|
Σύντομη βιογραφία των
συγγραφέως |
Κριτικές του άρθρου |
Μέθοδοι και τεχνικές εκπαίδευσης ενηλίκων
Γαληρόπουλος Χρίστος, Γιαννούκος
Γιώργος, Χιοκτούρ Βασίλης
Methods
and techniques in adult education
Galiropoulos Christos, Giannoukos Georgios, Hioctour
Basilios
Περίληψη
Η παρούσα μελέτη καταγράφει τις μεθόδους και τις τεχνικές στην εκπαίδευσης ενηλίκων προκειμένου να μπορέσει ο εκπαιδευτής να ανταποκριθεί επιτυχώς στο ρόλο αφενός προκαλώντας τις κατάλληλες μαθησιακές εμπειρίες στους εκπαιδευόμενους και αφετέρου να ενισχύσει την αλληλεπίδραση τους. Επιπλέον τονίζονται οι στρατηγικές που υιοθετεί, τα εποπτικά μέσα καθώς και η επιλογή του περιεχομένου της διδασκαλίας με σκοπό την επιτυχή έκβαση της μαθησιακής διαδικασίας.
Abstract
This paper discusses the methods and techniques
used in adult learning in order to allow the educator to successfully respond
to, on the one hand, suitable learning experiences on the part of the learner,
and on the other, to reinforce interaction between them. In addition, this
paper discusses the strategies adopted, teaching aids and the choice of
suitable teaching material so as to achieve a successful outcome in the learning
process.
Αναφερόμενοι στα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής εκπαίδευσης ενηλίκων υπογραμμίζεται ότι για να μπορέσει ο εκπαιδευτής να ανταποκριθεί επιτυχώς στο ρόλο του καταφεύγει σε ένα πλήθος μεθόδων και τεχνικών που του επιτρέπουν αφενός μεν να προκαλέσει τις κατάλληλες μαθησιακές εμπειρίες στους εκπαιδευόμενους, αφετέρου δε να ενισχύσει την αλληλεπίδραση τους. Συνεπικουρικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια παίζουν αναμφίβολα οι στρατηγικές που υιοθετεί, τα εποπτικά μέσα, ακόμη και η ίδια η διάταξη της αίθουσας[1]. Η επιλογή του περιεχομένου της διδασκαλίας αποδεικνύεται καθοριστική για την επιτυχία ή όχι της μάθησης.[2]
Οι εκπαιδευτικές τεχνικές είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που βοηθούν τον εκπαιδευτή να επιτύχει τους επί μέρους στόχους του προγράμματος, ενεργοποιώντας τους εκπαιδευόμενους καλύπτοντας τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες.[3]
Η πρώτη τεχνική που μπορεί να εφαρμοστεί είναι η εργασία σε ομάδες , μία τεχνική που βασίζεται στο χωρισμό της εκπαιδευτικής ομάδας σε υποομάδες οι οποίες εκπονούν ασκήσεις που τίθενται από την εκπαιδεύτρια και συζητούν το θέμα. Οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν μέσα από την πρακτική εξάσκηση, ενώ παράλληλα εξασφαλίζεται η ενεργητική συμμετοχή όλων των εκπαιδευομένων δεδομένου ότι αν κάποιος δε νιώθει άνετα να εκφραστεί στην ολομέλεια, λειτουργεί με μεγαλύτερη ευχέρεια μέσα στα πλαίσια της υποομάδας. Εκτός των άλλων αναπτύσσεται κλίμα αλληλεγγύης, συνοχής, εμπιστοσύνης, συνεργασίας και το ενδιαφέρον των συμμετοχόντων διατηρείται αμείωτο. Εκτός από όσα αναφέρθηκαν, εξασφαλίζεται η ενεργητική συμμετοχή και αναπτύσσεται ουσιωδώς η επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευόμενων. Μέσα στην ομάδα η έκφραση της γνώμης είναι πιο ελεύθερη, οι ανταλλαγές περισσότερο αυθόρμητες. Το γεγονός ότι η εργασία γίνεται συλλογικά ελευθερώνει τους συμμετέχοντες από το φόβο της αποτυχίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσεται ένα πνεύμα αμοιβαιότητας. Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να αλληλοβοηθούνται αντί να έχουν ανταγωνιστική στάση.[4]
Επίσης
χρησιμοποιείται η εμπλουτισμένη εισήγηση μέσα από τις ερωτήσεις που θέτει ο εκπαιδευτής και τις απαντήσεις
που δίνουν οι εκπαιδευόμενοι εμπλέκονται όλοι στην μαθησιακή διαδικασία καθώς
το ενδιαφέρον τους και η προσοχή τους είναι αυξημένα. Ο ρυθμός πρέπει να είναι
γρήγορος αποφεύγοντας έτσι το κυριότερο μειονέκτημα της εισήγησης που είναι η
πλήξη.
