ISSN : 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία του συγγραφέα

Κριτικές του άρθρου

ISSN : 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 15 Σεπτεμβρίου 2024

«Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΘΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ»

ΚΟΝΤΟΜΙΧΑΛΟΣ ΦΩΤΙΟΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ (ΦΥΣΙΚΟΣ) ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, με Μεταπτυχιακό Τίτλο στη Δημόσια Διοίκηση (MPA) με κατεύθυνση στην Εκπαιδευτική Διοίκηση

« ΣΧΟΛΙΚΟ ΚΛΙΜΑ »

"THE CONTRIBUTION OF THE SCHOOL CLIMATE TO THE SMOOTH FUNCTIONING OF THE SCHOOL UNIT"

KONTOMICHALOS FOTIOS

ΤΕΑCΗΕR ΙΝ SECONDARY EDUCATION(PHYSICS TEACHER) MPA In Public Administration - Educational Administration

Περίληψη

Το σχολικό κλίμα αποτελεί την ταυτότητα ενός σχολικού οργανισμού και επηρεάζει σημαντικά την ομαλή λειτουργία και την απόδοσή του. Η εργασία αυτή διαπραγματεύεται τα βασικά είδη και τις διαστάσεις του σχολικού κλίματος, καθώς και τους παράγοντες που το επηρεάζουν. Από τη βιβλιογραφική επισκόπηση προκύπτει, ότι η αποτελεσματική επικοινωνία και η συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μελών, βελτιώνουν σημαντικά τις διαπροσωπικές σχέσεις, αμβλύνουν τα φαινόμενα του σχολικού εκφοβισμού και καθιστούν αποτελεσματική τη μαθησιακή διαδικασία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα χαρακτηριστικά του θετικού σχολικού κλίματος και στις συνέπειες αυτού, στην εύρυθμη λειτουργία της σχολικής μονάδας. Ο διευθυντής, ευρισκόμενος στην κορυφή της διοικητικής πυραμίδας, διαδραματίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο όσον αφορά τη δημιουργία μιας υγιούς ατμόσφαιρας που προάγει τις αρχές της δημοκρατίας, αυξάνει την ικανοποίηση των διδασκόντων και βελτιώνει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών/τριων.

Abstract

The school climate is the identity of a school organisation and has a significant impact on its smooth functioning and performance. This paper discusses the main types and dimensions of school climate and the factors that influence it. The literature review shows that effective communication and cooperation among all members involved significantly improve interpersonal relationships, mitigate the phenomena of bullying and make the learning process effective. Particular emphasis is placed on the characteristics of a positive school climate and its consequences for the proper functioning of the school unit. The headmaster, being at the top of the administrative pyramid, plays a particularly important role in creating a healthy atmosphere that promotes the principles of democracy, increases teacher satisfaction and improves the academic performance of pupils.

Περιεχόμενα

Περίληψη. 2

Λέξεις κλειδιά………………………………………………...............................................................2

Abstract……………………………………………………………………………………………………………………..2

Keywords…………………………………………………………………………………………………………………..2

Εισαγωγή. 4

1. Σχολικό κλίμα…………………………………………………………………………………………………………….4

1.1 Ορισμός του σχολικού κλίμστος……………………………………………………….4

1.2 Τύποι του σχολικού κλίματος……………………………………………………………………………………5

1.3 Διαστάσεις του σχολικού κλίματος……………………………………………………7

1.4 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχολικό κλίμα……………………………………….8

2. Θετικό σχολικό κλίμα………………………………………………………………………………………………11

2.1 Η σημασία του θετικού σχολικού κλίματος…………………………………………………………….11

2.2 Ο ρόλος του διευθυντή στη δημιουργία θετικού σχολικού κλίματος………………..11

2.3 Η συμβολή του θετικού σχολικού κλίματος στην αποτελεσματικότητα της σχολικής
μονάδας……………………………………………………………………………….12

Συμπεράσματα. 13

Βιβλιογραφία.. 14

Εισαγωγή

Κάθε σχολείο έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντός του. Το κοινωνικό - οικονομικό επίπεδο των μαθητών, ο τρόπος διοίκησης του διευθυντή, το φυσικό περιβάλλον του σχολείου, η υλικό - τεχνολογική του υποδομή, ο αριθμός των μαθητών/τριων και οι διαπροσωπικές σχέσεις όλων των εμπλεκόμενων μελών, διαμορφώνουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που δίνει ένα είδος ταυτότητας σε αυτό.

