζόμενο ενήλικο
από τη συμμετοχή του σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες καθώς επίσης εμπόδια
προδιάθεσης (dispositional barriers),
τα οποία σχετίζονται με τις στάσεις και τις αντιλήψεις τις οποίες έχει το άτομο
για τον εαυτό του ως εκπαιδευόμενο.
Ο Longworth καταγράφει ορισμένες κατηγορίες εμποδίων, πρώτα τα διανοητικά – πνευματικά εμπόδια που αναφέρονται στην έλλειψη κουλτούρας μάθησης στο οικογενειακό ή στο κοινωνικό περιβάλλον, στην έλλειψη φιλοδοξιών και αυτοπεποίθησης, στη χαμηλή αυτοεκτίμηση κλπ. Επιπλέον τα οικονομικά εμπόδια και οι δυσκολίες πρόσβασης στον χώρο μάθησης καθώς και η έλλειψη χρόνου και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα στη διαδικασία της δια βίου μάθησης. Κλείνοντας κάνει λόγο για την έλλειψη εκπαιδευτικού υλικού σχεδιασμένο με βάση τις ανάγκες των ενήλικων εκπαιδευόμενων καθώς και την έλλειψη συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Πιο
συγκεκριμένα η έλλειψη χρόνου, η φροντίδα των παιδιών, τα πιθανά οικογενειακά
και οικονομικά προβλήματα, οι προηγούμενες μη επιτυχημένες εκπαιδευτικές
εμπειρίες, που λειτουργούν ανασταλτικά για τους
ενήλικες, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο
φόβος της αποτυχίας καθώς επίσης η ελλιπής κατανόηση κειμένων, οδηγιών και διάφορων
προβλημάτων ανάγνωσης, γραφής και μαθηματικών υπολογισμών αναφέρονται ως μερικά από τα σημαντικότερα
προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι
ενήλικες εκπαιδευόμενοι. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ενήλικες πολλές φορές
αναβάλλουν την επίλυση ενός προβλήματος για να προστατεύσουν τους εαυτούς τους
απέναντι σε πιθανές δοκιμασίες. Για τους
παραπάνω λόγους ο σχεδιασμός των μαθημάτων, το εκπαιδευτικό υλικό, η συμπεριφορά των
διδασκόντων και η διδακτική προσέγγιση είναι οι πλέον σημαντικοί παράγοντες που
ενθαρρύνουν ή αποθαρρύνουν την παρακολούθηση των προγραμμάτων της δια βίου
μάθησης από ενήλικες εκπαιδευόμενους.
Το σημαντικότερο πρόβλημα που έχει
να αντιμετωπίσει ο εκπαιδευτικός όταν έρχεται σε επαφή με έναν ενήλικα με
μαθησιακές δυσκολίες, είναι να αντιληφθεί ο ίδιος την έλλειψη ουσιαστικής
επικοινωνίας που προκύπτει ως αποτέλεσμα της προσήλωσης στη μάθηση από τη μία
πλευρά και την αδυναμία του εκπαιδευόμενου να μάθει από την άλλη. Όταν ο
εκπαιδευτικός έχει αίσθηση αδιεξόδου ή αντιλαμβάνεται το πρόβλημα, τότε
απαιτείται μια πιο εξατομικευμένη αντιμετώπιση του εκπαιδευόμενου με τελικό
σκοπό το ξεπέρασμα των εμποδίων.
Σε
εκπαιδευτικό επίπεδο, βασική προϋπόθεση είναι ο εκπαιδευτικός να εξασφαλίζει με
τη στάση του ένα περιβάλλον αποδοχής, ενθάρρυνσης και διευκόλυνσης στη μάθηση.
