Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία της συγγραφέως

Κριτικές του άρθρου

ISSN: 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 12 Δεκεμβρίου 2018

Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΩΣ ΗΓΕΤΗΣ ΕΝΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

της

Χρυσούλας Κεχαΐδου

Περίληψη

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η συμμετοχή του εκπαιδευτικού ως ηγέτη σε ένα σύγχρονο, ανοιχτό και αποτελεσματικό σχολείο.

Ο εκπαιδευτικός ως ηγέτης συμμετέχει στο σχολείο και συμβάλλει στην διαμόρφωση αξιών και οράματος και μεταβάλλει τον τρόπο σκέψεως των ανθρώπων ως προς τι είναι επιθυμητό, δυνατό και αναγκαίο.

Ο διευθυντής για να είναι αποτελεσματικός ηγέτης, χρησιμοποιεί ηγετικές και διοικητικές πρακτικές με ορθολογικό τρόπο για να πετύχει τους στόχους του σχολείου. Ο ηγέτης στη διοίκηση του σχολείου πρέπει να έχει μακροπρόθεσμο όραμα, να τον ενδιαφέρει το μέλλον, η καινοτομία, η αλλαγή, να εμπνέει, να κερδίζει τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών του σχολείου.

Ο εκπαιδευτικός ως ηγέτης ενός σχολείου αποτελεσματικού και ανοιχτού πρέπει να έχει όραμα, το οποίο το γνωστοποιεί και εμπλέκει όλους τους φορείς (εσωτερικούς και εξωτερικούς ) που σχετίζονται με την εκπαιδευτική μονάδα προκειμένου να το υλοποιήσει. Να έχει την ικανότητα να ασκεί επιρροή, χωρίς να το επιδιώκει, να γίνεται πρότυπο για τους μαθητές του και για τους συναδέλφους του, να έχει καλές-εποικοδομητικές σχέσεις με τους γονείς, τοπικούς φορείς, κοινωνία, να έχει επάρκεια γνώσεων και ενημέρωσης να έχει ικανότητα να διαχειριστεί μια καινοτομία και να εφαρμόσει, να έχει το ρόλο του διεκπεραιωτή και του διαμεσολαβητή.

Τα χαρακτηριστικά του αποτελεσματικού ηγέτη για να επιτύχει στο έργο του στην σχολική μονάδα είναι: να καθοδηγεί, να διευθύνει, να επηρεάζει τους εκπαιδευτικούς, να δημιουργεί θετικό κλίμα, να έχει καλές ανθρώπινες σχέσεις, να είναι δίκαιος και να δείχνει εμπιστοσύνη στα παιδιά, να εισάγει καινοτομίες, να φροντίζει για τη συνεχή επιμόρφωση του προσωπικού ώστε να εργάζονται οι εκπαιδευτικοί με ζήλο και ενδιαφέρον για να επιτύχει τους στόχους του σχολείου.

Χρυσούλα Δ. Κεχαΐδου

Εισαγωγή

Η τεχνολογική και οικονομική εξέλιξη, η χρήση νέων μεθόδων επικοινωνίας σ’ όλες τις δομές του κράτους, έχουν αλλάξει την κοινωνία μας. Συνεπώς και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστο από την αλλαγή αυτή. Η αλλαγή αυτή είναι μια διαδικασία συνεχόμενη και εξελισσόμενη με πολλές παραμέτρους, οργανωτικές και διαχειριστικές και η οποία υλοποιείται από τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι λοιπόν είναι η κινητήρια δύναμη που θα συμβάλει στην αλλαγή και η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από ανθρώπους που σκέφτονται , στοχεύουν και πράττουν (Evans,2001).

Είναι επιτακτική η ανάγκη να γίνει βαθύτερη αναδιάρθρωση στην εκπαίδευση στα προγράμματα, στις μεθόδους διδασκαλίας καθώς και μια ριζική αλλαγή στο παιδαγωγικό κλίμα και στις επικοινωνιακές σχέσεις που δημιουργούνται και αναπτύσσονται μέσα στο σχολικό περιβάλλον.