Η παρούσα εργασία χωρίζεται σε δύο κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η εννοιολογική ανάλυση του όρου του σχολικού κλίματος (ΣΚ), καθώς και οι βασικοί παράμετροι που το επηρεάζουν. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνώνται οι τρόποι δημιουργίας θετικού ΣΚ και οι επιπτώσεις του στη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα της σχολικής μονάδας. Τέλος αναλύεται ο ιδιαίτερος ρόλος του διευθυντή, όσον αφορά τη συμβολή του στην καλλιέργεια μιας φιλικής ατμόσφαιρας, εντός της οποίας όλα τα εμπλεκόμενα μέλη θα αισθάνονται ασφάλεια, δικαιοσύνη και δημιουργικότητα.

1. Σχολικό κλίμα

1.1 Ορισμός του σχολικού κλίματος

Το σχολικό κλίμα (ΣΚ) αποτελεί μία έννοια πολυσύνθετη και αποτελείται από εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που κάνουν ένα σχολείο να διακρίνεται από ένα άλλο, δίνοντάς του ένα είδος ξεχωριστής «προσωπικότητας» (Hoy & Miskel, 1987, p. 226). Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι είναι η ατμόσφαιρα που διαμορφώνεται σε μία σχολική μονάδα (ΣΜ), από την αλληλεπίδραση όλων των ατόμων που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία (Sergiovanni & and Starratt, 1998, p. 177). Επηρεάζεται τόσο από το εσωτερικό, όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον του σχολείου, καθώς και από τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτό. Αντικατοπτρίζει την ποιότητα της ΣΜ και επηρεάζει σημαντικά την ψυχική διάθεση, τον ενθουσιασμό, την παραγωγικότητα των εκπαιδευτικών, αλλά και την απόδοση ολόκληρου του εκπαιδευτικού οργανισμού (Πασιαρδής, 2004, σσ. 164-165). Παρά το γεγονός ότι στηρίζεται σε προσωπικές απόψεις για τη σχολική ζωή, αντανακλά, τις συλλογικές τάσεις και πεποιθήσεις όλων των μελών του οργανισμού. Ανάλογα με την ποιότητά του, προκαλεί άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά συναισθήματα, τόσο στους εκπαιδευτικούς, όσο και στους μαθητές - γονείς, αποπνέοντας άλλοτε μια αίσθηση ευφορίας και αλληλοσεβασμού και άλλοτε αδιαφορίας και ψυχοσυναισθηματικής στασιμότητας μεταξύ των μελών του οργανισμού. Όταν είναι ευχάριστο, παρέχει έμμεσα κίνητρα για δημιουργικότητα και καινοτομία, ενώ όταν είναι δυσάρεστο, προκαλεί στασιμότητα και παρακμή. Περαιτέρω, ως έννοια δεν πρέπει να ταυτίζεται με αυτή της σχολικής κουλτούρας, αφού αποτελεί υποκατηγορία αυτής, η οποία όμως το επηρεάζει σημαντικά (Πασιαρδή, 2001, σσ. 26-27). Το ΣΚ εκφράζει το πώς αισθάνονται τα άτομα εντός του οργανισμού και μπορεί να αλλάξει πιο εύκολα από τη σχολική κουλτούρα, που απαιτεί πολυπλοκότερες διαδικασίες, που θα επιφέρουν βαθύτερες αλλαγές στη δομή, τις αξίες και τα πιστεύω του οργανισμού (Μπουραντάς, 2001, σ. 544).

1.2 Τύποι του σχολικού κλίματος

Κάθε σχολική μονάδα έχει το δικό της εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον που καθορίζει τη μορφή του σχολικού κλίματός της. Η δυναμικότητα της ΣΜ, το οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο των μαθητών, τα ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά του διευθυντή και των εκπαιδευτικών, της δίνουν μία ξεχωριστή ταυτότητα. Λόγω λοιπόν της ποικιλομορφίας που εμφανίζει η μελέτη του, απασχόλησε αρκετούς ερευνητές, οι οποίοι, στηριζόμενοι σε διαφορετικές παραμέτρους προσπάθησαν να το περιγράψουν και να το κατηγοριοποιήσουν. Μια πρώτη προσπάθεια έγινε από τους Halpin και Croft (1963), οι οποίοι βασιζόμενοι στις αλληλεπιδράσεις τόσο μεταξύ των εκπαιδευτικών, όσο και μεταξύ αυτών και του διευθυντή, διέκριναν το ΣΚ σε έξι κατηγορίες ( Σαΐτη & Σαΐτης, 2012, σσ. 233-234):

Α) Το ανοικτό κλίμα: επικρατεί στα σχολεία όπου υπάρχει αρμονική και ειλικρινής συνεργασία μεταξύ του διευθυντή, που είναι καθοδηγητής και των διδασκόντων.

Β) Το αυτόνομο κλίμα: επικρατεί στα σχολεία όπου ο διευθυντής έχει μικρό έλεγχο και στηρίζεται στην ομαδικότητα και στην αυτενέργεια των εκπαιδευτικών, με κύριο σκοπό την ικανοποίηση των κοινωνικών τους αναγκών.

