|
Σύντομη βιογραφία των
συγγραφέως |
Κριτικές του άρθρου |
Ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων σύμφωνα
με τις θεωρίες της Ανδραγωγικής, της
κοινωνικής αλλαγής και της μετασχηματίζουσας μάθησης
Γαληρόπουλος Χρίστος, Γιαννούκος Γιώργος
& Χιοκτούρ Βασίλης
The
role of the adult educator according to the theory of Andragogy, social change
and transformative learning
Galiropoulos Christos, Giannoukos Georgios & Hioctour Basilios
Περίληψη
Η
παρούσα μελέτη αναφέρεται στο ρόλο του
εκπαιδευτή ενηλίκων σύμφωνα με τη θεωρία της Ανδραγωγικής, της κοινωνικής
αλλαγής και της μετασχηματίζουσας μάθησης. Πιο συγκεκριμένα ο εκπαιδευτής
οφείλει να εργάζεται προς την κατεύθυνση της θετικής αλλαγής συντονίζοντας την
εκπαιδευτική διαδικασία κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο εκπαιδευόμενος να
διευκολύνεται στη μάθηση μεταβάλλοντας τις όποιες εσφαλμένες παραδοχές,
εμπειρίες και γνώσεις έχει από τον κοινωνικό περίγυρο και εργασιακό και
μαθησιακό του βίο.
Abstract
This paper is concerned with the
role of the adult educator according to the theory of Andragogy, social change
and transformative learning. In particular, the educator has to work towards
achieving positive change by coordinating the learning procedure in such a way
as to enable the learner to easily overcome certain misconceptions he has due
to social conditioning, his working environment and the way in which he has
learned.
Αποτελεί γεγονός παραδεκτό ότι σε μια εκπαιδευτική διαδικασία πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζει ο εκπαιδευτής της ομάδας που έχει κληθεί να εκπαιδεύσει. Ο ρόλος αυτός συνίσταται στη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών μέσα στην ομάδα που θα ευνοούν την ελεύθερη έκφραση των προσδοκιών και των στόχων των εκπαιδευομένων. Επιπλέον θέτοντας όμως δεν είναι καθόλου ήσσονος σημασίας η ανάληψη δράσης από την πλευρά του εκπαιδευτή προκειμένου να τεθούν σαφή όρια και ξεκάθαροι κανόνες ως προς τη λειτουργία των ατόμων κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο θα διευκολυνθεί η απρόσκοπτη συμμετοχή όλων των εκπαιδευόμενων ως προς την ανταλλαγή απόψεων και πληροφοριών.[1]
Σύμφωνα με την θεωρία της Ανδραγωγικής, ο εκπαιδευτής οφείλει να διευκολύνει τους εκπαιδευόμενους, ώστε να συνειδητοποιήσουν το λόγο για τον οποίο προσέρχονται στη μαθησιακή διαδικασία. Μέσα από μια καθαρά βιωματική εκπαίδευση που να αξιοποιεί τις εμπειρίες των εκπαιδευόμενων που είτε προϋπάρχουν είτε εγγράφονται κατά τη μάθηση μέσα από το συγχρωτισμό τους με την ομάδα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το κλίμα που επικρατεί στην ομάδα αυτή. Ο εκπαιδευτής καταβάλλει προσπάθεια για την εμπέδωση πνεύματος αλληλοσεβασμού, ελευθερίας έκφρασης, σύνδεσης των θεμάτων που ανακύπτουν με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο διαβιούν.[2] Επίσης αποτελεί μία πηγή μάθησης που σε συνδυασμό με τις μεθόδους που κάθε φορά επιλέγει συμβάλλει στην όσο το δυνατό θετικότερη περαίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.[3]
Η θεωρία της κοινωνικής αλλαγής που διατύπωσε ο P. Freire βασίζεται στην αμφισβήτηση των έως τώρα δεδομένων και μέσω του κριτικού στοχασμού που τους παρέχεται από τη μάθηση να συνειδητοποιήσουν την πραγματικότητα και τα προβληματά της και να την μετασχηματίσουν.[4] Μέσα σ΄ αυτό το πλαίσιο μάθησης ο εκπαιδευτής δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες μάθησης, υποκινεί το διάλογο με επίκεντρο τα προβλήματα των συμμετοχόντων.
Στο πλαίσιο της μετασχηματίζουσας μάθησης, οι συμμετέχοντες που έχουν σκοπό την κοινωνική ή οργανωσιακή αλλαγή αναζητούν άλλους για να μοιραστούν την επιθυμία τους να διαμορφώνουν κύτταρα αντίστασης στις ανεπεξέργαστες πολιτισμικές νόρμες των οργανισμών, των κοινοτήτων, των οικογενειών και της πολιτικής ζωής· γίνονται ενεργά υποκείμενα της πολιτισμικής αλλαγής.[5] Οι εκπαιδευτές ενηλίκων πρέπει να υποστηρίζουν και να διευρύνουν τους κανόνες, τις κοινωνικές πρακτικές, τους θεσμούς και τα συστήματα που ενισχύουν την πληρέστερη και την πιο ελεύθερη συμμετοχή στη διαλογική συζήτηση, στη μετασχηματίζουσα μάθηση, στη στοχαστική δράση και στη μεγαλύτερη ενεργοποίηση των συμμετεχόντων. Οφείλουν να δημιουργούν ευκαιρίες και να τις ενισχύουν με κανόνες που υποστηρίζουν την περισσότερο ελεύθερη και ολοκληρωμένη συμμετοχή στο διάλογο και στη δημοκρατική κοινωνική και πολιτική ζωή.[6] Επίσης είναι ανάγκη να εργάζονται προς την κατεύθυνση της θετικής αλλαγής. Αυτό θα το πετύχουν αφού α)διακρίνουν τους δικούς τους στόχους και τις προσδοκίες του από εκείνες των εκπαιδευόμενών του και β) προωθήσουν το διάλογο και τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων σ’ αυτόν, αποφεύγοντας το δογματισμό.[7]
Ο εκπαιδευτής οφείλει να ενεργεί ως ένας ολοκληρωμένος συντονιστής της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ως σύμβουλος, εμψυχωτής, οδηγός και διευκολυντης στην πορεία προς τη γνώση, στην παρακίνηση προς τη δράση, την επεξεργασία των γνώσεων, των εμπειριών και των παραδοχών που διαθέτουν οι εκπαιδευόμενοι.[8]
Σύμφωνα με τις παραπάνω θεωρίες ο εκπαιδευτής του παραδείγματος βοήθησε στην εμπέδωση πνεύματος ελευθερίας έκφρασης και σύνδεσης των θεμάτων που ανακύπτουν με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο διαβιούν (ανδραγωγική) προσπάθησε να υποκινήσει το διάλογο με επίκεντρο κάποιο πρόβλημα εκπαιδευόμενων (κοινωνική αλλαγή) με στόχο την θετική αλλαγή μέσα από το μετασχηματισμό των εμπειριών και των παραδοχών και τον ορθολογικό διάλογο προκειμένου να επιτευχθεί η επικοινωνιακή μάθηση (μετασχηματίζουσα μάθηση). [9]
O εκπαιδευτής οφείλει να μην παρασύρεται σε μια συναισθηματική προσέγγιση με αποτέλεσμα να ξεπεράσει το ρόλο του ως εκπαιδευτή και να υποδυθεί τον ψυχοθεραπευτή.[10] Κάτι τέτοιο ξεπερνά τα όρια της εκπαιδευτικής ομάδας καθώς σ΄ αυτήν το ζητούμενο είναι η μετάδοση γνώσεων και εμπειριών για την απόκτηση επαγγελματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, ενώ στη θεραπευτική στόχος είναι η επίλυση η επίλυση προβλημάτων που άπτονται του ψυχισμού των μελών της ομάδας.[11] Σε περιπτώσεις, όπως αυτή του παραδείγματος, όπου ο στόχος, τα όρια, οι ρόλοι και οι συνθήκες εκπαίδευσης δεν τίθενται ξεκάθαρα από τον εκπαιδευτή, τότε εμπεδώνεται στην ομάδα η σύγχυση και ο αποπροσανατολισμός από το στόχο, δηλαδή τη μάθηση. [12]
Ο εκπαιδευτής οφείλει να θέτει τα όρια αναφοράς στο
πλαίσιο της χρήσης γλώσσας και
εξαιτίας του πλασματικού κλίματος ασφάλειας και εξοικείωσης που είχε
δημιουργηθεί στην ομάδα και να μην
παρασύρετε από τον συναισθηματισμό του. Εν
κατακλείδι ο εκπαιδευτής οφείλει εξαρχής να θέτει το πεδίο του γνωστικού
αντικειμένου, αξιοποιώντας το παιχνίδι
των ρόλων, ώστε να κατανοήσουν οι εκπαιδευόμενοι τους στόχους του μαθήματος και
να παρεμβαίνει ως καθοδηγητής – συντονιστής της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Μία από τις πιο ολοκληρωμένες και επιστημονικά τεκμηριωμένες θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι αυτή της μετασχηματίζουσας μάθησης, η οποία σύμφωνα με τον εκφραστή της Jack Mezirow αναγνωρίζει τη δυνατότητα του ατόμου για προσωπική αλλαγή παραδοχών δίνοντας έμφαση στην αξιοποίηση των εμπειριών των ενήλικων εκπαιδευομένων.[13]
Η έννοια της μετασχηματίζουσας μάθησης σχετίζεται με το καθορισμό του τρόπου αντιλήψεων που διαθέτει ο καθένας και που φέρει εξαιτίας των κοινωνικών, πολιτικών, ιδεολογικών, ηθικών, ιστορικών, πολιτισμικών του καταβολών. Οι καταβολές αυτές σχετίζονται με τα βιογραφικά-απογραφικά στοιχεία του ενήλικα, δηλαδή την οικογένεια, το περιβάλλον που μεγάλωσε, που ζει και εργάζεται, την ηλικία του, τη μόρφωσή του καθώς επίσης και την εθνολογική ιστορική παράδοση και θρησκευτική του πίστη.[14] Όλα αυτά συνθέτουν ένα πλέγμα αντιλήψεων, παραδοχών και εμπειριών εγχαραγμένων στη σκέψη, στη συμπεριφορά που αποτυπώνονται στην προσωπικότητα του εκπαιδευόμενου και συνθέτουν το πλαίσιο αναφοράς και του έργου του εκπαιδευτή.
Η στοχαστική διεργασία αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ενήλικης μάθησης. Ο Jack Mezirow υποστηρίζει ότι με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται η ικανότητα του ατόμου να αναπτύσσει βαθύτερες κρίσεις και να μετασχηματίζει τη δομή της προσωπικότητας του. Η ενηλικίωση είναι η φάση για επαναξιολόγηση των παραδοχών που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης μας και συχνά οδήγησαν σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Γι’ αυτό το λόγο και ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων είναι ιδιαίτερα σημαντικός.[15] Πιο συγκεκριμένα ο εκπαιδευτής οφείλει πρώτα ο ίδιος να έχει κατανοήσει το νόημα των εμπειριών που έχει βιώσει και μέσα από μια διαδικασία ανάδρασης, να τις ταξινομήσει προκειμένου να προσδιορίσει το νόημα της ύπαρξης του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αποφεύγει την απειλή του χάους που συνίσταται όχι μόνο στη λήθη της γνώσης αλλά και της δυνατότητας-ικανότητας αυτοπροσδιορισμού του. Ο εκπαιδευτής ενηλίκων οφείλει να εργάζεται προς την κατεύθυνση της θετικής αλλαγής. Αυτό θα το πετύχει αφού α)διακρίνει τους δικούς του στόχους και τις προσδοκίες του από εκείνες των εκπαιδευόμενών του και β) προωθήσει το διάλογο και τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων σ’ αυτόν, αποφεύγοντας το δογματισμό.[16]
Μέσα από τη διαδικασία του στοχασμού και της καλλιέργειας της κριτικής αυτόνομης σκέψης που υποστηρίζει η μετασχηματίζουσα μάθηση, οι εκπαιδευόμενοι είναι δυνατόν να αντιληφθούν ότι ορισμένες από τις παραδοχές που έφεραν ήταν εσφαλμένες. Αυτό τους οδηγεί στην αποδοχή των απόψεων τόσο του εκπαιδευτή όσο και των υπολοίπων εκπαιδευομένων. Με αυτόν τον τρόπο μετασχηματίζεται ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται τα πράγματα, γύρω τους, γίνονται περισσότερο δεκτικοί σε νέες ιδέες και ερμηνεύουν τις ήδη εγχαραγμένες εμπειρίες τους δίνοντάς τους ένα νέο νόημα.
Ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων, συνεπώς, έγκειται στο να βοηθάει τους εκπαιδευόμενους να επανεξετάζουν τα θεμέλια των εσφαλμένων αντιλήψεων τους και να αμφισβητούν την εγκυρότητα εκείνων που έχουν αποβεί δυσλειτουργικές, ώστε να διαμορφώνουν μια περισσότερο βιώσιμη εικόνα του κόσμου και της θέσης τους μέσα σε αυτόν.[17]. Ο εκπαιδευτής οφείλει να ενεργεί ως ένας ολοκληρωμένος συντονιστής της εκπαιδευτικής διαδικασίας , ως σύμβουλος, εμψυχωτής, οδηγός και διευκολυντης στην πορεία προς τη γνώση, στην παρακίνηση προς τη δράση, την επεξεργασία των γνώσεων, των εμπειριών και των παραδοχών που διαθέτουν οι εκπαιδευόμενοι.[18]
Συμπερασματικά γίνεται αντιληπτό ότι
η προσωπική αλλαγή των παραδοχών και των εμπειριών του εκπαιδευόμενου και του
εκπαιδευτή αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εκπαιδευτικής διαδικασίας ενηλίκων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Σημειώσεις, 2.1, σ.8
2. Κόκος, Πεδίο, σ.49
3. Κόκος, Πεδίο, σ.50
4. Κόκος, Πεδίο, σ.57
5.
Jack Mezirow, Reflection, 13- Κόκος, Πεδίο, 75
6.
Jack Mezirow, Reflection,13- Κόκος, Πεδίο, 75
7. Σημειώσεις, εν. 1, κεφ 2,σελ,8 -Peter Jarvis, 2003, 146
8. Σημειώσεις εν. 1, κεφ 3,σελ,11, A.Κόκος, Πεδίο, 120- Knowles et al.,Difinitive,94
9. Σημειώσεις,εν.2, κεφ 2,σελ.28- J. Mezirow, Dimensions, σελ.
10. Σημειώσεις,εν.2, κεφ 2,σελ.26-Κ.Ναυρίδης,κλινική
ψυχολογία,194-του ιδίου,ψυχολογία ομάδων, 249
11. Σημειώσεις
εν.2, κεφ 2, σελ.27-
12. Σημειώσεις
εν.2, κεφ 2, σελ.31- - Κ.Ναυρίδης, ψυχολογία ομάδων, 251
13. A.Κόκκος, Πεδίο, 75
14. A. Kόκκος, Πεδίο,
75, J. Mezirow , Μετασχηματίζουσα μάθηση,2007
15. J. Mezirow,Dimensions ,1991, 12-13
16. Peter Jarvis, 2003,
146
17. Σημειώσεις, εν. 1, κεφ 2,σελ, 4,8- J. Mezirow,Dimensions, 1991, 368-Α.
18.
Σημειώσεις εν. 1, κεφ 3,σελ,11, A.Κόκος, Πεδίο, 120- Knowles et al.,Difinitive,94
Πηγή Βιβλίων - Σημειώσεων
1. Jack Mezirow, Η μετασχηματίζουσα μάθηση, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2007
2. Jack Mezirow, Transformative dimensions of adult
learning , Jossey- Bass San Francisco 1991
3. Jack Mezirow Απόσπασμα από
το βιβλίο του «Fostering Critical Reflection in Adulthood», Jossey Bass,
4. Knowles, M. Holton, E., &
Swanson, R. The adult learner: The
definitive classic in adult education and human resource development (5th
ed.). Houston, Gulf Publishing Co., 94-95, 1998
5.
6.Α. Κόκος, Εκπαίδευση ενηλίκων-Ανιχνεύοντας το πεδίο, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2005
7. Κ.Ναυρίδης, Κλινική κοινωνική ψυχολογία, Αθήνα 1994
8. Κ.Ναυρίδης, Η ψυχολογία των ομάδων, Αθήνα 2005
9. Peter Jarvis, Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση- θεωρία και πράξη, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2003
10. 1η διδακτική ενότητα. Εισαγωγή στην εκπαίδευση ενηλίκων. Η θεωρία της μετασχηματίζουσας μάθησης , κεφ. 1.2.3
11. 1η διδακτική ενότητα. Εισαγωγή στην εκπαίδευση ενηλίκων Ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων, κεφ. 1.3
12. 2η διδακτική ενότητα, Διεργασία ομάδας- Εκπαίδευση και υποστήριξη κοινωνικά ευπαθών ομάδων, κεφ. 2.1-2
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
web hosting and internet marketing by Siteowners Ltd