Στο σύγχρονο Σχολείο ο εκπαιδευτικός συμμετέχει ενεργά στο όραμα και τους στόχους της εκπαίδευσης καθώς και στη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για μάθηση, προσηλώνεται στη διδασκαλία και στη μάθηση των παιδιών, επιδιώκει την ποιοτική διδασκαλία, θέτει υψηλές προσδοκίες που τις μεταδίδει στους μαθητές, ενισχύει θετικά τα παιδιά και επιδιώκει την ανταπόκρισή τους, με συνεχή παρακολούθηση και έλεγχο για την πρόοδο, την απόδοση των μαθητών καθώς και την αξιολόγηση και την απόδοση του σχολείου.

Το σύγχρονο σχολείο ενδιαφέρεται για τη βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής, την συνεργασία με φορείς, τους γονείς, την κοινωνία, την ένταξη στην εκπαιδευτική διαδικασία τις νέες τεχνολογίες, την υλοποίηση καινοτόμων προγραμμάτων, τη διαχείριση της διαφορετικότητας.

Ηγέτης-Ηγεσία

Σύμφωνα με τους Everard et.al.(2004) η ηγεσία είναι μια έννοια πιο ευρεία της έννοιας της διοίκησης. Η ηγεσία περιλαμβάνει το όραμα, τα αποτελέσματα, και τους ανθρώπους. Η διοίκηση (managmement) όμως ακολουθεί πιστά την εφαρμογή αποφάσεων, στην οργάνωση του συστήματος και στα θέματα λειτουργίας του οργανισμού (Everard et.al.,2004). Η ηγεσία είναι μια διαδικασία άσκησης επιρροής (Μπουραντάς 2005), ορίζεται ως «η διαδικασία επηρεασμού της σκέψης, των συναισθημάτων, των στάσεων και των συμπεριφορών μικρής ή μεγάλης, άτυπης ή τυπικής ομάδας ανθρώπων (οπαδοί) από ένα άτομο (ηγέτη), με τέτοιο τρόπο ώστε εθελοντικά και πρόθυμα δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για ένα καλύτερο μέλλον» (Μπουραντάς, 2005).

Σύμφωνα με τους Rauch & Behling ηγεσία είναι «η διαδικασία επίδρασης όλων των ενεργειών και δράσεων ενός οργανισμού προς την κατεύθυνση της επίτευξης του οράματος και της αποστολής του οργανσιμού». (Rauch & Behling, 1984:46)

Η ηγεσία συνδέεται με την ανάπτυξη των ανθρώπων και με τη διαμόρφωση αξιών και οράματος (Bysh,2005) και μεταβάλλει τον τρόπο που σκέπτονται οι άνθρωποι για το τι είναι επιθυμητό, δυνατό και αναγκαίο» (Zaleznick,1977).

Η Ηγεσία στην εκπαίδευση

Η ηγεσία ως έννοια στην εκπαίδευση περιλαμβάνει ικανότητες συνεργασίας, επικοινωνίας-διαπραγμάτευσης, αποτελεσματικής μετάδοσης του οράματος και έμπνευσης προκειμένου να υλοποιηθεί το όραμα. Η ηγεσία έχει ως στόχο την ανάληψη ευθύνης και πρωτοβουλιών από όλα τα μέλη του οργανισμού (Zaleznick,2004 )

Η ηγετική συμπεριφορά σύμφωνα με τον Μπουραντά (2005) την προσδιορίζουν δύο συνιστώσες:

Α) «Τι κάνει» ο ηγέτης σύμφωνα με το περιεχόμενο συμπεριφοράς

Β) «Πως το κάνει» ο ηγέτης σύμφωνα με το χαρακτήρα συμπεριφοράς

Η ηγετική συμπεριφορά ενός διευθυντή είναι συνάρτηση των καθηκόντων και των χαρακτηριστικών προσωπικότητας και των ικανοτήτων της θέσης που κατέχει ο ηγέτης για να ασκήσει τα καθήκοντά του (Θεοφιλίδης 2012).