Χρειάζεται να επιτρέπεται και να διευκολύνεται η χρήση βοηθητικών τεχνολογιών,
η διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευόμενων, η χρήση πολλαπλών
μεθόδων διδασκαλίας, η εναλλακτική και η εξατομικευμένη εξέταση, η εναλλακτική
χρήση των χρονικών ορίων, η μείωση των εξωτερικών ερεθισμάτων και η αναφορά
στους ίδιους τους εκπαιδευόμενους για να ορίσουν τη βοήθεια που χρειάζονται.
Προτείνεται επίσης η ενθάρρυνση της συζήτησης γύρω από τις μαθησιακές δυσκολίες
γιατί αυτό βοηθά και στην ανάδειξη εναλλακτικών μεθόδων και απενοχοποιεί τους
εκπαιδευόμενους και τους διευκολύνει να αποδεσμεύσουν τη μάθηση από την άσκηση
εξουσίας και ενθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς να αναπτύσσουν εναλλακτικές
τεχνικές.
Στο ψυχοκοινωνικό επίπεδο ο εκπαιδευτής οφείλει να ασχοληθεί με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συχνά χρειάζεται να ενθαρρυνθεί η λήψη πρωτοβουλιών, να καταπολεμηθεί ο φόβος της αποτυχίας, της αίσθησης της ανικανότητας και του αβοήθητου. Οφείλει να βοηθήσει τον εκπαιδευόμενο να συνειδητοποιήσει τη δυσκολία του, να ξέρει τι να κάνει για να την αναπληρώσει, να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να επιμένει στη μάθηση όπως μπορεί να την κατακτήσει και να μην παραιτείται.
Σύμφωνα με τον Mezirow, oι εκπαιδευτές ενηλίκων πρέπει να υποστηρίζουν και να διευρύνουν τους κανόνες, τις κοινωνικές πρακτικές, τους θεσμούς και τα συστήματα που ενισχύουν την πληρέστερη και την πιο ελεύθερη συμμετοχή στη διαλογική συζήτηση, στη μετασχηματίζουσα μάθηση, στη στοχαστική δράση και στη μεγαλύτερη ενεργοποίηση των συμμετεχόντων. Οφείλουν να δημιουργούν ευκαιρίες και να τις ενισχύουν με κανόνες που υποστηρίζουν την περισσότερο ελεύθερη και ολοκληρωμένη συμμετοχή στο διάλογο και στη δημοκρατική κοινωνική και πολιτική ζωή. Επίσης είναι ανάγκη να εργάζονται προς την κατεύθυνση της θετικής αλλαγής. Αυτό θα το πετύχουν αφού διακρίνουν τους δικούς τους στόχους και τις προσδοκίες του από εκείνες των εκπαιδευόμενών του και προωθήσουν το διάλογο και τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων σ’ αυτόν, αποφεύγοντας το δογματισμό.
Συμπερασματικά ο εκπαιδευτής οφείλει να ενεργεί ως ένας ολοκληρωμένος συντονιστής της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ως σύμβουλος, εμψυχωτής, οδηγός και διευκολυντής στην πορεία προς τη γνώση, στην παρακίνηση προς τη δράση, την επεξεργασία των γνώσεων, των εμπειριών και των παραδοχών που διαθέτουν οι εκπαιδευόμενες.
Βιβλιογραφία
Κόκκος, Α. (2005). Μεθοδολογία Εκπαίδευσης Ενηλίκων: Θεωρητικό Πλαίσιο και Προϋποθέσεις Μάθησης. τόμος Α. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Τσιμπουκλή, Α., Φίλλιπς, Ν.
(2010). Εκπαίδευση Εκπαιδευτών - 1η
Διδακτική Ενότητα - Εισαγωγή στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Ι.Δ.ΕΚ.Ε
Longworth,
N., Davies, K. (1996). Lifelong Learning: New Vision, New Implications, New Roles for People,
Organizations, Nations and Communities in the 21st Century.
Mezirow, J. (2007). Η Μετασχηματίζουσα Μάθηση. Αθήνα: Μεταίχμιο.
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
web hosting and internet marketing by Siteowners Ltd