Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία του συγγραφέως

Κριτικές του άρθρου

Η χρήση των Διαδραστικών Πινάκων στην Εκπαίδευση

The use of Interactive Whiteboards in the Education

Kατερίνa Χατζίνα,¹ Γεώργιος Παπαδανέλλης²

Katerina Hatjina, George Papadanellis

Περίληψη

Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών έχουν κερδίσει σημαντική θέση στην εκπαίδευση. Οι διαδραστικές εφαρμογές δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να συμμετέχουν στην μάθηση. Ο διαδραστικός πίνακας (interactive Whiteboard) είναι μία συσκευή αφής που συνδέεται με έναν υπολογιστή και προβολέα. Έχουν χρησιμοποιήσει διαδραστικούς πίνακες χώρες όπως : η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και οι Η.Π.Α και έχουν παρουσιαστεί συμπεράσματα από τη χρήση των διαδραστικών πινάκων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθώς και στην εκπαίδευση μαθητών με ειδικές ανάγκες. Η χρήση τους στην εκπαίδευση συνδέεται με τις σύγχρονες θεωρίες εκπαίδευσης που είναι η διαδραστικότητα, ο κονστρουκτιβισμός, η συνεργατική και ενεργητική μάθηση. Σχετικές έρευνες έχουν αναδείξει οφέλη σχετικά με τον ενθουσιασμό των μαθητών, τη συνεργασία , την ανάπτυξη των δεξιοτήτων. Ταυτόχρονα, οι εκπαιδευτικοί που σχεδιάζουν το μάθημά τους με βάση το διαδραστικό πίνακα γίνονται πιο αποδοτικοί προσελκύοντας την προσοχή και το ενδιαφέρων των εκπαιδευομένων.

Λέξεις κλειδιά : Διαδραστικός Πίνακας, Διαδραστικότητα, Τεχνολογία , Διδασκαλία & Μάθηση.

Abstact

The entrance of new technologies in the educational process have gained an important place. The new interactive applications allow students to participate in learning. The interactive whiteboard is a touch device which is connected to a computer and a projector. Great Britain, Canada, Australia, New Zealand and the USA, use interactive whiteboards in the educational system and there are many the advantages in primary and secondary education and the education of students with disabilities. Their use in education is associated with modern theories of education like interactivity, constructivism and cooperative and active learning. Surveys revealed the benefits of the enthusiasm of students, the cooperation and the development of skills. Meanwhile, teachers that plan a lesson based interactive whiteboard become more profitable by attracting the attention and motivation.

Keywords: Interactive table, Interactivity, Technology, Teaching & Learning.

1. Εισαγωγή. Τι είναι ο διαδραστικός πίνακας

Η εξέλιξη της τεχνολογίας και της πληροφορικής των τελευταίων ετών δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και την εκπαιδευτική διαδικασία. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μεγάλη ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού καθώς επίσης μεγάλος είναι και ο αριθμός των διαδικτυακών χώρων που φιλοξενούν εκπαιδευτικό υλικό με άμεση διάχυση των πληροφοριών στην εκπαιδευτική κοινότητα. Είναι φυσικό να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον όλο και περισσότερες νέες τεχνολογίες να επιστρατεύονται, για το καλύτερο μέλλον της εκπαίδευσης. Το κύριο αντικείμενο μέσα σε μία σχολική αίθουσα είναι ο πίνακας. Στην αρχή υπήρχε ο μαυροπίνακας με τις κιμωλίες, ο οποίος αντικαταστάθηκε τα τελευταία χρόνια με τον άσπρο πίνακα και τους μαρκαδόρους. Στην συνέχεια η αξιοποίηση των τελευταίων προϊόντων της εκπαιδευτικής τεχνολογίας έρχεται να επηρεάσει την εκπαίδευση με την χρήση των Διαδραστικών Πινάκων.

Ο διαδραστικός πίνακας (interactive whiteboard) είναι μία ψηφιακή συσκευή η οποία συνδέεται με έναν υπολογιστή και έναν βιντεοπροβολέα (projector). Είναι ένας πίνακας ευαίσθητος στην αφή, μοιάζει πάρα πολύ με τον παραδοσιακό πίνακα που χρησιμοποιείται μέχρι τώρα στις σχολικές αίθουσες και χρησιμοποιείται και αυτός ανάλογα. Ο προβολέας προβάλει το οπτικό σήμα εξόδου του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην επιφάνεια του πίνακα και ο χρήστης μπορεί να αλληλεπιδράσει με τις εικονιζόμενες πληροφορίες χρησιμοποιώντας την αφή του. Η συσκευή συνδέεται με τον υπολογιστή είτε με σειριακή σύνδεση USB είτε με ασύρματη τεχνολογία Bluetooth για καλύτερη εργονομία χώρου. Κάποια μοντέλα πινάκων έχουν ενσωματωμένο προβολέα πίσω από την οθόνη, καθώς επίσης υπάρχουν και μοντέλα με ενσωματωμένη οθόνη LCD αφής στα οποία δεν χρειάζεται η χρήση προβολέα με περιορισμό όμως στο μέγεθος τους.

Διαδραστικός πίνακας στην έκθεση CeBIT 2007

Ο χρήστης χρησιμοποιεί το δάχτυλό του σαν το ποντίκι του υπολογιστή για να κάνει τις διάφορες ενέργειες ή μπορεί γράψει πάνω στον πίνακα με ειδικές πέννες σαν τους μαρκαδόρους χωρίς μελάνι αφού το ίχνος που αφήνουν μετατρέπεται αυτόματα σε ψηφιακή μορφή. Μπορεί επίσης να γράψει σε ειδικά προβαλλόμενο πληκτρολόγιο όπως και στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή, να μετακινήσει και να περιστρέψει αντικείμενα με το χέρι του και μπορεί να χειριστεί τον υπολογιστή με έναν πολύ πιο άμεσο τρόπο.

Ο χρήστης χρησιμοποιεί το δάχτυλό του σαν το ποντίκι του υπολογιστή για να κάνει τις διάφορες ενέργειες ή μπορεί γράψει πάνω στον πίνακα με ειδικές πέννες σαν τους μαρκαδόρους χωρίς μελάνι αφού το ίχνος που αφήνουν μετατρέπεται αυτόματα σε ψηφιακή μορφή. Μπορεί επίσης να γράψει σε ειδικά προβαλλόμενο πληκτρολόγιο όπως και στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή, να μετακινήσει και να περιστρέψει αντικείμενα με το χέρι του και μπορεί να χειριστεί τον υπολογιστή με έναν πολύ πιο άμεσο τρόπο.

2. Η εξέλιξη του Διαδραστικού Πίνακα

Οι διαδραστικοί πίνακες αρχικά αναπτύχθηκαν για εφαρμογές γραφείου (Smith και άλλοι, 2005)¹. Στη διεθνή αγγλόφωνη βιβλιογραφία αυτή η νέα τεχνολογία εμφανίζεται με τους αγγλικούς όρους Ψηφιακοί (Digital) ή Ηλεκτρονικοί (Electronic) (βλέπε Young, 2002)² ή κυρίως ως Διαδραστικοί ή Αλληλοδραστικοί (Interactive) Whiteboards με πιο κοινή συντομογραφία την IWBs. Η σχετική βιβλιογραφία και έρευνα προέρχεται μόνο από το εξωτερικό και συγκεκριμένα από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αμερική, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Ο Charles Clarke υπουργός παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας το 2004 (στο Reviw Project, 2004)³ είπε ότι «κάθε σχολείο στο μέλλον θα έχει έναν διαδραστικό πίνακα σε κάθε τάξη, μια τεχνολογία η οποία έχει ήδη φέρει επανάσταση στη μάθηση».

Ο πρώτος διαδραστικός πίνακας δημιουργήθηκε από την SMART Technologies το 1991. Από τους πρώτους που αναγνώρισαν τις δυνατότητες του διαδραστικού πίνακα ήταν οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι διαπίστωσαν ότι μπορεί να βελτιώσει κατά πολύ τα μαθησιακά αποτελέσματα και διευκολύνει στην προετοιμασία του μαθήματος. Είναι ένα σχετικά νέο εργαλείο για την εκπαίδευση σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού πρωτο-εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 (Bauer, 2006)⁴. Οι πρώτες χώρες που εισήγαγαν τους διαδραστικούς πίνακες στα εκπαιδευτικά τους συστήματα είναι η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς , η Αυστραλία η Νέα Ζηλανδία και τις Η.Π.Α. Η χρήση τους είχε σαν αποτέλεσμα εκτενείς έρευνες για την αποτελεσματικότητα τους από πολλούς ερευνητές όπως οι Beeland Jr. (2002)⁵, Cunningham (2003)⁶, Latham (2004)⁷, Pugh (2001) ⁸, Carter (2002)⁹ , Bush (2004)¹⁰, Cogill (2003)¹¹ , Cooper (2003) ¹², Richardshon (2002) ¹³. Πολλοί ερευνητές τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκαν με μελέτες χρήσης τους στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση καθώς και στην εκπαίδευση με ειδικές ανάγκες. Σημαντική είναι και η μελέτη που παρουσιάστηκε στο 4^ο Συνέδριο στην Σύρο- «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» από της Νιάρου και Γρουσουζάκου το 2007.

Στην Ελλάδα αρκετά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια έχουν προμηθευτεί διαδραστικούς πίνακες, ενώ τα δημόσια σχολεία παρουσιάζουν σημαντική υστέρηση στην αναγνώριση της ανάγκης για προμήθεια αυτής της τεχνολογίας όσο και σε αυτή κάθε αυτή την ύπαρξη του μέσου, γεγονός που δεν είναι πρωτόγνωρο (Μπαμπινιώτης, 2000) ¹⁴ .

Μέχρι το 2007 υπήρχαν στο κόσμο 750.000 εγκατεστημένοι διαδραστικοί πίνακες ενώ μέχρι το τέλος του 2010 υπολογίζεται να εγκατασταθούν περισσότεροι από 3.000.000 πίνακες. Εντυπωσιακός είναι και ο προγραμματισμός εισαγωγής των Διαδραστικών πινάκων στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου και συγκεκριμένα από την Γ΄ τάξη Δημοτικού μέχρι την ΣΤ΄ τάξη καθώς και σε όλα τα εργαστήρια του Γυμνασίου που περιλαμβάνει την εγκατάσταση πινάκων μέχρι το 2016. Στο Μεξικό το project Encyclopedia στοχεύει να εξοπλίσει 14.500 αίθουσες με πίνακες και έχει προϋπολογισμό 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια και είναι το μεγαλύτερο project εκπαιδευτικής τεχνολογίας στο κόσμο. Τα Ηνωμένο Βασίλειο είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις Διαδραστικών Πινάκων. Στην καθιερωμένη ετήσια  έκθεση εκπαιδευτικής τεχνολογίας BETT,  που γίνεται στο Λονδίνο στο σταθμό  Olympia, o Γενικός Γραμματέας Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων Ruth Kelly επισήμανε ότι συγκριτικές μελέτες συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι η αποτελεσματική χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) συναρτάται με την άνοδο των δεικτών επίδοσης των μαθητών. Κατά την άποψη πολλών καθηγητών όπως αυτή εκφράστηκε σε σεμινάρια της BETT ο ηλεκτρονικός πίνακας αποδείχτηκε ένας πολύ καλός μηχανισμός για τη διδασκαλία μικρών έως μέτριων ομάδων μαθητών. (Τ. Γιακουμάτου) ¹⁵ .

3. Που και πως χρησιμοποιείται ο διαδραστικός πίνακας στην εκπαίδευση

Οι εκπαιδευτικοί είναι οι πρώτοι που αναγνώρισαν τις δυνατότητες του διαδραστικού πίνακα. Η νέα αυτή τεχνολογία προσφέρει στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να χειρίζεται τον ηλεκτρονικό υπολογιστή χωρίς να χρειάζεται τα παραδοσιακά χειριστήρια για παράδειγμα το ποντίκι και το πληκτρολόγιο με αποτέλεσμα να του δίνεται η δυνατότητα να αλληλεπιδρά με το εκπαιδευτικό λογισμικό με το διαδίκτυο ή οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή προσελκύοντας το μέγιστο δυνατό ενδιαφέρον και την προσοχή των εκπαιδευομένων.

Στους πίνακες νέας γενιάς συναντούμε και διάφορα τεχνικά χαρακτηριστικά τα οποία βοηθούν την εκπαιδευτική διαδικασία. Για παράδειγμα χρήση κοινών μαρκαδόρων στην επιφάνεια του διαδραστικού πίνακα, μαγνητική επιφάνεια που επιτρέπει στον εκπαιδευτικό την χρήση άλλων μαγνητικών υλικών, τηλεχειριστήριο για άνεση κινήσεων, κάμερα εγγράφων για άμεση προβολή έντυπου υλικού σε ψηφιακή μορφή, και ηχεία για την καλύτερη προβολή πολυμεσικού υλικού.

Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον διαδραστικό πίνακα περιλαμβάνουν όλες τις ενέργειες που μπορεί να κάνει ένας χρήστης στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του όπως να υποθηκεύσει και να δημιουργήσει έγγραφα και αρχεία σε όλες τις υπάρχουσες μορφές Word, PDF, PowerPoint, αρχεία εικόνων και βίντεο χωρίς περιορισμούς. Την διαμόρφωση κειμένου και εικόνων, την εκτύπωση σημειώσεων για την διανομή τους στους μαθητές, έντυπα ή ηλεκτρονικά σε κοινό αποθηκευτικό χώρο στον υπολογιστή ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Δίνεται η δυνατότητα προβολής ιστοσελίδων και βίντεο από το διαδίκτυο, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα για προβολές και προγράμματα καθώς ο διαδραστικός πίνακας είναι ιδανικός για επίδειξη.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παράδειγμα για να δείξει στους μαθητές πως θα χρησιμοποιήσουν μια εφαρμογή - επίδειξη ενός εκπαιδευτικού λογισμικού, για να παρουσιαστεί η δουλειά ενός μαθητή σε όλη την τάξη, να δείξει βίντεο που εξηγούν δύσκολες έννοιες, για να βοηθήσει οπτικούς μαθητές ή μαθητές με ειδικές ανάγκες, για να δημιουργήσει σημειώσεις, σχήματα, χάρτες και να τα υποθηκεύσει για μελλοντική χρήση. Πολύ σημαντικό πλεονέκτημα είναι η καταγραφή βίντεο οποιασδήποτε κίνησης γίνεται στο πίνακα ώστε να επιτυγχάνεται η επανάληψη.

Επίσης με την χρήση κατάλληλου λογισμικού υπάρχει η δυνατότητα να γράφει κείμενο στον πίνακα και να γίνεται αυτόματη αναγνώριση των λέξεων καθώς και η διόρθωσή τους. Επίσης συνοδεύεται από ένα ειδικό εξάρτημα (σφουγγαράκι) που μπορεί να κάνει διαγραφή δεδομένων από την επιφάνεια του πίνακα. Οι μαθητές μπορούν να σχεδιάζουν με το δάχτυλο τους σχήματα και ζωγραφιές στις μικρότερες τάξης μέχρι διαγράμματα και γραφικές παραστάσεις στις τάξεις του γυμνασίου και λυκείου. Έτοιμα σχήματα και εργαλειοθήκες βοηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία αφού ο χρήστης μπορεί να μορφοποιήσει και να επεξεργαστεί οποιαδήποτε αντικείμενο υπάρχει στην επιφάνεια του πίνακα εύκολα και γρήγορα .

Η δυνατότητα δημιουργίας σελίδων βοηθά τον χρήστη να έχει παραπάνω από δύο σελίδες ανοιχτές και να μετακινεί αντικείμενα από την μία στην άλλη καθώς η δυνατότητα δημιουργίας συνδέσμων επιτρέπει την σύνδεση με αρχεία και ιστοσελίδες για την καλύτερη παρουσίαση του μαθήματος. Ανά πάσα στιγμή μπορούν να δημιουργηθούν σημειώσεις και επισημάνσεις για τον καλύτερο σχολιασμό των δραστηριοτήτων.

Τα τελευταία χρόνια πολλές είναι οι εταιρίες κατασκευής διαδραστικών πινάκων ενώ επίσης πολλές είναι οι εταιρίες και οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί που εργάζονται πάνω στην παραγωγή εκπαιδευτικών διαδραστικών εφαρμογών και σε πολλούς τομείς. Αυτή την στιγμή πολλές είναι οι ιστοσελίδες που υπάρχουν στο διαδίκτυο στις οποίες μπορεί οποιοσδήποτε να αναζητήσει εκπαιδευτικό λογισμικό για χρήση στους διαδραστικούς πίνακες που τα περισσότερα είναι δωρεάν και με ανοιχτό κώδικα ώστε να μπορούν να γίνουν αλλαγές. Τέτοιο υλικό μπορεί να βρει κανείς σε ιστοσελίδες όπως:

http://www.e-yliko.gr μια Δικτυακή Εκπαιδευτική πύλη του Υπουργείου Παιδείας Δ.Β.Μ.Θ. στην οποία μπορεί να βρει κανείς εκπαιδευτικό λογισμικό για όλα τα μαθήματα στα ελληνικά. http://www.education.smarttech.com στο οποίο υπάρχει πλούσιο υλικό για πολλά γνωστικά αντικείμενα για δημοτικό και όχι μόνο.

http://www.yourchildlearns.com το οποίο περιέχει παιχνίδια και διαδραστικές εφαρμογές.

http://www.topmarks.co.uk στο οποίο υπάρχει πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό, ηλεκτρονικά βιβλία και εφαρμογές για όλα τα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στα σχολεία.

Έχει παρατηρηθεί ότι στις χώρες που ήδη χρησιμοποιούνται οι διαδραστικοί πίνακες όπως οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Μεγάλη Βρετανία, υπάρχει έξαρση των ιστοσελίδων στις οποίες υπάρχει εκπαιδευτικό υλικό για την χρήση του. Πολλές είναι και οι εταιρίες που στην χώρες αυτές παράγουν τέτοιου είδους εκπαιδευτικό λογισμικό. Άλλωστε οι διαδραστικοί πίνακες δεν θα ήταν τίποτα αν δεν υπήρχε το κατάλληλο υλικό για να τους υποστηρίξει. Μεγάλη είναι και η προσπάθεια που γίνεται στην χώρα μας και από το υπουργείο Παιδείας και από άλλους εκπαιδευτικούς οργανισμούς για την παραγωγή τέτοιου υλικού.

4. Ο διαδραστικός πίνακας στη διαδικασία της μάθησης.

Όσο αφορά το θεωρητικό πλαίσιο για τη χρήση του διαδραστικού πίνακα στην εκπαίδευση, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε όρους όπως η διαδραστικότητα , ο κονστρουκτιβισμός (constructivism) , η συνεργατική και η ενεργητική μάθηση και πως σχετίζονται με τους διαδραστικούς πίνακες.

Τι σημαίνει όμως «διαδραστικότητα»; Πρόκειται για έναν όρο ασαφή και πολυχρησιμοποιημένο αλλά ταυτόχρονα πολυδιάστατο, όπως αποδεικνύεται από την πληθώρα των διαφορετικών ορισμών που δίνονται από τους μελετητές. Η γενική εκδοχή θέλει τη διαδραστικότητα να αποτελεί την «αμοιβαία ανταλλαγή» δράσης μεταξύ ανθρώπων ή μεταξύ ανθρώπων και άψυχων αντικειμένων ή καταστάσεων (Roussou, 2004b)¹⁶ . Μια τεχνική εκδοχή ορίζει τη διαδραστικότητα ως τη λειτουργία εισαγωγής δεδομένων από τον χρήστη προς τον ηλεκτρονικό υπολογιστή καθώς και το είδος της ανταπόκρισης του συστήματος προς την ενέργεια αυτή (Sims, 1997) ¹⁷. Ο Steuer προχωρά ακόμη περισσότερο ορίζοντας τη διαδραστικότητα ως το βαθμό με τον οποίο οι χρήστες ενός μέσου μπορούν να επηρεάσουν τη μορφή ή το περιεχόμενο του «διαμεσολαβημένου» περιβάλλοντος (Steuer, 1992)¹⁸. Ωστόσο, ο ορισμός αυτός δεν εμπεριέχει καμία μορφή «έξυπνης» ανταπόκρισης από το σύστημα. Με αυτή τη λογική, μια διαδραστική ενέργεια θα μπορούσε να είναι κάλλιστα μια μονομερής κίνηση όπως, για παράδειγμα, το να πατήσει ο χρήστης ένα κουμπί για να σταματήσει τη λειτουργία του συστήματος. Σύμφωνα με τον ορισμό, η πράξη αυτή είναι μια διαδραστική πράξη, εφ‘ όσον επηρεάζει και μάλιστα δραστικά, το περιβάλλον (με το να σταματά τη λειτουργία ενός συστήματος). Σε μια πιο κυνική εκδοχή, που ίσως να μη διαφέρει και πολύ από το τι συμβαίνει στην πράξη, η Murray θεωρεί ότι ο όρος διαδραστικότητα έχει καταλήξει να χρησιμοποιείται σε κάθε περίπτωση απλής κίνησης του ποντικιού από τον χρήστη ή για κάθε πάτημα ενός κουμπιού (Murray, 1997) ¹⁹. Ο Talin γίνεται πιο συγκεκριμένος κάνοντας τη διάκριση ανάμεσα σε ένα ψηφιακό διαδραστικό περιβάλλον και ένα πιο συμβατικό αναλογικό και άρα πιο παθητικό περιβάλλον, όπως είναι η προβολή βίντεο. Κατά τον Talin, το ψηφιακό περιβάλλον είναι διαδραστικό όταν προσαρμόζεται περισσότερο στις ενέργειες του xρήστη του και του επιτρέπει διευρυμένα επίπεδα ελευθερίας και μεγαλύτερο έλεγχο σε παράγοντες όπως είναι ο χρόνος, ο χώρος ή η πλοκή μιας εμπειρίας (Talin, 1988) ²⁰.

Σύμφωνα με τον Thissen[1a] ²¹ η αποτελεσματικότητα της μάθησης με την χρήση των ΤΠΕ, συγκρινόμενη με τον παραδοσιακό τρόπο μάθησης, χαρακτηρίζεται ικανοποιητική. Εντούτοις υπάρχουν σοβαρά προβλήματα τα οποία σχετίζονται τόσο με τη μεγάλη ποσότητα της μαθησιακής ύλης που «πνίγει» τον μαθητή, όσο και με τη γνώση που αποκτά ο μαθητής και η οποία μπορεί να είναι ανύπαρκτη ή ημιτελής, να λησμονείται γρήγορα, και επίσης να μην μπορεί να αξιοποιηθεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Ο Thissen[1b]²² πιστεύει ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας δεν είναι αρκετά αποτελεσματικές για να λύσουν τα παραπάνω προβλήματα και συνηγορεί για μία διδακτική εφαρμογή του κονστρουκτιβιστικού μοντέλου μάθησης, το οποίο έχει αναπτυχθεί με βάση τα παλαιότερα μοντέλα της γνωστικής ψυχολογίας και τα οποία συμπεριλαμβάνουν όλους εκείνους τους παράγοντες επιρροής που χαρακτηρίζουν τη δεκτικότητα στη μάθηση. Ορισμένα από τα συμπεράσματά του είναι τα ακόλουθα:

«Η μάθηση είναι μία ενεργή διαδικασία που αποσκοπεί στην οικοδόμηση γνώσης[..] και επέρχεται πάντα σε σύνδεση με προϋπάρχουσα γνώση. Η μάθηση είναι μία ατομική δημιουργία/οικοδόμηση του ανθρώπινου νου. Γι’ αυτόν το λόγο υπάρχουν τόσοι διαφορετικοί τρόποι μάθησης όσοι και οι μαθητές. Η γνώση δεν μεταδίδεται.. Για τον δάσκαλο είναι αδύνατο να δώσει άμεσα τις γνώσεις του στον μαθητή. Αυτός όμως μπορεί να βοηθήσει μέσω υποδείξεων, ερωτήσεων και κατάλληλων πληροφοριών, ώστε ο μαθητής να οικοδομήσει την γνώση από μόνος του.[..].»

Ο Κονστρουκτιβισμός βασίζεται στο μαθητή για να επιλέξει και να διαμορφώσει τις πληροφορίες, να κάνει υποθέσεις έτσι ώστε να λάβει αποφάσεις και στο τέλος να δομήσει τη γνώση (Foerster, Glasersfeld, 1999)²³ . Η συμμετοχή του μαθητή είναι πολύ σημαντική και ο διαδραστικός πίνακας αποτελεί ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την επιτυχία της συμμετοχής.

Οι περισσότερες εποικοδομητικές θεωρίες μάθησης έχουν τη μορφή του γνωστικού κονστρουκτιβισμού ο οποίος εκφράζεται από τον Piaget και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού με κύριο εκφραστή του τον Vygotsky. Στον κοινωνικό κονστρουκτιβισμό ο εκπαιδευτής παρέχει στους εκπαιδευόμενούς του βοήθεια, η οποία ελαττώνεται σταδιακά, αφού βασικός στόχος είναι να γίνουν οι εκπαιδευόμενοι αυτορυθμιζόμενοι και ανεξάρτητοι κατασκευαστές της γνώσης τους.

Η βασική πρόταση της εποικοδόμησης είναι ότι η γνώση αποτελεί ανθρώπινο κατασκεύασμα, άρα δεν υπάρχει ανεξάρτητα από αυτούς που την κατέχουν. Η γνώση δε λαμβάνεται παθητικά αλλά χτίζεται ενεργητικά από το υποκείμενο. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να μεταδοθεί κατευθείαν από αυτόν που την κατέχει σε κάποιον άλλο μόνο μέσω της γλώσσας. Η απόκτηση γνώσης απαιτεί την ανάμειξη του υποκειμένου που χρησιμοποιεί την προϋπάρχουσα γνώση του για να εποικοδομήσει νέες κατανοήσεις. (Κόκκοτας 1998) ²⁴ .

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο διαδραστικός πίνακας ευνοεί τη συνεργατική μάθηση. Συνεργατική μάθηση (collaborative learning) ορίζεται οποιαδήποτε διαδικασία ομαδικής μάθησης στην οποία λαμβάνουν χώρα τουλάχιστον κάποιες από τις σημαντικές μαθησιακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών. Συνεργάζομαι σημαίνει εργάζομαι μαζί με κάποιον άλλο. Οι συνεργατικές δραστηριότητες οδηγούν στην ανερχόμενη γνώση, που είναι το αποτέλεσμα της διάδρασης μεταξύ των γνώσεων και απόψεων όλων όσων συμμετέχουν στο σχηματισμό της (Whipple, 1987) ²⁵ .

Η συνεργατική μάθηση είναι το εργαλείο για την ενεργητική μάθηση. Η ενεργητική μάθηση μπορεί να περιγραφεί ως η διαδικασία της «μάθησης μέσω της πράξης». Πρόκειται για μια εκπαιδευτική διαδικασία κατά την οποία ο μαθητής είναι ενεργητικός εταίρος στη διαδικασία μάθησης και όχι παθητικός δέκτης της γνώσης. Τα άτομα ή οι ομάδες μαθαίνουν καλύτερα όταν συμμετέχουν ενεργητικά στη δική τους μάθηση Όσον αφορά τις μεθόδους διδασκαλίας απαιτούνται διαφορετικές προσεγγίσεις και μέθοδοι. Οι μέθοδοι που επιλέγονται πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες στο άτομο που μαθαίνει να σκεφτεί, να πράξει και να στοχαστεί. Συμπεριλαμβάνοντας και τις τρεις αυτές διαστάσεις, η ενεργητική μάθηση επιδιώκει να λάβει υπόψη το πρόσωπο στην ολότητά του. (Karen O’ Shea, 2003)²⁶ .

5. Παιδαγωγική αξιοποίηση του διαδραστικού πίνακα

Είναι λογικό στη χώρα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις (Ηνωμένο Βασίλειο), να έχουν γίνει και πολλές μελέτες για την ενσωμάτωσή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και πράξη. Έρευνες που έγιναν από το Βρετανικό Σύλλογο Εκπαιδευτικής Επικοινωνίας  και Τεχνολογίας  BECTA http://becta.org.uk/page_dokuments/research  με θέμα τη χρήση των διαδραστικών πινάκων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έδειξαν ότι υπάρχει άμεσο πλεονέκτημα από τη χρήση τους, το μάθημα γίνεται με πιο γοργό ρυθμό και οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο και πιο ενεργά  (Cogill, 2003²⁷, Bush  2004²⁸).

Οι μαθητές στην τάξη προσέχουν περισσότερο και αυτό που τους κάνει να δείχνουν ενδιαφέρον είναι το οπτικό  ερέθισμα που έχουν από τον πίνακα (Cunningham, 2003)²⁹. Γενικά οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν πολύ θετικά αποτελέσματα από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας, οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά, εργάζονται ομαδικά και επίσης δίνεται η δυνατότητα σε όλα τα παιδιά, ακόμα και σε αυτά με λιγότερη αυτοεκτίμηση, να συμμετέχουν χωρίς το βάρος της απόρριψης.

Ταυτόχρονα o διαδραστικός πίνακας είναι ένα μέσο που δίνει τη δυνατότητα σε μαθητές με ειδικές ανάγκες όπως είναι οι οπτικοί, κιναισθητικοί μαθητές ή μαθητές με προβλήματα ακοής, όρασης ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες να συμμετέχουν στο μάθημα περιορίζοντας σε πολύ μικρό βαθμό την ειδική μεταχείριση που χρειάζονται αυτοί οι μαθητές, ώστε να μπορούν να ακολουθήσουν το ρυθμό του μαθήματος.

Επιπλέον, παρατηρήσεις δείχνουν ότι ο σχεδιασμός μαθημάτων τα οποία γίνονται με τη χρήση διαδραστικού πίνακα μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στο να είναι πιο αποτελεσματικοί στην ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία τους και να βελτιώσουν τις προσωπικές τους ικανότητες προγραμματισμού διδασκαλίας.

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι μια τέτοια τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με μοναδικά δημιουργικούς τρόπους πέρα και πάνω από τις κλασσικές δυνατότητες διδασκαλίας του παραδοσιακού μαυροπίνακα ή οποιασδήποτε άλλης μεθόδου προβολής. Όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία «στα χέρια ενός δασκάλου ο οποίος ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτόνομης και δημιουργικής σκέψης, οι διαδραστικοί πίνακες θα χρησιμοποιηθούν για να επεκτείνουν αυτή την προοπτική….Τελικά δεν είναι τι χρησιμοποιείς αλλά πώς το χρησιμοποιείς» (Virtual Learning, 2003, σ. 4)³⁰ .

Θα μπορούσαμε λοιπόν να καταλήξουμε ότι η μοναδικότητα αυτής της τεχνολογίας του διαδραστικού πίνακα και το διδακτικό κέρδος έγκειται τελικά στην έγχυση της τεχνολογίας στην παιδαγωγική. Με άλλα λόγια τόσο η φυσική αλληλεπίδραση με τον πίνακα, όσο και η διαλογική αλληλεπίδραση του ενός παράγοντα μάθησης με κάποιον άλλον (για παράδειγμα δασκάλου με μαθητές, μαθητών μεταξύ τους, μαθητών με την διδακτέα ύλη), δημιουργεί μια σύνθετη συλλογική έννοια αλληλεπίδρασης η οποία και κρίνεται αναγκαία στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον του Ελληνικού σχολείου (Μητάκος, 2005) ³¹ .

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Την τελευταία δεκαετία απασχολεί ιδιαίτερα την εκπαιδευτική κοινότητα η τεχνολογία των διαδραστικών πινάκων (interactive whiteboards) η οποία υπόσχεται προαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας με εκπληκτικά αποτελέσματα για τους εκπαιδευόμενους. Η τεχνολογία των διαδραστικών πινάκων, κατόπιν 10-ετούς ωρίμανσης, σήμερα εμφανίζεται πιο ώριμη από ποτέ, έτοιμη να εισαχθεί σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης από το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο.

Η νέα τάση και προσπάθεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε χώρες με ήδη ανεπτυγμένη υπολογιστική και δικτυακή υποδομή, είναι η μετάβαση από την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Κοινωνία της Γνώσης. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας του διαδραστικού πίνακα στη σχολική τάξη, αποτελεί μια συναρπαστική εξέλιξη – πρόκληση για τις υποθέσεις που κάναμε μέχρι τώρα για το ρόλο της τεχνολογίας στη μάθηση. Η συγκεκριμένη τεχνολογία δίνει έμφαση στις στρατηγικές μάθησης που αφορούν στο Μάθημα για Όλη την Τάξη και αποτελεί ένα πολύ δυνατό εργαλείο που προσφέρει προστιθέμενη αξία στις μεθόδους επίδειξης και μοντελοποίησης, βελτιώνει την ποιότητα της αλληλεπίδρασης και αξιολόγησης από τον καθηγητή μέσα από την προαγωγή αποτελεσματικών ερωτήσεων, ισορροπεί τη δημιουργία πηγών από τον εκπαιδευτικό για το μάθημά του, με το σχεδιασμό του μαθήματος, ενώ παράλληλα αυξάνει το ρυθμό και το βάθος της μάθησης. Τέλος, καθώς θυμίζει πολύ τον παραδοσιακό μαυροπίνακα, δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας ακόμα και στους τεχνοφοβικούς καθηγητές, προκειμένου να τον χρησιμοποιήσουν στο μάθημά τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)Smith, H. J., Higgins, S., Wall, K., Miller, J. (2005), Interactive Whiteboards:boon or bandwagon?

A critical Review of the Literature. Journal of Computer Assisted Learning 21, 91-105

2)Young, S. (2002) Electronic Whiteboards Add Flexibility to Classrooms. Chronicle of Higher Education 48(22) 36-40.

3)Review Project, (2004), The Good Guide to Interactive Whiteboards. H ιστοσελίδα του Review Guide

http://www.thereviewproject.org (τελευταία επίσκεψη 28/06/2010)

4)Bauer, I (2006) Research and Strategy to Inform the Design of Interactive Whiteboard Iterfaces for Teachers. Virginia Society for Technology in Educatio Journal, (19) p. 41-53

5)Beeland Jr., W.D. (2002) Student engagement, Visual learning and Technology: Can interactive

whiteboards help? http://www.prometheanworld.com/uk/upload/pdf/student_engagement.pdf

(τελευταία επίσκεψη 05/07/2010)

6)Cunningham, M., Kerr, K., McEune, R., Smith, P. & Harris, S. (2003) Laptops for teachers: An

evaluation of the first of the initiative, [http://publications.becta.org.uk/display.cfm?resID=25838]

(p. 11-17,21,25-30)

7)Latham, P. (2002) Teaching and learning primary mathematics: The impact of interactive whiteboards, http://www.beam.co.uk/uploads/discpdf/RES03.pdf p. 4-10 (p. 4-10)

8)Pugh, Μ.D. (2001) Using an interactive whiteboard with SLD students, http://ferl.becta.org.uk/display.cfm?resid=1393&printable=1 (τελευταία επίσκεψη 20/07/2010)

9)Carter, Α. (2002) Using interactive whiteboards with deaf children, http://www.bgfl.org/bgfl/cus

tom/resources_ftp/client_ftp/teacher/ict/whiteboards/index.htm (τελευταία επίσκεψη 20/07/2010)

10)Bush, N., Priest, J., Coe, R. te al. (2004) An exploration of the use of ICT at the Millennium Primary School, Greenwich, http://becta.org.uk/page_documents/research/greenwich_mps_ report.pdf

11)Cogill, J. (2003) How is the interactive whiteboard being used in Primary School and how does

this affect teachers and teaching?(p.2-6, 10-14) http://www.virtuallearning.org.uk/whiteboards/IFS_Interactive_whiteboards_in_the_primary_school.pdf (τελευταία επίσκεψη 05/07/2010)

12)Cooper, B. (2003) The significance of affective issues in successful learning with ICT for year

one and two pupils and their teachers: The final outcomes of the ICT and the Whole Child Project, NIMIS and Whole Child Project, Leeds University

http://www2.smarttech.com/NR/rdonlyres/2C729F6E-0A8D-42B8-9B32- 90BE0A746D8/0/Int_Whiteboard_Research_Whitepaper_Update.pdf (τελευταία επίσκεψη 20/06/2010)

13)Richardson, A. (2002) Effective questioning in teaching mathematics using an interactive

whiteboard, Micromath (Summer), p. 8-12

14)Μπαμπινιώτης, Γ. (2000). Νέες Τεχνολογίες και Ποιοτική Παιδεία, Εφημερίδα « Το Βήμα» 15 Οκτωβρίου 2000

15)Νικολαϊδου Σ. Γιακουμάτου Τερέζα «διαδίκτυο και διδασκαλία» www.netschoolbook.gr σ. 293 Αθήνα, Κέρδος 2001

16) Journal] Roussou M.,(2004) Learning by Doing and Learning Through Play: An Exploration of Interactivity in Virtual Environments for Children, ACM Computers in Entertainment, Vol 2, Number 1, Jan. 2004, Art. 1.

17)Sims, R. (1997). Interactivity: A Forgotten Art?, Instructional Technology Research Online from http://www2.gsu.edu/~wwwitr/docs/interact/ (τελευταία επίσκεψη 05/06/2010)

18)Steuer, J. (1992). Defining Virtual Reality: Dimensions Determining Telepresence. Journal of Communication, 42(4), p. 73-93

19)Murray, J. H. (1997). Hamlet on the Holodeck: The Future of Narrative in Cyberspace. Cambridge, Massachusetts: MIT Press http://www.lcc.gatech.edu/~murray/digra05/lastword.pdf (τελευταία επίσκεψη 05/07/2010)

20)Talin. (1998). Real Interactivity in Interactive Entertainment. In C. Dodsworth Jr. (Ed.), Digital illusion: Entertaining the Future with High Technology (pp. 151- 159): Addison-Wesley

21) [1a], F. Thissen: Das Lernen neu erfinden , http://frank-thissen.de/lt97.pdf Thissen, F. (1997). Das Lernen neu erfinden – konstruktivistische Grundlagen einer Multimedia-Didaktik. In: Uwe Beck, Winfried Sommer (Hrsg.): LearnTec 97. Tagungsband: 69-79. Karlsruhe . (Stand Mai 2002)

22)[1b], F. Thissen: http://frank-thissen.de/konein.htm (τελευταία επίσκεψη 10/06/2010)

23) FOERSTER, H., GLASERSFELD, H. E. (1999) Wie wir uns erfanden-Eine Autobiographie des radikalen Konstruktivismus, Carl Auer

24)Κόκκοτας (1998), Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών: Η εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης, κεφ. 2⁰

25)Wlipple (1987) Από το Δρ Κλειώ Σγουροπούλου, Δρ Αναστάσιος Κουτουμάνος. Η επικοινωνία μέσω υπολογιστή για την υποστήριξη των κοινοτήτων μάθησης

26)Karen O’ Shea (Γλωσσάρι όρων για τη δημοκρατική του Πολίτη) (σελ.16-19)

27) Cogill, 2003 How is the interactive whiteboard being used in Primary School and how does this affect teachers and teaching ; www.virtuallearning.org.uk/whiteboards/ (τελευταία επίσκεψη 19/05/2010)

28) Bush, Priest, Coe et al (2004) An exploration of the use of ICT at the millen-nium Primary School, Greenwich http://www.peremarques.net/pdigital/es/docs/Research%20White%20Paper.pdf (τελευταία επίσκεψη 5/06/2010)

29)Cunningham M, Kerrr K, Mac Eune R, Smith P & Harrir S (2003), Laptop for teachers: An evaluation of the first year of the initiate

30)Virtual Learning (2003), Interactive whiteboards: new tools, new pedagogies, new learning: some views from practitioners. [http://www.virtuallearning.org.uk/whiteboards/Views_from_practitioners.pdf] p.3-6

31)Μητάκος Δ. (2005) «Σημειολογία ένταξης των Νέων Τεχνολογιών στο Δημοτικό σχολείο: Ο δάσκαλος σε ρόλο κλειδί για την εκπαιδευτική τους αξιοποίηση», σ . 260, Αθήνα

32)Νιάρου Β., Γρουσουζάκου Ε., "Ο Διαδραστικός Πίνακας στην Εκπαίδευση", 4ο συνέδριο «Τεχνολογίες Επικοινωνιών και Πληροφορικής στην Εκπαίδευση», Σύρος 2007

33)Από την εισήγηση «Από το Μαυροπίνακα στην Παιδαγωγική Αξιοποίηση του Διαδραστικού πίνακα: Γεωγραφία, Γλώσσα και Μαθηματικά ΣΤ’ Δημοτικού», του Δ. Μητάκου, Πρακτικά του 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στη Διδακτική Πράξη» (Σύρος, 4-6 Μαΐου 2007)

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved

web hosting and internet marketing by Siteowners Ltd