Ο αποτελεσματικός ηγέτης έχει ικανότητες που διακρίνονται: α) στις ικανότητες των ρόλων και β) τις μετα-ικανότητες. Οι ικανότητες που μπορεί να έχει ένα άτομο να ανταποκρίνεται στους διαφορετικούς ρόλους της ηγετικής συμπεριφοράς. Να είναι ικανός ο ηγέτης που θα ασκήσει έναν ρόλο αποτελεσματικό (Ευθυμιόπουλος 2015). Tις μετα-ικανότητες οι οποίες προϋποθέτουν την ανάπτυξη άλλων ικανοτήτων και συγκεκριμένα σύμφωνα με τον Μπουραντά (2005) είναι οι εξής :

-ικανότητα δημιουργικής λήψης αποφάσεων

-ικανότητα επικοινωνίας

-Συστημική σκέψη

-Συναισθηματική νοημοσύνη

Οι ηγέτες που εκφράζουν συναισθηματική νοημοσύνη είναι εκφραστές του μετασχηματιστικού μοντέλου ηγεσίας , του μοντέλου της αλλαγής με σκοπό τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα (Δελατόλας,2010)

Τρεις κατηγορίες αναφέρει ο Σαΐτης ως προς τις δεξιότητες των διευθυντών ηγετών στην εκπαίδευση (Σαΐτης 2005)

1) Ικανότητα του συνεργάζεσθε (θετικό εργασιακό περιβάλλον, θετικές διαπροσωπικές σχέσεις, διάγνωση και αξιοποίηση ικανοτήτων και κινήτρων εκπαιδευτικών, σεβασμός, ικανότητα και αντικειμενικότητα).

2) Επαγγελματική ικανότητα (εκτίμηση καθηκόντων, ευθυνών και προβλημάτων, εποπτεία προσωπικού, λήψη ορθολογικών αποφάσεων.

3) Αντιληπτική ικανότητα (παρατηρητική, διοικητική φαντασία, ενεργητικότητα)

Ο αποτελεσματικός ηγέτης πρέπει να διαθέτει βασικά χαρακτηριστικά (όραμα, αυτοεκτίμηση, πίστη σε αξίες, αυτοπεποίθηση θάρρος, κουράγιο, αυτοπειθαρχία), αλλά και ικανότητες (επίλυσης προβλημάτων, λήψης αποφάσεων, επικοινωνίας και συναισθηματικής νοημοσύνης) (Μπρίνια,2008).

Ο διευθυντής για να είναι αποτελεσματικός ηγέτης, χρησιμοποιεί ηγετικές αλλά και διοικητικές πρακτικές ορθολογικά για την επίτευξη των στόχων του σχολείου. (Χρονοπούλου, 2012). Ο Μπουραντάς αναφέρει για να είναι επιτυχημένος και αποτελεσματικός ένας οργανισμός δεν αρκεί το Management, χρειάζεται και η ηγεσία (Μπουραντάς, 2005).

Ένας ηγέτης επιλέγει να χρησιμοποιεί διαφορετικά στυλ ηγεσίας ανάλογα με την περίσταση. Η ηγεσία είναι μια πολυεπίπεδη έννοια και ο αποτελεσματικός σχολικός ηγέτης είναι αυτός που έχει την ικανότητα να αξιοποιεί ποικίλα στυλ ηγεσίας, αναγνωρίζοντας ποιο είναι καταλληλότερο για την κάθε περίσταση (Brauchmann & Pashiardis (όπ.αναφ. στο Πασιαρδής, 2012:30). Ο Πασιαρδής (2004) ορίζει το στυλ ηγεσίας σαν ένα σύνολο συμπεριφορών και πρακτικών που εφαρμόζουν οι σχολικοί ηγέτες για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των υπολοίπων μελών του εκπαιδευτικού οργανισμού.

Ο ρόλος του σχολικού ηγέτη στη σχολική ζωή συνδέεται άμεσα με την αντιμετώπιση των κινδύνων που προκύπτουν σε κατάσταση περιβαλλοντικής αβεβαιότητας, με την σχολική βελτίωση και γενικότερα με την σχολική αποτελεσματικότητα (Πασιαρδής, 2012).

Οι Conger & Kanungo (1998) αναφέρουν πέντε χαρακτηριστικά του χαρισματικού ηγέτη:

• Οξυδέρκεια και διορατικότητα
• Ευαισθησία και επικοινωνία στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον του οργανισμού.
• Ευαισθησία στις ανάγκες και τα προβλήματα των μελών του οργανισμού.
• Ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών
• Ενθάρρυνση των καινοτομιών και αλλαγών στην κουλτούρα του οργανισμού.

Ο Cohen ορίζει την ηγετική ικανότητα «ως την επιδεξιότητα να καθοδηγείς ανθρώπους να δημιουργούν πράγματα τα οποία δεν γνωρίζουν οι ίδιοι ότι μπορούν να επιτύχουν ή δεν γνωρίζουν ότι είναι απαραίτητο να γίνουν πραγματικότητα»(Cohen, 1990:215).

Τα χαρακτηριστικά των ηγετών συνοψίζονται στα εξής: έχουν μακροπρόθεσμο όραμα, τους ενδιαφέρει το μέλλον, η καινοτομία, η αλλαγή, μιλούν στην καρδιά των συναδέλφων τους, εμπνέουν, κερδίζουν τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη τους (Kets De vries, 1993) έχουν υψηλές προσδοκίες τόσο για τον εαυτό τους όσο και για το προσωπικό της σχολικής μονάδας, αποτελούν παράδειγμα και πρότυπο, παίρνουν πρωτοβουλίες, επινοούν εναλλακτικές μεθόδους, καινοτομούν, δημιουργούν ευκαιρίες και τις αξιοποιούν (Μπουραντάς, 2001).

Η «εκπαιδευτική» ηγεσία συνίσταται σε τρεις κατηγορίες πρακτικών σύμφωνα με τους Hallinger &MurpHy (1985) οι οποίες αναβαθμίζουν τα επιτεύγματα των μαθητών: α)τον ορισμό της αποστολής του σχολείου, β) τη διαχείριση του εκπαιδευτικού προγράμματος και γ) τη βελτίωση του σχολικού κλίματος. O Soutworth (2002) αναφέρεται σε τρεις αποτελεσματικές στρατηγικές της «εκπαιδευτικής» ηγεσίας: α) παροχή προτύπων, β) παρακολούθηση και γ) ανταλλαγή απόψεων για επαγγελματικά θέματα για την εκπαίδευση, ο Κατσαρός (2008) παρουσιάζει ένα μοντέλο ρόλων με έξι (6) κατηγορίες:

· Διαμόρφωση του μέλλοντος, δημιουργία οράματος, προώθηση «αλλαγής-καινοτομιώνν»

· Καθοδήγηση διδασκαλίας και μάθησης για υλοποίηση της βασικής αποστολής και των σκοπών της εκπαίδευσης

· Ανάπτυξη συνεργατικής κουλτούρας

· Διοίκηση του οργανισμού, ανάπτυξη δομών στρατηγικών, κουλτούρας

· Ανάπτυξη αίσθησης ευθύνης, ανάπτυξη υπευθυνότητας και συνυπευθυνότητας όλων

· Ενδυνάμωση σχολικής κοινότητας, γονέων, φορέων τοπικής κοινωνίας, παρακολούθηση, διαχείριση αλλαγών του περιβάλλοντος, συσχέτιση εκπαίδευσης-κοινωνίας

Η ηγετική συμπεριφορά αποτελεί συνάρτηση δύο δεξιοτήτων, της επικοινωνίας και της λήψης αποφάσεων. Η επικοινωνία είναι το μέσο του ηγέτη για να παρακινήσει, να πείσει και να περάσει το όραμα στους οπαδούς του (Μπουραντάς, 2005).

Ο ηγέτης ασκεί επιρροή στους συναδέλφους του. Δέχεται επιρροή από ανθρώπινες σχέσεις, όπου όλοι γίνονται ενεργοί συμπαραστάτες του οράματος του ηγέτη. (Ευθυμόπουλος 2015).

Οι κατηγορίες με τα χαρακτηριστικά του αποτελεσματικού ηγέτη, (Creen,2001) είναι οι εξής:

- Δημιουργία και μετάδοση κοινού οράματος.

- Προώθηση κατανεμημένης ηγεσίας.

- Δημιουργία συλλογικής κουλτούρας.

- Κατανόηση και ανάπτυξη προσωπικού (δημιουργία μαθησιακής κοινότητας).

- Προσωπικότητα

- Δημιουργία παραγωγικών σχέσεων με τους γονείς και την κοινότητα.

Η επικοινωνία και η επαφή του ηγέτη με το εξωτερικό περιβάλλον και κυρίως με τους γονείς και την κοινότητα, είναι πολύ σημαντική καθώς και η αρμονική σχέση αυτών συμβάλει στην λειτουργία ενός αποτελεσματικού σχολείου. Σύμφωνα με τους (Leithwood κ.ά. (2006) ο επιτυχημένος ηγέτης στοχεύει στην ανάπτυξη εποικοδομητικών σχέσεων με τους γονείς και τη κοινότητα, ώστε να συνδέσει δημιουργικά τη σχολική μονάδα με το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί.

Ανοιχτό Σχολείο

Ανοιχτό σχολείο, που ανοίγει τα φτερά του στην κοινωνία, συνεργάζεται με φορείς, επιδιώκει την πραγματοποίηση των παιδαγωγικών του στόχων και εκτός σχολικού χώρου, συνεργαζόμενο με πολιτιστικούς, κοινωνικούς, επιστημονικούς φορείς, με σχολεία εντός και εκτός Ελλάδας, που αναπτύσσει δίκτυα σχολείων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, που προβάλλει τη δράση του με την έκδοση μαθητικών περιοδικών, εφημερίδων και ποικίλων εκδόσεων. Είναι το σχολείο που δεν περιορίζεται μόνο στα γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος σπουδών, αλλά υλοποιεί, με το ενδιαφέρον πολλών εκπαιδευτικών , τις παράλληλες δράσεις που εμπλουτίζουν το πρόγραμμα σπουδών. Αναφερόμαστε στην περιβαλλοντική εκπαίδευση στην αγωγή υγείας, στα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά θέματα, δράσεις που νοούνται τόσο ως παιδαγωγική διαδικασία, όσο και ως μια κατηγορία σχολικών δραστηριοτήτων.

Οι δραστηριότητες αυτές συνδέουν τη σχολική ζωή με την ευρύτερη κοινωνία, είναι η «είσοδος» της κοινωνίας στο σχολείο και αντιστρόφως. Οι δράσεις αυτές γνωστοποιούν στην κοινωνία το έργο που πραγματοποιείται στο δημόσιο σχολείο. Επίσης βοηθούν τον εκπαιδευτικό και το μαθητή πολλαπλά. Οι εκπαιδευτικοί βελτιώνουν την διδακτική μεθοδολογία (βιωματική, συνεργατική, ομαδική), οι μαθητές καλλιεργούν την κριτική σκέψη, γνωρίζουν τους κανόνες δημοκρατικού διαλόγου, αποκτούν γνωστικό υπόβαθρο, αξιακό προσανατολισμό, ώστε να έχουν θετικές στάσεις και συμμετοχική συμπεριφορά για την προστασία της ποιότητας ζωής.

Το ανοιχτό σχολείο επηρεάζει και επηρεάζεται από την πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας. Παρέχει ίσες ευκαιρίες σ’ όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από φυλή χρώμα, γλώσσα, γενικά πολιτιστικές καταβολές. Προσφέρει τα πνευματικά αγαθά του σ’ όλους τους νέους. Σέβεται την ιδιαιτερότητα του κάθε μαθητή και της οικογένειάς του.

Είναι το σχολείο που προσπαθεί και δίνει ερεθίσματα ποικίλα, ώστε κάθε μαθητής να ασχολείται με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του, με ποικίλες δραστηριότητες (θέατρο, ζωγραφική, μουσική, αθλητισμό κλπ. Συμμετοχή σε αγώνες άμιλλας (καλλιτεχνικοί πανελλήνιοι αγώνες, διαγωνισμοί στα θετικά και θεωρητικά μαθήματα, αθλητικοί αγώνες, Ζώνη καινοτόμων δραστηριοτήτων, πρακτική άσκηση φοιτητών στα σχολεία). κλπ.

Το σημερινό σχολείο σύγχρονο ανοιχτό προσπαθεί να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της πολύπλοκης πολιτικής-οικονομικής-πολιτιστικής πραγματικότητας.

Να εισάγει καινοτόμες δράσεις. Μια καινοτομία στοχεύει στη βελτίωση, τη συσχέτιση, την πληρότητα του προγράμματος και των σχολικών λειτουργιών και εστιάζει σε ενέργειες που εμπεριέχουν και προωθούν νέες αντιλήψεις για την εκπαίδευση σε τρεις διαστάσεις α) στην αλλαγή αρχών και πεποιθήσεων, β) στην εφαρμογή νέων διδακτικών προσεγγίσεων και γ) στη χρήση νέων διδακτικών μέσων (Fullan,1991). Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν το «κλειδί» της εφαρμογής μιας εκπαιδευτικής καινοτομίας.

Υπάρχουν καινοτομίες στην εκπαίδευση, που αναφέρονται στα προγράμματα σπουδών της διδασκαλίας, στις παιδαγωγικές λειτουργίες «μαθαίνω πώς να μαθαίνω», στις δεξιότητες της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης που αφορούν στη χρήση των νέων τεχνολογιών (ΤΠΕ), ), στην πολιτισμική συνειδητότητα, στις σχέσεις εκπαιδευτικών και μαθητών, στην οικολογία του σχολείου, καθώς και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Αποτελεσματικό Σχολείο

Αποτελεσματικότητα σύμφωνα με τον Παυλόπουλο (1983 ) εκφράζει «το μέγεθος εκείνο του οργανισμού που χαρακτηρίζει την ικανότητα και δυνατότητά του να πετυχαίνει τον σκοπό του». Ο σκοπός θα πρέπει να είναι απλός και κατανοητός. Η αποτίμηση της αποτελεσματικότητας δεν είναι εύκολη. Ως αποδοτικότητα ορίζεται το μέγεθος εκείνο που εκφράζει την ικανότητα ενός οργανισμού να πραγματοποιεί τον σκοπό του με το ελάχιστο δυνατό κόστος (Παυλόπουλος, 1983). Ένας οργανισμός αποδοτικός πρέπει να είναι και αποτελεσματικός. Στην εκπαίδευση είναι δύσκολη η μέτρηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας διότι πρέπει να έχει συγκεκριμένες εισροές, οι οποίες όμως δεν είναι μετρήσιμες. Ορισμένοι μετρούν την αποτελεσματικότητα με βάση τα αποτελέσματα από εξετάσεις (δείκτης) σχολικές, πανελλαδικές κλπ. Μια προσέγγιση τέτοια δεν αποτιμά παράγοντες όπως την επίτευξη κοινωνικών-ψυχολογικών στόχων, την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, τη συναισθηματική ασφάλεια των μαθητών, το μορφωτικό, κοινωνικό, τοπικό επίπεδο, τις έμφυτες ικανότητες των διδασκομένων, τις διαφορές στην υλικοτεχνική υποδομή κλπ. Οι σύγχρονες έρευνες αποδέχονται εν μέρει τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας με βάση την επίδοση των μαθητών αλλά παράλληλα προσπαθούν να προσδιορίσουν παράγοντες όπως η διοίκηση του σχολείου, οι τρόποι λήψης αποφάσεων, το ηθικό των εκπαιδευτικών, η συναισθηματική επίδοση των μαθητών και ο τρόπος άσκησης ηγεσίας (Θεοφιλίδης, 1994:50) Αποτελεσματικότητα είναι να κάνεις τα σωστά πράγματα ενώ αποδοτικότητα είναι να κάνεις τα πράγματα σωστά (Lenacic(1995).

Παράγοντες ενός αποτελεσματικού σχολείου είναι:(R.Edmonds,1979)

• Η ισχυρή διοίκηση
• Σχολικό κλίμα που εξασφαλίζει τη μαθησιακή πρόοδο
• Υψηλές προσδοκίες για τις επιδόσεις των μαθητών
• Σαφές πλαίσιο αξιολόγησης των μαθητικών επιδόσεων και
• Έμφαση στην απόκτηση βασικών μορφωτικών δεξιοτήτων.

Τα χαρακτηριστικά του αποτελεσματικού ηγέτη για να επιτύχει στο έργο του είναι: να καθοδηγεί , να διευθύνει, να επηρεάζει τους εκπαιδευτικούς , να δημιουργεί θετικό εργασιακό κλίμα, να έχει καλές ανθρώπινες σχέσεις , να είναι δίκαιος και να δείχνει εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς και στα παιδιά, να εισάγει καινοτομίες, να φροντίζει για τη συνεχή επιμόρφωση του προσωπικού, ώστε να εργάζονται οι εκπαιδευτικοί με ζήλο και ενδιαφέρον, για να επιτύχουν τους στόχους του σχολείου.

Για να αισθάνεται ότι είναι άξιος ηγέτης, που τον σέβονται και τον εκτιμούν όλοι, πρέπει να είναι παράδειγμα εργατικότητας, αποτελεσματικότητας, συνεργασίας και ανθρωπιάς.

Πλήθος ερευνών συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η ποιότητα της ηγετικής συμπεριφοράς του διευθυντή είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την αποτελεσματικότητα ενός σχολείου (Θεοφιλίδης, 1994)

Συμπεράσματα

Σύμφωνα με τις έννοιες του ηγέτη του ανοιχτού και αποτελεσματικού σχολείου , ο αποτελεσματικός εκπαιδευτικός πρέπει να διαθέτει ορθή κρίση, ακεραιότητα χαρακτήρα, καλή οργάνωση τάξης, ενθουσιασμό, σαφήνεια, άρτια γνώση του αντικειμένου, σχεδιασμό μαθήματος, να επιβραβεύει και να ανατροφοδοτεί συνεχώς τους μαθητές του.

O εκπαιδευτικός ως ηγέτης ενός αποτελεσματικού και ανοιχτού σχολείου πρέπει να είναι συστηματικός, φιλικός, επικοινωνιακός να είναι ενθουσιώδης, να εξατομικεύει τη διδασκαλία του και να αξιοποιεί τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και μεθόδους στη παιδαγωγική διαδικασία (Ανδρεαδάκης, 2010).

Ο εκπαιδευτικός οφείλει να έχει όραμα, το οποίο να το γνωστοποιεί και να εμπλέκει όλους τους φορείς (εσωτερικούς και εξωτερικούς) που σχετίζονται με την εκπαιδευτική μονάδα προκειμένου να το υλοποιήσει. Να έχει την ικανότητα να ασκεί επιρροή, χωρίς να το επιδιώκει, να γίνεται πρότυπο για τους μαθητές του και για τους συναδέλφους του, να έχει καλές-εποικοδομητικές σχέσεις με τους γονείς, τοπικούς φορείς, κοινωνία, να έχει επάρκεια γνώσεων και ενημέρωσης να έχει ικανότητα να διαχειριστεί μια καινοτομία και να εφαρμόσει, να έχει το ρόλο του διεκπεραιωτή και του διαμεσολαβητή. Η επιτυχημένη εφαρμογή καινοτόμων δράσεων είναι συνυφασμένη με την αποτελεσματικότητα του σχολείου. Είναι συνεργατικός με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στην καινοτομία (εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς), «αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα μέσα του σχολείου, εκμεταλλεύεται σωστά το χρόνο και αξιολογεί το βαθμό επίτευξης των στόχων του» (Θεοφιλίδης,1994). Ξεχωρίζει για την στρατηγική του σκέψη τις προσωπικές του αντιλήψεις, το σεβασμό στην προσωπικότητα των άλλων, την αυτοπεποίθηση, τη διάθεση για ομαδική εργασία, την υπευθυνότητα, την επιρροή και την πρωτοβουλία (Everard et.al.,2004).

Βιβλιογραφία

Ελληνική Βιβλιογραφία

Ανδρεαδάκης, (2010). Αποτελεσματικός Εκπαιδευτικός, Πανεπιστημιακές σημειώσεις, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ΤΕΠΑΕΣ, Ρόδος.

Δελλατόλας, Α. (2010). Συναισθηματική νοημοσύνη και χαρισματική ηγεσία στους καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Πατρών (online)

Ευθυμόπουλος, Α. (2015). Τα χαρακτηριστικά του ηγέτη-Μετασχηματιστική ηγεσία, Εργαστήριο Κοινωνικής και Πειραματικής Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Θεοφιλίδης, Χ. (2012) Σχολική ηγεσία και διοίκηση: Από τη γραφειοκρατική στη μετασχηματιστική ηγεσία. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

Κατσαρός Ι. (2008). Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ΄Εκδοση: Αθήνα

Μπελαδάκης, δ.(2009). Διαχείριση Καινοτομιών στην Εκπαίδευση και ο Ρόλος της Εκπαιδευτικής Ηγεσίας. Επιστήμες Αγωγτής.τ.1, σελ.135-144.

Μπρίνια, Β. (2008). Management εκπαιδευτικών μονάδων και εκπαίδευσης. Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλη

Μπουραντάς, Δ., (2005). Ηγεσία. Αθήνα: Κριτική.

Πασιαρδής, Π.(2004) Εκπαιδευτική ηγεσία: Από την περίοδο της ευμενούς αδιαφορίας στη σύγχρονη εποχή. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Παυλόπουλος, Π. (1983). Το διοικητικό φαινόμενο στα πλαίσια της θεωρίας των οργανώσεων, Αθήνα-Κομοτηνή, Εκδ.Αντ.Ν. Σάκκουλα.

Σαΐτης, Χ., (2005). Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης: Θεωρία και Πράξη. Τέταρτη ΄Εκδοση: Αθήνα.

Ξένη Βιβλιογραφία

Bryman, A.(1992). Charisma and leadership in organizations. London: Sage Publications.

Everard, K.B. & Morris, G. (1999). Αποτελεσματική Εκπαιδευτική Διοίκηση, Πάτρα: ΕΑΠ.

Creen, H. (2001). Ten guestions for school leaders. School Leadership and Management, 22(2), 143-161.

Cohen W.A. (1990), Τhe art of the leader. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentic Hall.

Conger, J., Kanungo, G.(1998).Behavioral Dimensions of Charismatic Leadership. In J.A. Conger, R.N. Kanungo, and Associates (Eds.) Charismatic Leadershirp: The Elusive Factor in Organizationanal Effectineness (pp.78-79). San Fransico, CA:Jossey Bass.

Fullan, M.(1991).The New Meaning of Educational Change. New York: Teachers College Press.

Kets De Vries, M.(1993). Leaders, Fools, and Impostors: Essays on the Psychology of. Leadership, San Francisco: Jossey-Bass.

Zaleznik, A.(2004). Managers and Leaders: Are They Different. Harnard Business Reniew, 82(1):74-81

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved