ISSN: 2241-4665
5 Σεπτεμβρίου 2020
«Ολική Ποιότητα στην εκπαίδευση»
Καραγιάννης Αθανάσιος
Δάσκαλος,
Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Γρεβενών
«Total Quality in education»
Karagiannis Athanasios
Teacher, Directorate of
Primary Education Grevena
Περίληψη
Η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας είναι μια φιλοσοφία
διοίκησης των οργανισμών που έχει ως στόχο της τη συνεχή και διαρκή βελτίωση
των διαδικασιών έτσι ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη ικανοποίηση των εσωτερικών
και εξωτερικών πελατών τους. Σε επίπεδο εκπαίδευσης η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας
αποσκοπεί, μέσα από μακροχρόνιες διαδικασίες βελτίωσης, σε ευρεία,
μακροπρόθεσμη και σε βάθος μάθηση.
Στην εν λόγω εργασία παρουσιάζονται τα
κύρια χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας μέσα από τη
μελέτη περίπτωσης μιας σχολικής μονάδας. Ερευνάται η σχέση της σχολικής μονάδας
με τις αρχές ποιότητας, αναζητούνται οι αιτίες των προβλημάτων του σχολείου,
αναλύονται οι καταλληλότερες αρχές της φιλοσοφίας της Διοίκησης Ολικής
Ποιότητας για εφαρμογή στο συγκεκριμένο σχολείο, παρουσιάζεται ένα σχέδιο
δράσης για τη λειτουργική εφαρμογή της φιλοσοφίας της Διοίκησης Ολικής
Ποιότητας και προσδιορίζονται τα αναμενόμενα αποτελέσματα στο σχολείο μετά την
εφαρμογή των αρχών της φιλοσοφίας της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας.
Διαπιστώνεται ότι η προβληματική
κατάσταση της σχολικής μονάδας μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία αλλά και πρόκληση
της επιστημονικότητας της εκπαιδευτικής κοινότητας καθώς και αφετηρία για
μικρές και συνεχείς βελτιωτικές διαδικασίες μάθησης με τη δέσμευση, τη
συναπόφαση-συνευθύνη και την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών του οργανισμού.
Abstract
Total Quality Management is a management philosophy of organizations
that aims at the continuous and constant improvement of processes in order to
achieve maximum satisfaction of their internal and external customers. At the
level of education, Total Quality Management aims, through long-lasting
improvement processes, at broad, long-term and in-depth learning.
This paper presents the main features of the philosophy
of Total Quality Management through the case study of a school unit. The
relationship of the school unit with the quality principles is investigated,
the causes of the school's problems are sought, the most appropriate principles
of the philosophy of Total Quality Management are analyzed for application in
the specific school, an action plan is presented for the functional application
of the philosophy of Total Quality Management and the expected results in the
school are determined after the application of the principles of the philosophy
of Total Quality Management.
It is found that the problematic situation of the school unit can be an opportunity but also a challenge to the scientific community of the educational community as well as a starting point for small and durable improvement learning processes with the commitment, co decision-co-responsibility and active participation of all members.
1.
Εισαγωγή
Ολική ποιότητα είναι «μια σταθερή και συνεχής προσπάθεια βελτίωσης από όλα τα μέρη ενός
οργανισμού, ώστε αυτά να κατανοούν, να ανταποκρίνονται και να υπερβαίνουν τις
προσδοκίες των πελατών» (Κέφης, 2014: 54)[1]. Οι βασικές αρχές της ολικής ποιότητας
είναι «η δέσμευση της ηγεσίας, η έννοια
του εσωτερικού και εξωτερικού πελάτη, η ικανοποίηση του καταναλωτή, η φιλοσοφία
των μηδέν λαθών, η συνεχής εκπαίδευση και η συνεχής βελτίωση» (Κέφης, 2014:
54)[1]. Το σχολείο είναι ένας αυτοδύναμος και αυτοτελής
εκπαιδευτικός οργανισμός που έχει «καθορισμένη
αποστολή, επιδιώκει συγκεκριμένους στόχους και με την αποτελεσματική αξιοποίηση
των διαθέσιμων πόρων του παράγει το άυλο αγαθό της γνώσης, για να ικανοποιήσει
τις εκπαιδευτικές και τις παιδαγωγικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων»
(Ζωγόπουλος, 2012: 38)[2]. Για την εκπαίδευση ολική ποιότητα είναι «η διηνεκής προσπάθεια προσέγγισης προς το
άριστο, την τελειότητα». Με διαφορετικό τρόπο είναι «αυτό που κάνει τη μάθηση μια ευχάριστη διαδικασία» (Ζαβλανός, 2003:
32)[3]. Η εφαρμογή της θεωρίας αυτής στην εκπαίδευση βασίζεται «στην αποδοχή ότι η ποιοτική εκπαίδευση
έρχεται ως αποτέλεσμα της συνεχούς βελτίωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε
όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας του οργανισμού» (Πασιαρδής, 2014: 144)[4].
Οποιαδήποτε προσπάθεια βελτίωσης συνεπάγεται αλλαγή της κουλτούρας και του
πλαισίου του οργανισμού που επικρατεί στην εκπαιδευτική μονάδα. Κατά συνέπεια
τα μέλη του οργανισμού πρέπει να αποδεχτούν και να κατανοήσουν τη αναγκαιότητα
της αλλαγής (Θεοφιλίδης, 2012: 282)[5]. Καθοριστική είναι η συμβολή
του/της διευθυντή/ντριας και του συλλόγου διδασκόντων στην εύρυθμη και
αποτελεσματική, από παιδαγωγικής και εκπαιδευτικής άποψης, λειτουργία της
σχολικής μονάδας στο πλαίσιο της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας.
Σκοπός της εν λόγω εργασίας είναι να
παρουσιαστούν βιβλιογραφικά τα κύρια χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας της
Διοίκησης Ολικής Ποιότητας μέσα από τη μελέτη περίπτωσης ενός εξαθέσιου δημοτικού
σχολείου. Διερευνάται η σχέση του σχολείου με τις αρχές ποιότητας, αναζητούνται
τα αίτια των προβλημάτων του σχολείου, αναλύονται οι καταλληλότερες αρχές της
φιλοσοφίας της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο
συγκεκριμένο σχολείο, παρουσιάζεται ένα σχέδιο δράσης και προσδιορίζονται τα
αναμενόμενα αποτελέσματα στο σχολείο.
2. Βιβλιογραφική
επισκόπηση
Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (εφεξής ΔΟΠ) είναι «η αμοιβαία συνεργασία όλων των ατόμων μέσα
στον οργανισμό για την πραγματοποίηση των επιχειρηματικών διαδικασιών, ώστε να
παραχθούν προϊόντα και υπηρεσίες που να ικανοποιούν τις ανάγκες και τις
προσδοκίες των πελατών» (Ζαβλανός, 2003: 30)[6]. Σύμφωνα με τον Deming, πατέρα της ΔΟΠ, η ποιότητα: «δεν είναι διαπραγματεύσιμη, είναι διάχυτη παντού, αυξάνει την παραγωγικότητα, οδηγεί σε μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, οδηγεί σε βελτίωση της απόδοσης του σχολείου. Το
κόστος έλλειψής της είναι υψηλό» (Ορφανός, 2019)[7]. Οι βασικές προϋποθέσεις
επιτυχίας της ΔΟΠ κατά τον Τσιότρα είναι (2016: 154)[8]: «η δέσμευση, η συμμετοχή και η επιστημονική
γνώση». Οι απόψεις των τριών σημαντικότερων εκφραστών της ποιότητας, Crosby (1979), Deming (1986)
και Juran (1988) παρά τις διαφορές τους, ταυτίζονται σε κάποιες βασικές αρχές για
την εφαρμογή με αποτελεσματικό τρόπο της ΔΟΠ, οι οποίες μπορούν να υλοποιηθούν
σε οποιονδήποτε οργανισμό: «α) η
διαμόρφωση οράματος, αποστολής και πολιτική ποιότητας, β) η δέσμευση της
διοίκησης του οργανισμού στην εφαρμογή της φιλοσοφίας της ΔΟΠ, γ) η έμφαση στην
ικανοποίηση των πελατών, δ) η δέσμευση και η ενεργός συμμετοχή των εργαζομένων
στην εφαρμογή της φιλοσοφίας της ΔΟΠ, ε) η συνέχεια και η συνέπεια στην
προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας και στ) η έμφαση στην πρόληψη των
προβλημάτων και των λαθών» (Κατσαρός, 2008: 132-134)[9].
Η ΔΟΠ στην εκπαίδευση θεωρείται «ως μια φιλοσοφία, ένα σύνολο
αρχών που αποτελούν τη βάση της συνεχούς
βελτίωσης και περιλαμβάνει την εφαρμογή
ποιοτικών μεθόδων με τη χρησιμοποίηση και αξιοποίηση του ανθρώπινου
δυναμικού, με σκοπό τις αποτελεσματικότερες ή ποιοτικά ανώτερες παρεχόμενες
υπηρεσίες» (Ορφανός, 2019)[10]. Η ΔΟΠ έχει εφαρμογή (Τσιότρας,
2016)[11]: «σε επίπεδο των
διοικητικών διαδικασιών του σχολείου, σε επίπεδο διδασκαλίας της φιλοσοφίας και
των τεχνικών και εργαλείων της ΔΟΠ στους μαθητές και σε επίπεδο εκπαιδευτικής
διαδικασίας με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων για τη συνεχή βελτίωση της
διαδικασίας της μάθησης». Η ΔΟΠ υιοθετεί τον συστημικό τρόπο διοίκησης και
οργάνωσης των σχολικών οργανισμών για την επίτευξη της επιθυμητής ποιότητας σε όλα
τα επίπεδα, για να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες (ανάγκες-ικανότητες) των πελατών
της εκπαίδευσης (Φασούλης, 2001)[12], δηλαδή οι μαθητές, οι γονείς,
οι επιχειρήσεις και η κοινωνία γενικότερα (Ζαβλανός, 2003)[13]. Τα
σχολεία που υιοθετούν τις αρχές της ΔΟΠ ονομάζονται «σχολεία ποιότητας» και
έχουν την πεποίθηση ότι «η βελτίωση των
αποτελεσμάτων των μαθητών μπορεί να επιτευχθεί μακροχρονίως, όταν βελτιώνονται
συνεχώς οι διαδικασίες μάθησης από την ομάδα δασκάλου – μαθητών και όταν
βελτιώνεται συνεχώς από τους διευθυντές ολόκληρο το σύστημα το οποίο
υποστηρίζει αυτές τις διαδικασίες» (Ζαβλανός, 2003: 116)[13]. Η
συνεχής βελτίωση των διαδικασιών στη σχολική μονάδα σκοπεύει στη μείωση των
μεταβολών των αποτελεσμάτων που παράγονται από τις διαδικασίες (Κέφης, 2014)[14].
Η διαδικασία είναι «μια σειρά από
αλληλένδετα βήματα, στόχος των οποίων είναι να προσφέρουν ένα ολοκληρωμένο
αποτέλεσμα που θα ικανοποιεί τις ανάγκες/ικανότητες των μαθητών. Οι διαδικασίες
υπάρχουν για να υποστηρίζουν συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους»
(Ζαβλανός, 2003: 103-104)[15]. Η οργάνωση των εκπαιδευτικών
οργανισμών με αυστηρά λειτουργική δομή, με πολλά ιεραρχικά επίπεδα τους καθιστά
δυσκίνητους, αφού το εκπαιδευτικό προσωπικό δεν συμμετέχει στη λήψη των
αποφάσεων. Απεναντίας η δομή με βάση τις διαδικασίες έχει στο επίκεντρο τους
μαθητές/πελάτες. Οι εκπαιδευτικοί έχοντας πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες
μπορούν να αναλαμβάνουν υπευθυνότητες, να λειτουργούν ως ομάδα, να
συνδιαμορφώνουν τους στρατηγικούς στόχους, να αξιολογούν τα πρότυπα, να προβαίνουν
σε διορθωτικές κινήσεις και γενικότερα να βρίσκονται σε διαρκή προσπάθεια
βελτίωσης (Ζαβλανός, 2003)[15]. Στο πλαίσιο της συνεχούς βελτίωσης
απαιτείται η αλλαγή της κουλτούρας του ανθρώπινου δυναμικού των σχολικών
οργανισμών και η υιοθέτηση μιας κουλτούρας που να προωθεί την ευελιξία στις
αλλαγές και τη συλλογική εργασία (Κέπετζη, 2017)[16]. Καθοριστικός
παράγοντας για την ανάπτυξη της ΔΟΠ είναι η ηγεσία, η οποία έχοντας ρόλο
καθοδηγητικό, εμψυχωτικό και υποστηρικτικό μπορεί να συμβάλει στην αυτο-αποτελεσματικότητα
των εκπαιδευτικών. Η αυτο-αποτελεσματικότητα «αναφέρεται στον βαθμό που οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι μπορούν να
κάνουν τη διαφορά στη μαθησιακή βελτίωση των μαθητών τους» (Λευτέρης &
Ηλιοφώτου, 2019: 14)[17]. Για την επίτευξή της καθίσταται αναγκαία η
επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η επαγγελματική τους ενδυνάμωση, ώστε να
επιτευχθεί η δέσμευση και η αποδοχή των αρχών της ΔΟΠ στη σχολική μονάδα, και
κατά συνέπεια η ενεργός συμμετοχή τους (Κέπετζη, 2017)[18].
Από την βιβλιογραφική επισκόπηση γίνεται αντιληπτό
ότι βασική έννοια της ΔΟΠ είναι η συνεχής βελτίωση. Ο όρος που χρησιμοποιούν οι
Ιάπωνες για τη λέξη βελτίωση είναι kaizen: «Η λέξη
είναι σύνθετη και προέρχεται από τη λέξη kai που σημαίνει αλλαγή και zen που σημαίνει καλή. Kaizen είναι
μια φιλοσοφία, ένας τρόπος ζωής. Σημαίνει ότι πραγματοποιώ μικρές αλλαγές προς
το καλύτερο και σε συνεχή βάση. Το kaizen είναι
διαφορετικό από την έννοια της καινοτομίας. Η καινοτομία αναφέρεται σε μεγάλες
και ριζικές αλλαγές σε προϊόντα και διαδικασίες. Το kaizen, από την
άλλη μεριά, αναφέρεται σε μικρές και βαθμιαίες βελτιώσεις. Είναι ένας τρόπος
σκέψης προσανατολισμένος στη διαδικασία και όχι στα αποτελέσματα» (Ζαβλανός, 2003: 146)[19]. Ένα
μοντέλο για τη συνεχή βελτίωση των διαδικασιών είναι «ο κύκλος PDSA του Deming: Plan (προγραμματίζω), Do (πραγματοποιώ), Study (μελετώ), Act (ενεργώ)» (Ζαβλανός, 2003: 148)[19].
Αναλυτικότερα: «α) σχεδιάζω μια αλλαγή
για βελτίωση της δραστηριότητας, β) εκτελώ τη δοκιμή στην προτεινόμενη αλλαγή,
γ) ελέγχω ή μελετώ τα αποτελέσματα της δοκιμής, δ) παίρνω ανατροφοδότηση και
ενέργεια ανάλογα με τα αποτελέσματά τους. Με τη διαδικασία του κύκλου υπάρχει
συνεχής ποιοτική βελτίωση χωρίς τέλος» (Φασούλης, 2001: 190)[20].
Αξιοποιώντας το μοντέλο αυτό, θα επιχειρηθεί να προσεγγισθεί η μελέτη
περίπτωσης της σχολικής μονάδας στην επόμενη ενότητα.
3. Εφαρμογή
της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας σε σχολικό οργανισμό (Μελέτη περίπτωσης)
3.1.Μελέτη περίπτωσης/Ορισμός
του προβλήματος
Η μελέτη περίπτωσης αναφέρεται σε ένα εξαθέσιο
δημοτικό σχολείο που επιχορηγήθηκε από τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων για την
κάλυψη των εκπαιδευτικών λειτουργικών αναγκών του. Με ομόφωνη απόφασή του,
κατόπιν εισήγησης του/της Διευθυντή/Διευθύντριας, προβαίνει σε ενέργειες αξιοποίησης
της χρηματοδότησης με την αγορά νέων φορητών υπολογιστών για το εργαστήριο
Πληροφορικής και διαδραστικών πινάκων για την εισαγωγή της τεχνολογίας στην
καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία με σκοπό τη βελτιστοποίηση της ποιότητας της
διδασκαλίας. Δυστυχώς όμως, ενώ το σχολείο είναι πρόσφατα ανακαινισμένο,
παρατηρήθηκε κακής ποιότητας ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, πρόσφατες φθορές που
παρεμποδίζουν τη διαδικασία εγκατάστασης των Η/Υ και απουσία περιφερειακών
εξαρτημάτων. Η καταγραφή των προβλημάτων έγινε από τον εκπαιδευτικό
πληροφορικής που ανέλαβε τα καθήκοντά του, πρόσφατα, στη σχολική μονάδα.
Αποτέλεσμα αυτών ήταν η καταγγελία του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων στον
Διευθυντή Εκπαίδευσης για πλημμελή άσκηση των καθηκόντων των εκπαιδευτικών.
3.2.Εντοπισμός
των προβλημάτων της σχολικής μονάδας και παρουσίαση του σχεδίου δράσης σύμφωνα
με της αρχές της ΔΟΠ
Ο σύλλογος διδασκόντων αποτελεί το κυρίαρχο όργανο
της σχολικής μονάδας αφού μεταξύ άλλων «αποτελεί
όργανο για τη χάραξη κατευθύνσεων καλύτερης εφαρμογής της εκπαιδευτικής
πολιτικής και την καλύτερη λειτουργία του σχολείου…ιεραρχεί τις σχολικές
ανάγκες και φροντίζει για την αντιμετώπισή τους…αξιοποιεί τις δυνατότητες
συνεργασίας με τους κοινωνικούς φορείς»
(Ορφανός, 2019)[21]. Παρόλα αυτά, όμως, οι εκπαιδευτικοί δεν
φαίνεται να ταυτίζονται με την πρόταση του/της Διευθυντή/Διευθύντριας,
εμφανίζονται αποστασιοποιημένοι, χωρίς αξιολόγηση της πρότασης-εισήγησης, χωρίς
την αναζήτηση εναλλακτικών προτάσεων και γόνιμου διαλόγου, επαναπαύονται στην
επικείμενη άφιξη του εκπαιδευτικού Πληροφορικής και κατά συνέπεια δεν
αισθάνονται συνυπεύθυνοι αφού ουσιαστικά δεν έχουν συναποφασίσει. Διαπιστώνεται
ότι η σχολική μονάδα στερείται των αρχών ποιότητας δηλαδή: αποτελεσματικής
ηγεσίας, δέσμευσης των εκπαιδευτικών και συνεργατικής κουλτούρας, σχεδιασμού,
μελέτης και καταγραφής των αναγκών της σχολικής μονάδας, διαδικασιών, τεχνικών
και προτύπων, επιμόρφωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού, εργαλείων μέτρησης
και ανατροφοδότησης (Ορφανός, 2019)[21].
Η καταγγελία του Συλλόγου Γονέων και
Κηδεμόνων στον Διευθυντή Εκπαίδευσης για πλημμελή άσκηση των καθηκόντων των
εκπαιδευτικών, από αδυναμία μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και πρόκληση της
επιστημονικότητάς τους με την εφαρμογή των αρχών της ολικής ποιότητας και την
κατάρτιση ενός πλάνου υλοποίησής της που θα περιλαμβάνει (Ζαβλανός, 2003: 233)[22]:
«α) δέσμευση της διοίκησης και όλου του
προσωπικού για την εισαγωγή των αρχών της ολικής ποιότητας, β) αξιολόγηση της
παρούσας κατάστασης του οργανισμού, γ) διατύπωση οράματος, αποστολής, αξιών και
στρατηγικών, δ) σχηματισμός ομάδων βελτίωσης ποιότητας, ε) προγραμματισμός
εισαγωγής της ποιότητας και στ) βελτίωση της ποιότητας στις καθημερινές
λειτουργίες-διαδικασίες του οργανισμού».
Κατόπιν αναζητούνται οι κοινές και οι
ειδικές αιτίες των μεταβολών των διαδικασιών. Οι κοινές αιτίες μεταβολών είναι
ελεγχόμενες αιτίες, ενώ οι ειδικές είναι μη ελεγχόμενες. Βασική διαφορά μεταξύ
κοινών και ειδικών αιτιών μεταβολών είναι «ότι
οι κοινές υπάρχουν μέσα στο σύστημα και αποτελούν μέρος κάθε διαδικασίας, είναι
τυχαίες και οφείλονται σε κανονικές, φυσικές και συνηθισμένες αιτίες και κατά
συνέπεια είναι προβλέψιμες και σταθερές, ενώ οι ειδικές αιτίες μεταβολών
υπάρχουν έξω από το σύστημα και οφείλονται σε μη κανονικές ή μη φυσικές αιτίες,
οι οποίες δεν υπάρχουν στη διαδικασία. Κατά συνέπεια, η ελάττωση των κοινών
αιτιών των μεταβολών, επειδή μπορούν να προβλεφθούν, βελτιώνει ολόκληρο το
σύστημα και το καθιστά υπό έλεγχο» (Ζαβλανός, 2003: 96-97)[22].
Οι αιτίες που δημιούργησαν το πρόβλημα οφείλονται στην απουσία του οράματος και
της αποστολής στον οργανισμό, στην έλλειψη στρατηγικής, στην ελλιπή στοχοθεσία,
στην απουσία καταγραφής σε λειτουργικές ανάγκες του οργανισμού, στην απουσία
προγραμματισμού των ενεργειών, στην απουσία των προτύπων που θα οδηγούσαν στην
προαγωγή της οργάνωσης των διαδικασιών και στην ύπαρξη κοινών μεταβολών οι
οποίες εμποδίζουν τις διαδικασίες βελτίωσης και η σχολική μονάδα δεν κατάφερε
να εξαλείψει παρόλο που αυτές εμφανίζονται ως
προβλέψιμες και σταθερές (απουσία περιφερειακών εξαρτημάτων, φθορά των
υλικών κ.λ.π.). Η διοίκηση των διαδικασιών (στρατηγική βελτίωσης) περιλαμβάνει
(Ορφανός, 2019)[23]: «1. Τον
σχεδιασμό του διαγράμματος ροής της διαδικασίας που παρουσιάζει προβλήματα, 2.
Τον έλεγχο της διαδικασίας αν είναι τυποποιημένη. Σε διαφορετική περίπτωση
γίνεται τυποποίησή της, 3. Τον προσδιορισμό των πελατών με σημαντικές ανάγκες,
δηλαδή τα χαρακτηριστικά ποιότητας, 4. Την επιλογή ενός χαρακτηριστικού
ποιότητας (κλειδί για βελτίωση), 5. Την ανάπτυξη ενός πλάνου συγκέντρωσης δεδομένων
και τη χάραξη ενός διαγράμματος ελέγχου για τον προσδιορισμό των ειδικών αιτιών
μεταβολών (αν υπάρχουν), 6. Την ανάπτυξη μιας στρατηγικής βελτίωσης, 7. Την επιλογή
της μεταβλητής κλειδί πάνω στην οποία θα αναπτυχθεί η στρατηγική βελτίωσης, 8. Την
υλοποίηση της ενέργειας-Αξιολόγηση της επίδρασή της 9. Την ενσωμάτωση της
ενέργειας στη διαδικασία (όταν αντιληφθούμε βελτίωση)».
Στη συγκεκριμένη σχολική μονάδα, η
στρατηγική του Deming, στην οποία περιγράφεται ένα μοντέλο διαδικασιών (ο κύκλος PDSA), θα μπορούσε να
δώσει τη δυνατότητα στους εμπλεκόμενους να λειτουργήσουν με προγραμματισμό και
μεθοδικότητα ώστε να οργανώσουν τη σκέψη και τη δράση τους. Σύμφωνα με τον
κύκλο του Deming εξασφαλίζεται
η συνεχής βελτίωση των διαδικασιών, αφού συγκεντρώνονται τα δεδομένα,
αξιολογούνται κατόπιν επιθεώρησης και ενεργοποιούνται οι αλλαγές. Τέλος, οι
διαδικασίες επαναλαμβάνονται σε μια συνεχή προσπάθεια βελτίωσής τους.
Στην περίπτωση της σχολικής μονάδας
που μελετάται, το πρώτο στάδιο του Deming (Plan) αποτελεί το στάδιο του προγραμματισμού στο οποίο
θα συλλεχθούν τα δεδομένα και θα σχεδιαστούν οι τρόποι βελτίωσης των
παρεχόμενων υπηρεσιών του οργανισμού για τους μαθητές του, τους εκπαιδευτικούς
και τη σχολική κοινότητα. Με βάση τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί ορίζεται το
είδος της απαιτούμενης αλλαγής, τι πρέπει να συμβεί, ποια είναι τα απαραίτητα
βήματα για την επίτευξή της και ποιοι θα είναι οι αποδέκτες του αποτελέσματος
εφαρμογής.
Στο δεύτερο στάδιο, της
πραγματοποίησης (Do), τίθενται οι εναλλακτικές λύσεις-προτάσεις προκειμένου να αναλυθούν και
να γίνει η επιλογή της καλύτερης δυνατής λύσης. Στο στάδιο αυτό θα μπορούσε να
εφαρμοστεί ένας συνδυασμός λύσεων αρκεί η τελική πρόταση να τυγχάνει της
καθολικής αποδοχής του συλλόγου διδασκόντων, ώστε να δεσμευτούν στην υλοποίησή
της.
Στο στάδιο μελέτης (Study) o Deming προτείνει τον έλεγχο (επιθεώρηση) της πρότασης και
την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς της σε ότι αφορά τη βελτίωση της
διαδικασίας, έτσι ώστε να υπάρξουν
τροποποιήσεις και διορθώσεις όπου κρίνεται αναγκαίο.
Στο τελικό στάδιο (Act) τίθεται σε εφαρμογή η
πρόταση που κρίθηκε ως αποτελεσματικότερη, γίνεται η διαπίστωση των αλλαγών και
επιθεωρείται εκ νέου η διαδικασία για ενδεχόμενες βελτιώσεις. Τέλος
τυποποιείται η διαδικασία και συνεχίζεται ο κύκλος με στόχο τη συνεχή βελτίωση.
Η υιοθέτηση των βασικών αρχών της ΔΟΠ
στους σχολικούς οργανισμούς και ιδιαιτέρως στο σχολείο μελέτης που εξετάζεται,
υπόσχεται την οργάνωση της λειτουργίας του με όραμα, την αναβάθμιση της
ποιότητας των υπηρεσιών του και την εξασφάλιση της δυνατότητας να ελέγχει τις
αιτίες των μεταβολών που παρεμποδίζουν την αποτελεσματικότητά του. Η εφαρμογή
της ΔΟΠ, βέβαια, προϋποθέτει την παρουσία αποτελεσματικής διοίκησης η οποία θα
εξασφαλίσει το κατάλληλο κλίμα εμπιστοσύνης, ομαδικότητας και συνεργασίας καθώς
και την ενδυνάμωση των διδασκόντων ώστε να την αποδεχθούν και να δεσμευτούν να
την υποστηρίξουν. Στο εν λόγω σχολείο, η ηγεσία του, κάθε άλλο παρά
υποστηρικτικά λειτουργεί σε ότι αφορά την έμπνευση, την ενθάρρυνση και την
παρώθηση των διδασκόντων να εργαστούν στοχεύοντας στη βελτίωση των υπηρεσιών
που παρέχουν. Η σπουδαιότητα της ηγεσίας βεβαίως υποβαθμίζεται όταν δεν υπάρχει
η αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος, το οποίο ευθύνεται για την
υλοποίηση της εργασίας σε καθημερινή βάση. Σύμφωνα με Ζαβλανό (2003)[24]
το ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον που επιτυγχάνεται όταν οι εργαζόμενοι
συνεργάζονται αποτελεσματικά, καταδεικνύει την αξία της καλής λειτουργίας του
συστήματος.
4. Συμπεράσματα
- Προτάσεις
Από τη βιβλιογραφική μελέτη διαπιστώνεται ότι η
εφαρμογή της φιλοσοφίας της ΔΟΠ θα συμβάλλει στον μετασχηματισμό και τον εκσυγχρονισμό των
σχολείων, μεταβάλλοντας τις διαδικασίες
του εκπαιδευτικού μας συστήματος και τον τρόπο
διοίκησης (Ορφανός, 2019)[25]. Κύρια σημεία της ΔΟΠ, είναι «η
συνεχής βελτίωση, η ύπαρξη του εσωτερικού
πελάτη-προμηθευτή, η ομαδική εργασία, η αξιοποίηση των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων των
ατόμων, η συμμετοχή και η ανάπτυξη των εργαζομένων, η εκπαίδευση και η επιμόρφωση
του προσωπικού, η ενσωμάτωση προμηθευτών και
πελατών μέσα στη διαδικασία, η τιμιότητα, η ειλικρίνεια και
το ενδιαφέρον» (Ορφανός, 2019)[25].
Ειδικότερα στην
εκπαίδευση, είναι «η εκπλήρωση και υπέρβαση των προσδοκιών και των
αναγκών/ικανοτήτων του μαθητή, η συνεχής
βελτίωση των διαδικασιών, η ανάθεση
ευθυνών και στους μαθητές, η μείωση
των αδυναμιών του συστήματος και η υιοθέτηση μεθόδων για κριτική και
αποτελεσματική μάθηση, η
ενδυνάμωση των ατόμων και η ομαδική εργασία, η συμμετοχή όλων των φορέων που εμπλέκονται στη λειτουργία του σχολείου» (Ορφανός, 2019)[25].
Από τη μελέτη περίπτωσης διαπιστώθηκε
ότι η εφαρμογή των αρχών της ΔΟΠ μπορεί να αναστρέψει τον φαύλο κύκλο της
εσωστρέφειας της σχολικής μονάδας, να αποτελέσει ευκαιρία αλλά και πρόκληση της
επιστημονικότητας της εκπαιδευτικής κοινότητας και αφετηρία για μικρές και
συνεχείς βελτιωτικές διαδικασίες μάθησης με τη δέσμευση, τη
συναπόφαση-συνευθύνη και την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών του οργανισμού. Η
υλοποίηση των αρχών της ΔΟΠ στις σχολικές μονάδες, προϋποθέτει την ύπαρξη
αποτελεσματικής ηγεσίας έτσι ώστε να εξασφαλιστούν οι κατάλληλες συνθήκες
εμπιστοσύνης και συνεργασίας αλλά και ενδυνάμωσης των διδασκόντων ώστε να την
εφαρμόσουν και να τη στηρίξουν.
Η διοίκηση του σχολείου πρέπει να
αναλάβει την υπευθυνότητα για αλλαγές, να δεσμευτεί για την αποδοχή του νέου
τρόπου σκέψης και να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις επίτευξης των άλλων σημείων
της φιλοσοφίας της ολικής ποιότητας.
Συγκεκριμένα οι Διευθυντές/Διευθύντριες - μετασχηματιστικοί ηγέτες
οφείλουν:
·
Να υποκινούν
και να εμπνέουν τον σύλλογο διδασκόντων για το όραμά τους, ώστε να επιτύχουν τη
δέσμευση, αφοσίωση και ενεργό ανάμειξή τους για την υλοποίηση του σχεδίου τους.
·
Να ηγούνται
των εκπαιδευτικών αλλαγών, να επιδοκιμάζουν τις θετικές πρωτοβουλίες, τα
εξαιρετικά επιτεύγματα και να προωθούν την ανάπτυξη εκπαιδευτικών
δραστηριοτήτων και καινοτομιών υψηλών προσδοκιών.
·
Να
ενδυναμώνουν τους εκπαιδευτικούς και να συνεργάζονται με αυτούς σε πνεύμα
δικαίου, αμοιβαιότητας και ισοτιμίας, σεβασμού και αξιοπρέπειας για τη λήψη
αποφάσεων και τη διαμόρφωση κοινής κουλτούρας και θετικού κλίματος (συνεργατική
κουλτούρα) εμπνέοντας εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους.
·
Να
παροτρύνουν τους εκπαιδευτικούς του σχολείου για ενδοσχολική επιμόρφωση καθώς
και συμμετοχή σε επιμορφωτικές δράσεις, ενισχύοντας την αυτο-αποτελεσματικότητά
τους.
5. Βιβλιογραφικές
παραπομπές
[1] Κέφης, Β. Ν. (2014). Διοίκηση Ολικής
Ποιότητας, Θεωρία και Πρότυπα. (2η έκδοση). Αθήνα:
Κριτική.
[2] Ζωγόπουλος, Ε. (2012). Σχολική Μονάδα και Διοίκηση Ολικής Ποιότητας. Στο Τα
Εκπαιδευτικά, 101-102 (Ιανουάριος – Ιούνιος), σσ. 37-51. [εκπαιδευτικό
υλικό μεταπτυχιακού μαθήματος]. Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό εξάμηνο
2019-2020. Πάφος.
[3] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα:
Σταμούλη.
[4] Πασιαρδής, Π. (2014). Εκπαιδευτική ηγεσία. Από την περίοδο της ευμενούς αδιαφορίας στη
σύγχρονη εποχή. 2η Έκδοση. Αθήνα: Μεταίχμιο.
[5] Θεοφιλίδης, Χ. (2012). Σχολική Ηγεσία και Διοίκηση. Από τη Γραφειοκρατία στη Μετασχηματιστική
Ηγεσία. Αθήνα: Γρηγόρη.
[6] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Σταμούλη.
[7] Ορφανός, Π. (2019). Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. [σημειώσεις μεταπτυχιακού
μαθήματος]. Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό εξάμηνο 2019-2020. Πάφος.
[8] Τσιότρας, Γ. (2016). Διοίκηση Ολικής Ποιότητας. Αθήνα: Broken Hill.
[9] Κατσαρός, Ι. (2008). Οργάνωση και Διοίκησης της Εκπαίδευσης. Αθήνα: Παιδαγωγικό
Ινστιτούτο ΥΠΠΕΘ.
[10] Ορφανός, Π. (2019). Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. [σημειώσεις μεταπτυχιακού
μαθήματος]. Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό εξάμηνο 2019-2020. Πάφος.
[11] Τσιότρας, Γ. (2016). Διοίκηση Ολικής Ποιότητας. Αθήνα: Broken Hill.
[12] Φασούλης, Κ. (2001), Η Ποιότητα στη Διοίκηση του Ανθρώπινου Δυναμικού της Εκπαίδευσης.
Κριτική Προσέγγιση στο Σύστημα «Διοίκηση Ολικής Ποιότητας». Στο Επιθεώρηση
Εκπαιδευτικών Θεμάτων, τ. 4, σσ. 186-198. Ανάκτηση 03.12.2019 από http://www.pi-schools.gr/publications/epitheorisi/teyxos4/ .
[13] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα:
Σταμούλη.
[14] Κέφης, Β. Ν. (2014). Διοίκηση Ολικής
Ποιότητας, Θεωρία και Πρότυπα. (2η έκδοση). Αθήνα:
Κριτική.
[15] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Σταμούλη.
[16] Κέπετζη, Α. (2017). Η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ανάκτηση 03.12.2019 από http://amitos.library.uop.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/4597/%ce%94%ce%99%ce%a0%ce%9b%ce%a9%ce%9c%ce%91%ce%a4%ce%99%ce%9a%ce%97%20%ce%94%ce%9f%ce%a0%20%ce%b4%ce%b9%ce%bf%cf%81%ce%b8%cf%89%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%bf%20%282%29.pdf?sequence=1&isAllowed=y
[17] Λευτέρης, Α. & Ηλιοφώτου, Μ. (2019). Η αυτο-αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών:
Η σημασία της στο σχολικό συγκείμενο και οι παράγοντες που τη διαμορφώνουν. Στο
Επιστημονική Επετηρίδα Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κορινθίας, έτος
5, τ. 8, σσ. 9-22. [εκπαιδευτικό υλικό μεταπτυχιακού μαθήματος]. Πανεπιστήμιο
Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό εξάμηνο 2019-2020. Πάφος.
[18] Κέπετζη, Α. (2017). Η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ανάκτηση 03.12.2019 από http://amitos.library.uop.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/4597/%ce%94%ce%99%ce%a0%ce%9b%ce%a9%ce%9c%ce%91%ce%a4%ce%99%ce%9a%ce%97%20%ce%94%ce%9f%ce%a0%20%ce%b4%ce%b9%ce%bf%cf%81%ce%b8%cf%89%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%bf%20%282%29.pdf?sequence=1&isAllowed=y
[19] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Σταμούλη.
[20] Φασούλης, Κ. (2001), Η Ποιότητα στη Διοίκηση του Ανθρώπινου Δυναμικού της Εκπαίδευσης.
Κριτική Προσέγγιση στο Σύστημα «Διοίκηση Ολικής Ποιότητας». Στο Επιθεώρηση
Εκπαιδευτικών Θεμάτων, τ. 4, σσ. 186-198. Ανάκτηση 03.12.2019 από http://www.pi-schools.gr/publications/epitheorisi/teyxos4/ .
[21] Ορφανός, Π. (2019). Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. [σημειώσεις μεταπτυχιακού
μαθήματος]. Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό εξάμηνο 2019-2020. Πάφος.
[22] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Σταμούλη.
[23] Ορφανός, Π. (2019). Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. [σημειώσεις μεταπτυχιακού
μαθήματος]. Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό εξάμηνο 2019-2020. Πάφος.
[24] Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα:
Σταμούλη.
[25] Ορφανός, Π. (2019). Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. [σημειώσεις μεταπτυχιακού
μαθήματος]. Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου. Χειμερινό
εξάμηνο 2019-2020. Πάφος.
Βιογραφικά
στοιχεία συγγραφέα
Ο κ. Καραγιάννης Αθανάσιος είναι δάσκαλος και
υπηρετεί στη Διεύθυνση Π.Ε. Γρεβενών ως Προϊστάμενος του Τμήματος Εκπαιδευτικών
Θεμάτων. Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου στη Διοίκηση Επιχειρήσεων με Κατεύθυνση
Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι.
Δυτικής Μακεδονίας, Μεταπτυχιακού Τίτλου στη Δημόσια Διοίκηση με Κατεύθυνση
Εκπαιδευτική Διοίκηση του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου Κύπρου, Πτυχίου του
Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας και απόφοιτος της
Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Κοζάνης με Ειδίκευση στη Συμβουλευτική και τον Προσανατολισμό.
Εξελέγη Δήμαρχος του Δήμου Ηρακλεωτών Νομού Γρεβενών τη δημοτική περίοδο 2007-2010
και ανέλαβε καθήκοντα Αντιδημάρχου Διοικητικών/Οικονομικών υπηρεσιών του Δήμου
Γρεβενών από 01-01-2011 έως 31-12-2012 καθώς και Αντιδημάρχου του τομέα
Παιδείας, Πολιτισμού & Αθλητισμού από 01-01-2013 έως 31-08-2013.
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