Πρόκειται για μια εκπαιδευτική τεχνική που μπορεί να εφαρμοστεί ευέλικτα
σε οποιοδήποτε στάδιο κάθε εκπαιδευτικής συνάντησης. Συνίσταται στο ότι η
πρόσβαση προς το αντικείμενο της μάθησης γίνεται μέσω ερωταποκρίσεων. Γι' αυτό
το λόγο η τεχνική ονομάζεται και “μαιευτική”. Οι ερωτήσεις τίθενται
συνήθως από τον εκπαιδευτή, δεν αποκλείεται όμως εκείνος να ενθαρρύνει τη
διατύπωση ερωτήσεων από τους εκπαιδευόμενους. Συνήθως η τεχνική αυτή
συνδυάζεται και εναλλάσσεται με μία άλλη (κυρίως την άσκηση ή την εισήγηση),
γεγονός που προσδίδει ποικιλία και ενδιαφέρον στη μαθησιακή διεργασία.[5]
Οι ενήλικοι αποτελούν μία ομάδα- στόχο στη μάθηση που τους διαφοροποιεί από τους ανηλίκους . Για να είναι περισσότερο αποτελεσματική η εκπαίδευση των ενηλίκων είναι ανάγκη να τηρούνται ορισμένες βασικές προϋποθέσεις της ενήλικης μάθησης. Επιπλέον προϋπόθεση είναι η σύνδεση του περιεχομένου του μαθήματος με τις ανάγκες και τις εμπειρίες των εκπαιδευομένων. Ο εκπαιδευτής χρήσιμο θα είναι να επιλέξει ένα θέμα που μπορεί άμεσα να αντιμετωπίσει ένας εκπαιδευόμενος στην καθημερινή του ζωή δίνοντάς του το έναυσμα να αξιοποιήσει τις γνώσεις του και να εκμεταλλευτεί τις εμπειρίες που έχει.[6]
Θεμελιώδης προϋπόθεση στην ενήλικη μάθηση είναι και η σταδιακή ενθάρρυνση της συμμετοχικότητας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ανάλογα με το κλίμα που διαμορφώνεται στην αίθουσα και τη διάθεση που έχει η ομάδα για μάθηση, ο εκπαιδευτής οφείλει να δώσει χώρος για ανάπτυξη πρωτοβουλιών από την πλευρά των συμμετοχόντων, ώστε οι ίδιοι να συμμετέχουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία..
Το μαθησιακό υλικό πρέπει να είναι κατάλληλα διαμορφωμένο ώστε να παρουσιάζει ξεκάθαρα τους μαθησιακούς στόχους, να δίνει εναύσματα για εφαρμογή και εμβάθυνση σε έννοιες της διδακτικής ενότητας, να προσφέρει στοιχεία ώστε οι εκπαιδευόμενοι να βρίσκονται σε σχέση αλληλεπίδρασης με το αντικείμενο που μελετούν και παραδείγματα που θα βοηθούν τους εκπαιδευόμενους να πραγματοποιήσουν μαθησιακές δραστηριότητες. Τα Εποπτικά Μέσα, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν να προσφέρουν εναύσματα για σκέψη και διάλογο, να βοηθήσουν στη συγκέντρωση της προσοχής και στη συγκράτηση πληροφοριών, να προεκτείνουν και να προσδώσουν σαφήνεια στα μηνύματα του διδάσκοντος. Υπό αυτή την έννοια, μπορούν να ενεργοποιήσουν το ενδιαφέρον των διδασκομένων και να προσφέρουν ευκαιρίες για αύξηση της δημιουργικότητας της εργασίας τους. Ωστόσο, η καλή χρήση των Μέσων δεν αποτελεί από μόνη της εγγύηση για την ποιότητα της διδασκαλίας. Τα μέσα δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον διδάσκοντα. Μπορούν όμως να τον υποβοηθήσουν στην ανάπτυξη των εκπαιδευτικών τεχνικών, αρκεί να χρησιμοποιούνται μέσα σε πλαίσιο κατάλληλων προδιαγραφών.
Επίσης μπορεί να γίνει χρήση του πίνακα και του διαφανοσκοπίου που βασίζεται στον ερεθισμό της αίσθησης της όρασης. Ο εκπαιδευτής πρέπει να εμπλουτίσει την εκπαιδευτική διαδικασία με τη χρήση των μέσων αυτών δίχως να γίνεται υπερβολική χρήση τους. Επιπλέον η διάταξη της αίθουσας σε σχήμα ( Π ) βοηθά την υιοθέτηση των μέσων αυτών καθώς η ορατότητα στην περίπτωση του διαφανοσκοπίου και του πίνακα είναι επαρκής και χρονικά περιορισμένη έτσι ώστε δεν δημιουργείται πλήξη και δεν υπάρχει ανάγκη να σβηστούν τα στοιχεία στον πίνακα για να γραφούν άλλες πληροφορίες. Με την διανομή εντύπων ο εκπαιδευτής δημιουργεί ευκαιρίες μάθησης μέσα από την παρατήρηση και την καταγραφή των μηνυμάτων, βοηθώντας την απομνημόνευση των νέων πληροφοριών από τους εκπαιδευόμενους. [7]
Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι καθοδηγητικός, εμψυχωτικός, συντονιστικός, βοηθά στην προσέγγιση των ζητημάτων που θέτει, ενθαρρύνει την ευρετική πορεία προς τη γνώση, βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τους εκπαιδευόμενους, τους τροφοδοτεί με εναύσματα, συνεργάζεται δημιουργικά μαζί τους. Επίσης δίνει τη δυνατότητα ελεύθερης συμμετοχής στην επίλυση των ζητημάτων αφήνοντας χρόνο, καμιά φορά όμως όχι αρκετό, για συζήτηση, ερωτήσεις και αμφισβήτηση κάποιας απάντησης. Μέσα από τις ομάδες που έχει εντάξει ο εκπαιδευτής τους εκπαιδευόμενους οι ενήλικοι επιλύουν τα συγκεκριμένα θέματα, αναπτύσσοντας την κριτική τους σκέψη εφαρμόζοντας με φιλικό τρόπο τεχνικές που εμψυχώνουν τους εκπαιδευόμενους να φτάσουν στο τέλος την εκπαιδευτική διαδικασία.
Εν κατακλείδι ο εκπαιδευτής συμβάλλει στην διαμόρφωση μαθησιακού κλίματος όπου κυριαρχεί ο διάλογος, συντονίζει και οργανώνει τις ομάδες μεθοδεύοντας την οργάνωση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, υποκινεί τους εκπαιδευόμενους ώστε να συμβάλλουν ενεργητικά σε όλες τις δραστηριότητες, προσδιορίζει με τον κατάλληλο τρόπο το περιεχόμενο των διδακτικών ενοτήτων, εφαρμόζει εκπαιδευτικές τεχνικές που στοχεύουν στη διασύνδεση θεωρίας και εμπειρίας των εκπαιδευομένων, συχνά όμως όχι απόλυτα επιτυχώς. [8] Ο εκπαιδευτής ανταποκρίνεται, παρά τις όποιες αδυναμίες , αποτελεσματικά στο σύγχρονο μοντέλο εκπαίδευσης ενηλίκων που αφορά στη χρήση ενεργητικών τεχνικών , όπως ομαδικές εργασίες , ασκήσεις, ευρετική μάθηση, συζήτηση, μαιευτικές ερωτήσεις που οδηγούν στην αποτελεσματική μάθηση των ενηλίκων.
Βιβλιογραφία