Γ) Το ελεγχόμενο κλίμα: σύμφωνα με το οποίο ισχύει το αντίστροφο, δηλαδή δίνεται έμφαση στην εκτέλεση των εκπαιδευτικών καθηκόντων, χωρίς να δίνεται σημασία στις κοινωνικές ανάγκες των διδασκόντων.

Δ) Το οικείο κλίμα: στο οποίο κυριαρχούν οι φιλικές σχέσεις μεταξύ των διδασκόντων, οι οποίοι χωρίς να νοιάζονται για τον κοινωνικό έλεγχο προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους ανάγκες.

Ε) Το πατερναλιστικό κλίμα: σύμφωνα με το οποίο ο διευθυντής θεωρεί ότι το σχολείο του ανήκει με αποτέλεσμα να δρα εγωιστικά, χωρίς να συνεργάζεται με τους συναδέλφους του.

ΣΤ) Το κλειστό κλίμα: όπου οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών είναι τυπικές και ψυχρές και υπάρχει παντελής έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ τους.

Μία δεύτερη προσπάθεια ταξινόμησης του ΣΚ έγινε από τους Hoy και Clover (1986), οι οποίοι αναθεωρώντας τις απόψεις των προηγούμενων, διέκριναν τέσσερεις τύπους ΣΚ, λαμβάνοντας υπόψη τους και άλλους παράγοντες διαμόρφωσής του, όπως για παράδειγμα τη συναδελφικότητα και τη συμπεριφορά του διευθυντή (Πασιαρδής, 2004, σσ. 166-167).

Α) Το ανοικτό κλίμα: όταν το στυλ ηγεσίας είναι δημοκρατικό και μη κατευθυντικό και ευνοεί την αρμονική συνύπαρξη και συνεργασία των εκπαιδευτικών.

Β) Το κλειστό κλίμα: όταν η ηγεσία είναι πολύ κατευθυντική και καθόλου υποστηρικτική προς τους εκπαιδευτικούς, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να κλείνονται στον εαυτό τους, δείχνοντας αδιαφορία στις εντολές του διευθυντή.

Γ) Το κλίμα αποστασιοποίησης: όπου οι διδάσκοντες δεν ενδιαφέρονται για συνεργασία και καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων, παρά το γεγονός ότι ο διευθυντής δεν θέτει περιορισμούς και δεν είναι ιδιαίτερα κατευθυντικός.

Δ) Το κλίμα ενεργούς εμπλοκής: στο οποίο παρά το γεγονός ότι ο διευθυντής δεν είναι επικοινωνιακός, οι διδάσκοντες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και ενεργό ρόλο στα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα.

Περαιτέρω η Καβούρη (Καβούρη, 1998, σσ. 183-184) στηριζόμενη στο ερωτηματολόγιο που χρησιμοποίησαν οι Hoy και Clover, στο στυλ ηγεσίας του διευθυντή και στη στάση του απέναντι στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς, μελέτησε το ΣΚ που επικρατεί στα δημοτικά σχολεία της Ελλάδας και πρότεινε τέσσερεις τύπους.

Α) Το ανοικτό κλίμα (αρμονική συνεργασία διδασκόντων, μη κατευθυντικός και πολύ υποστηρικτικός διευθυντής).

Β) Το κλειστό κλίμα (πολύ κατευθυντικός και περιοριστικός διευθυντής, παθητική και αδιάφορη στάση των υπολοίπων εκπαιδευτικών)

Γ) Το κλίμα της συμμετοχής/αφοσίωσης: όπου παρά το γεγονός ότι ο διευθυντής είναι πολύ αυστηρός προς όλους, οι διδάσκοντες τον αγνοούν, συνεργάζονται μεταξύ τους και εκτελούν με αφοσίωση τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα.

Δ) Το κλίμα της αποχής/αποφυγής: όπου ο διευθυντής είναι πολύ υποστηρικτικός και μη κατευθυντικός, ενώ οι υπόλοιποι διδάσκοντες χαρακτηρίζονται από απάθεια, έλλειψη συνεργατικού πνεύματος και αδιαφορία στην εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Τέλος, σύμφωνα με τον Πασιαρδή (Πασιαρδής, 2004, σσ. 171-172) και την Πασιαρδή (Πασιαρδή, 2001, σσ. 64-65), υπάρχουν τρεις τύποι ΣΚ που καθορίζονται με βάση την ισορροπία που αποκαθίστανται ανάμεσα στην ιεραρχία της σχολικής μονάδας και τις κοινωνικές σχέσεις των εκπαιδευτικών.

Α) Το τυπικό-απρόσωπο κλίμα: όπου χαρακτηρίζεται από τυπικότητα, αυστηρή προκαθορισμένη γραφειοκρατική δομή και παντελή έλλειψη συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των διδασκόντων.

Β) Το άτονο κλίμα: επικρατεί στα σχολεία όπου οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντά τους, με αποτέλεσμα οι μαθητές να αποκτούν περιορισμένες γνώσεις και δεξιότητες.

Γ) Το τυπικό-προσωπικό κλίμα: που χαρακτηρίζει τα δημοκρατικά οργανωμένα σχολεία. Επικρατεί ισορροπία ανάμεσα στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον του σχολείου, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας που οδηγεί στην επίτευξη των γενικών σκοπών της εκπαίδευσης, αλλά και των ειδικών στόχων της σχολικής μονάδας.

1.3 Διαστάσεις του σχολικού κλίματος

Όπως διαφαίνεται από τα προηγούμενα, το ΣΚ επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τη συνεργασία, τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των διδασκόντων, αλλά και από το γενικότερο περιβάλλον μέσα στο οποίο εξελίσσεται η μαθησιακή διαδικασία. Παρά το γεγονός ότι οι ερευνητές δεν συμφωνούν απόλυτα όσον αφορά τις διαστάσεις του ΣΚ, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι μπορούν να ταξινομηθούν σε τρείς μεγάλες κατηγορίες (Διούδη, 2021, σσ. 89-90).

Α) Τη φυσική-οικολογική διάσταση: που περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις του σχολείου, το ανθρώπινο δυναμικό, την κατανομή των μαθητών ανά τάξη, την ασφάλεια των κτιριακών υποδομών και τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας.

Β) Την κοινωνική διάσταση: που εμπεριέχει τις διαπροσωπικές σχέσεις όλων των εμπλεκόμενων μελών (διευθυντής - εκπαιδευτικοί - μαθητές - γονείς) και το βαθμό συμμετοχής τους στη λήψη αποφάσεων.

Γ) Την ακαδημαϊκή διάσταση: που περιλαμβάνει όλες εκείνες τις ενέργειες των διδασκόντων που σχετίζονται με την ποιότητα της διδασκαλίας και την πρόοδο των μαθητών, όπως για παράδειγμα τον προγραμματισμό και την εκτέλεση δραστηριοτήτων στην τάξη, την αξιολόγηση των μαθητών/τριων, την ανατροφοδότηση και την ενημέρωση των γονέων.

1.4 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχολικό κλίμα

Το ΣΚ ως έννοια είναι κατά κάποιο τρόπο υποκειμενικό, αφού είναι αυτό που πιστεύουν ο διευθυντής, οι μαθητές/τριες και οι εκπαιδευτικοί, χωρίς πάντα αυτό να αντιστοιχεί στην πραγματική του διάσταση. Λόγω των διαφορετικών ατομικών αντιλήψεων των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, δεν το αντιλαμβάνονται όλοι με τον ίδιο τρόπο (Διούδη, 2021, σ. 91). Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κοινοί μετρήσιμοι δείκτες, οι περισσότεροι ερευνητές κατέληξαν σε τέσσερεις βασικούς παράγοντες που συντελούν ουσιωδώς στη διαμόρφωσή του: στην επικοινωνία, στην συνεργασία, στο εφαρμοζόμενο στυλ ηγεσίας και διοίκησης και στην αξιολόγηση του ρόλου των μαθητών (Πασιαρδής, 2004, σσ. 167,169-170).

Α) Η επικοινωνία είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία, κατά την οποία τα άτομα μεταδίδουν τα μηνύματά τους προς τους δέκτες, οι οποίοι στη συνέχεια αφού τα ερμηνεύσουν τα επιστρέφουν στο πομπό. Για να είναι αποτελεσματική η επικοινωνία, πρέπει να είναι αμφίδρομη ώστε να εναλλάσσονται οι ρόλοι και μετά από τις κατάλληλες διευκρινήσεις, ο πομπός να είναι σίγουρος ότι ο δέκτης αποκωδικοποίησε σωστά το νόημα του μηνύματός του (Πασιαρδή, 2001, σ.42). Στο χώρο του σχολείου όταν η επικοινωνία είναι προβληματική, δημιουργεί εντάσεις και συγκρούσεις που οδηγούν σε ένα άσχημο κλίμα που μειώνει την απόδοση του οργανισμού (Ζαβλανός, 2003, σ. 208). Αντίθετα, όταν είναι ειλικρινής, ξεκάθαρη, με ενσυναίσθηση και σαφήνεια, τότε είναι αποτελεσματική και δημιουργεί ένα φιλικό περιβάλλον που σέβεται τους μαθητές, ενδυναμώνει το προσωπικό και αυξάνει την ικανοποίηση και την παραγωγικότητα όλων. Σημαντικό ρόλο σε αυτήν διαδραματίζει και ο διευθυντής, ο οποίος πρέπει να επικοινωνεί αποτελεσματικά και να διαχειρίζεται δημοκρατικά το ανθρώπινο δυναμικό, χωρίς να δίνει μεγάλη σημασία στην εξουσία που του παρέχει νομικά η πολιτεία (Μαρούδας & Μπελαδάκης, 2006, σ. 34). Προτεραιότητά του είναι, να μεταδώσει το όραμά του στα μέλη του οργανισμού με ήθος και ευαισθησία και όχι απλώς να ακούει, αλλά να αφουγκράζεται τις απόψεις των συναδέλφων του.

Β) Η συνεργασία αποτελεί σημαντικό παράγοντα δημιουργίας θετικού κλίματος στο σχολείο, διότι αναβαθμίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις των μελών του οργανισμού. Επιπρόσθετα, αναπτύσσει τις κοινωνικές τους δεξιότητες και καλλιεργεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης, που προάγει την ψυχική υγεία τόσο των μαθητών, όσο και των διδασκόντων, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα του οργανισμού (Πασιαρδής, 2004, σ. 170). Περαιτέρω, η συνεργασία είναι απαραίτητη, όχι μόνο κατά τη διδασκαλία και τον επιμερισμό των καθηκόντων των εκπαιδευτικών, αλλά και για την επίλυση των προβλημάτων της σχολικής μονάδας. Όταν αυτά αντιμετωπίζονται με εποικοδομητικό διάλογο συλλογικά, θα επιλύονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (Πασιαρδή, 2001, σ. 58).

Γ) Το στυλ ηγεσίας και διοίκησης της σχολικής μονάδας συμβάλει αποφασιστικά στην εύρυθμη λειτουργία της. Ο διευθυντής, όταν είναι οργανωτικός διευθύνει αποτελεσματικότερα τη σχολική μονάδα και την οδηγεί σε καλύτερες μαθησιακές επιδόσεις (Κωτσίκης, 2001, σ. 131). Απαραίτητο είναι να έχει τις ικανότητες της αυτοεπίγνωσης, του αυτοελέγχου και να διαθέτει ενσυναίσθηση, έτσι ώστε να μπορεί να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων και να επικοινωνεί και να συνεργάζεται αρμονικά μαζί τους (Αθανασούλα - Ρέππα, 2008, σ. 222). Ως ηγέτης πρέπει να συνδυάζει δύο στυλ ηγεσίας, το μετασχηματιστικό και το συναλλακτικό. Ο συνδυασμός αυτός θα τον βοηθήσει, αφενός να μεταλαμπαδεύσει το όραμά του στους διδάσκοντες και αφετέρου να τους επιβραβεύσει όταν αυτοί προσπαθούν να επιτύχουν τους κοινούς στόχους του οργανισμού (Robbins & Judge, 2018, p. 376).

Δ) Ο μαθητής ευρισκόμενος στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού οργανισμού αποτελεί το βασικότερο παράγοντα διαμόρφωσης του ΣΚ, αφού ο κύριος σκοπός της εκπαίδευσης είναι η δημιουργία κριτικής σκέψης και η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του (Πασιαρδή, 2001, σ. 71). Για το σκοπό αυτό οι εκπαιδευτικοί, απαραίτητο είναι να συλλέγουν όλες τις δυνατές πληροφορίες για τους μαθητές τους και ακολουθώντας τις κατάλληλες εκπαιδευτικές μεθόδους, να αναδείξουν και να βελτιώσουν τις δεξιότητες όλων των μαθητών/τριων. Όταν ο μαθητής αισθανθεί ότι το σχολείο ενδιαφέρεται για αυτόν, επηρεάζεται θετικά η ψυχική του διάθεση με αποτέλεσμα να αυξάνει και η απόδοσή του. Αντίθετα, όταν το κλίμα είναι αρνητικό τότε προκαλούνται συναισθήματα απογοήτευσης που επηρεάζουν δυσμενώς την απόδοση του οργανισμού (Μαρούδας & Μπελαδάκης, 2006, σ. 29).

Περαιτέρω εκτός από τα παραπάνω, θα μπορούσε να αναφέρει κανείς ότι το ΣΚ επηρεάζεται και από άλλες παραμέτρους, όπως για παράδειγμα, η δομή το μέγεθος και το εξωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, καθώς και τα διαφορετικά ατομικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου δυναμικού. Όσον αφορά τη δομή, όσο πιο αυστηρή και τυποποιημένη είναι η εργασία που ανατίθεται στους διδάσκοντες, τόσο πιο κλειστό γίνεται το ΣΚ. Όταν όμως ο διευθυντής παρέχει ελευθερία στους διδάσκοντες και ενδιαφέρεται για την ικανοποίηση των αναγκών τους, τόσο περισσότερο βελτιώνεται το εργασιακό περιβάλλον και η διδασκαλία (Ζαβλανός, 1998, σ. 196). Το εύρος της σχολικής μονάδας επηρεάζει σημαντικά το κλίμα της, αφού στα μικρότερα σχολεία η συνεργασία και η επικοινωνία είναι πιο εύκολη και για το λόγο, αυτό επικρατεί πιο ανοικτό κλίμα σε σχέση με τα μεγαλύτερα σχολεία (Σαΐτης, 2007α, σ. 182). Περαιτέρω, το κοινωνικό-οικονομικό και τεχνολογικό εξωτερικό περιβάλλον επιδρά δυναμικά τόσο στη δομή, όσο και στο κλίμα του σχολείου. Επιπροσθέτως, τα διαφορετικά ατομικά χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία, το φύλλο, οι ικανότητες και η ψυχική διάθεση διαμορφώνουν ένα ξεχωριστό σχολικό κλίμα. Τέλος, το φυσικό περιβάλλον, οι κτηριακές εγκαταστάσεις του σχολείου, ο εξαερισμός και ο φωτισμός των τάξεων δημιουργούν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά συναισθήματα στα μέλη του οργανισμού (Διούδη, 2021, σ. 92).

2. Θετικό σχολικό κλίμα

2.1 Η σημασία του θετικού σχολικού κλίματος

Το σχολικό κλίμα είναι ένας ισχυρός παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά τα άτομα του οργανισμού. Όταν είναι θετικό, έχει ως αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές/τριες, αλλά και οι γονείς τους, να αισθάνονται ασφάλεια, αξία και εμπιστοσύνη όταν συνεργάζονται. Σε αντίθετη βέβαια περίπτωση είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει παράγοντα επικινδυνότητας και να επηρεάσει δυσμενώς το ψυχο-σωματικό τους κόσμο (Διούδη, 2021, σ. 96). Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ότι όταν είναι θετικό, οι μαθητές/τριες νοιώθουν δικαιοσύνη, ζεστασιά, είναι λιγότερο επιθετικοί και έχουν καλύτερη διάθεση για μάθηση. Επιπλέον, η διδασκαλία γίνεται ποιοτικότερη, η επικοινωνία και η συνεργασία πιο αποτελεσματικές, ενώ συγχρόνως ο κάθε μαθητής αισθάνεται ότι είναι αποδεκτός από τους εκπαιδευτικούς και τους συμμαθητές του. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί θα εκτελούν τα καθήκοντά τους μέσα σε μία φιλική ατμόσφαιρα που προάγει τη μάθηση, θέτοντας ολοένα και υψηλότερους στόχους. Έτσι, όλοι μαζί, διδάσκοντες - μαθητές - γονείς, θα συνεργάζονται εποικοδομητικά για να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην επίτευξη του κοινού οράματός τους (Cohen, 2009, p. 100). Ταυτόχρονα δε, στις σχολικές αίθουσες θα δημιουργηθεί ένα ελκυστικό και ευχάριστο περιβάλλον μέσα στο οποίο οι διδάσκοντες με υψηλό αίσθημα ευθύνης, θα ασκούν με ευχαρίστηση τα καθήκοντά τους, έχοντες υψηλές προσδοκίες για τους μαθητές τους.

2.2 Ο ρόλος του διευθυντή στη δημιουργία θετικού σχολικού
κλίματος

Ο διευθυντής μιας σχολικής μονάδας είναι αναγκαίο να έχει εκείνες τις ικανότητες που θα του επιτρέπουν να ανταποκρίνεται με επιτυχία τόσο στα παιδαγωγικά, όσο και στα διοικητικά του καθήκοντα. Στη σύγχρονη εποχή που ζούμε, η ραγδαία ανάπτυξη της κοινωνίας και της τεχνολογίας απαιτεί ένα σχολείο αποτελεσματικό, καινοτόμο, που να συνεργάζεται αρμονικά με το εσωτερικό και εξωτερικό του περιβάλλον. Για το σκοπό αυτό, απαιτείται ο διευθυντής, από ένας απλός διεκπεραιωτής της εκπαιδευτικής νομοθεσίας να μετατραπεί σε ένα διευθυντή - ηγέτη, που με τις ενέργειές του θα ενδυναμώνει τόσο τους μαθητές, όσο και τους διδάσκοντες (Αθανασούλα - Ρέππα, 2008, σ. 212). Προκειμένου λοιπόν να εκπληρώσει το διπλό του ρόλο, είναι αναγκαίο εκτός από τα διοικητικά του καθήκοντα, να συμβάλει ουσιαστικά στην ομαλή λειτουργία της σχολικής μονάδας με τη δημιουργία ενός παιδαγωγικού κλίματος. Πρέπει λοιπόν, να εστιάσει τις ενέργειές του στην αποτελεσματική επικοινωνία και συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέλη της σχολικής κοινότητας (Σαΐτης, 2007α, σ. 186). Καθήκον του είναι να καθοδηγεί και να εμψυχώνει τους εκπαιδευτικούς, αποφεύγοντας τις εντάσεις και τις συγκρούσεις. Να θέτει υψηλούς στόχους ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ των διδασκόντων - μαθητών - γονέων, κάνοντάς τους όλους συμμέτοχους στη λήψη αποφάσεων (Πασιαρδής, 2004, σ. 171). Χρέος του είναι να προστατεύει και να βελτιώνει την υλικό -τεχνολογική υποδομή του σχολείου, εξασφαλίζοντας ένα υγιές και ασφαλές περιβάλλον για το ανθρώπινο δυναμικό. Επιπλέον, πρέπει να είναι δίκαιος και ίσος προς όλους, καλλιεργώντας ένα κλίμα αλληλοσεβασμού και αποδοχής, όσον αφορά θέματα διαφορετικής πολιτισμικής, θρησκευτικής και εθνοτικής ταυτότητας. Περαιτέρω, για τη δημιουργία μιας ευρύτερης φιλικής ατμόσφαιρας, χρήσιμο είναι να ενθαρρύνει με τις ενέργειές του την συνεργασία με το εξωτερικό περιβάλλον του σχολείου, όπως για παράδειγμα τους φορείς της τοπικής κοινότητας, αφού ο κύριος σκοπός του σχολείου είναι να προετοιμάσει κατάλληλα τους μαθητές, ώστε μελλοντικά να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία (Σαΐτης, 2007β, σ. 287).

2.3 Η συμβολή του θετικού σχολικού κλίματος στην
αποτελεσματικότητα της σχολικής μονάδας

Το θετικό ΣΚ αποτελεί μία σημαντική συνιστώσα που συμβάλει αποφασιστικά στην αποτελεσματικότητα του σχολείου. Όταν σε μία σχολική μονάδα επικρατεί φιλική και υποστηρικτική ατμόσφαιρα, οι μαθητές έχουν έντονη την αίσθηση του «ανήκειν», με αποτέλεσμα να ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και ο ενθουσιασμός τους και να αποκτούν υψηλότερες φιλοδοξίες και διάθεση για μάθηση (Plucker, 1998, pp. 240, 244). Επιπρόσθετα δε, οι εκπαιδευτικοί αισθάνονται πολύ ικανοποιημένοι από την εργασία τους, με αποτέλεσμα να συνεργάζονται και να ενδιαφέρονται περισσότερο για τις ανάγκες και τις αδυναμίες των μαθητών τους, οργανώνοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη διδασκαλία τους. Θα μπορούσε να τονίσει κανείς ότι ένα τέτοιο ευχάριστο σχολικό περιβάλλον λειτουργεί ευνοϊκά για τη δημιουργία καλών διαπροσωπικών σχέσεων, αυξάνοντας ταυτόχρονα συλλογικά την απόδοση όλου του οργανισμού. Επιπρόσθετα, εκτός από την προθυμία όλων να συνεργαστούν αποτελεσματικά κατά τη μαθησιακή διαδικασία, αναπτύσσονται επιπλέον σχέσεις σεβασμού, ισότητας και δικαιοσύνης που συνεισφέρουν στην εύρυθμη λειτουργία της σχολικής μονάδας (Διούδη, 2021, σ. 102). Η υιοθέτηση των αρχών της διαπολιτισμικότητας και της συμπερίληψης οδηγεί στην μείωση των φαινομένων του ρατσισμού και του σχολικού εκφοβισμού, ενώ ταυτόχρονα μειώνει αισθητά τις απουσίες και το φαινόμενο της πρόωρης διακοπής της σχολικής φοίτησης. Διαφαίνεται λοιπόν, ότι η αύξηση της αποτελεσματικότητας μιας σχολικής μονάδας προϋποθέτει τη δημιουργία ενός ανοιχτού ΣΚ, εντός του οποίου, ο διευθυντής χωρίς να είναι πολύ κατευθυντικός, θα στηρίζει και θα συνεργάζεται με τους διδάσκοντες και όλοι μαζί έχοντας στο επίκεντρο τους μαθητές, θα καταστήσουν την μονάδα ένα μανθάνοντα οργανισμό.

Συμπεράσματα

Διαπιστώνεται λοιπόν, ότι το ΣΚ αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργία μιας σχολικής μονάδας. Όταν είναι θετικό ενδυναμώνει ψυχικά το ανθρώπινο δυναμικό και βελτιώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις, καθιστώντας τη σχολική κοινότητα έναν οργανισμό με κοινό όραμα, υψηλές προσδοκίες και αποδόσεις. Η επικοινωνία, η συνεργασία, το στυλ ηγεσίας του διευθυντή και ο μαθητικός πληθυσμός, αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες διαμόρφωσής του. Όταν είναι ανοικτό - τυπικό - προσωπικό, αποκαθιστά μία δυναμική ισορροπία, δημιουργώντας μια φιλική ατμόσφαιρα που βελτιώνει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών/τριων, προάγει τις δημοκρατικές αρχές της ισότητας, της συμπερίληψης, της ελευθερίας της έκφρασης, εντάσσοντας ομαλά όλους τους μαθητές/τριες στο σχολικό περιβάλλον. Περαιτέρω, μειώνει τα περιστατικά βίας, προάγει τη μάθηση και οδηγεί σε υψηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας (Χατζηχρήστου, 2014, σ. 30). Αντίθετα, όταν δεν είναι υγιές, προκαλεί την απομόνωση των μελών, χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση των διδασκόντων, στασιμότητα, έλλειψη δημιουργικότητας και καινοτομίας και χαμηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας.

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Αθανασούλα-Ρέππα, Α. (2008). Εκπαιδευτική Διοίκηση και Οργανωσιακή Συμπεριφορά. Η Παιδαγωγική της Διοίκησης της Εκπαίδευσης. Αθήνα: Έλλην.

Διούδη, Μ. (2021). Ο ΡΟΛΟΣ του Διευθυντή ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Φυλάτος.

Ζαβλανός, Μ. (1998). Μάνατζμεντ. Αθήνα: Εκδόσεις Έλλην.

Ζαβλανός, Μ. (2003). Η Ολική Ποιότητα στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Εκδόσεις Αθ. Σταμούλη.

Καβούρη, Π. (1998). Το σχολικό κλίμα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Ένας σημαντικός παράγοντας της αξιολόγησης και αποτελεσματικότητας της σχολικής μονάδας. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 27, 181-201. Ανακτήθηκε στις 12-08-2024 από: https://doi.org/10.26266/jpevol27pp181-201

Κωτσίκης, Β. (2001). Εκπαιδευτικά συστήματα: Οργάνωση και διοίκηση: Συστημική προσέγγιση . Αθήνα: Έλλην.

Μαρούδας, Η. και Μπελαδάκης, Μ. (2006) . Τα δικαιώματα του παιδιού, το σχολικό κλίμα και η Αντιαυταρχική Αγωγή του A. S. Neil. Αθήνα: Εκδόσεις Μετασπουδή.

Μπουραντάς, Δ. (2001). Μάνατζμεντ. Αθήνα: Εκδόσεις Μπένου.

Πασιαρδή, Γ. (2001). Το Σχολικό Κλίμα: Θεωρητική ανάλυση και εμπειρική διερεύνηση των βασικών παραμέτρων του. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Πασιαρδής Π. (2004). Εκπαιδευτική ηγεσία. Από την περίοδο της ευμενούς αδιαφορίας στη σύγχρονη εποχή. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Σαΐτη, Α., & Σαΐτης, Χ. (2012). Οργάνωση & Διοίκηση της Εκπαίδευσης: Θεωρία, Έρευνα και Μελέτη Περιπτώσεων. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Σαΐτης, Χ. (2007α). Ο Διευθυντής στο σύγχρονο σχολείο - Από τη θεωρία στην πράξη. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Σαΐτης, Χ. (2007β). ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Χατζηχρήστου, Χ. Γ. (2014). Συμβουλευτική στη Σχολική Κοινότητα. Αθήνα: Gutenberg.

Ξενόγλωσση

Cohen, J. (2009). Transforming school climate: Educational and psychoanalytic perspectives: Introduction. Schools Studies in Education, 6(1), 99-103. Ανακτήθηκε στις 18-08-2024 από: https://doi.org/10.1086/597659

Hoy, W., & Miskel, C. (1987). Educational Administration: THEORY, RESEARCH AND PRACTICE. New York: McGraw – Hill.

Plucker, J. (1998). The Relationship Between School Climate Conditions and Student Aspirations. The Journal of Educational Research, 91(4), 240-246. Ανακτήθηκε στις 21-08-2024 από: https://doi.org/10.1080/00220679809597549

Robbins, S., & Judge, T. (2018). Οργανωσιακή συμπεριφορά. Βασικές έννοιες και σύγχρονες προσεγγίσεις. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.

Sergiovanni, T., & Starratt, R. (1998). Supervision: Redefinition. Singapore: McGraw-Hill.

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved