ISSN : 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία των συγγραφέων

Κριτικές του άρθρου

ISSN : 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 13 Ιανουαρίου 2014

΄΄ Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΄΄

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΣΑΧΙΝΙΔΗΣ ΣΥΜΕΩΝ, Καθηγητής Φυσικός

ΜΑΤΖΑΝΑΣ ΜΑΝΩΛΗΣ, Δ/ντής ΓΕΛ Νικήσιανης

΄΄ COMMUNICATION ΒETWEEN SCHOOL LEADERS ΄΄

AUTHORS / RESEARCHERS

Sachinidis Simeon, Physical Professor

Matzanas Manolis, Director General Lyceum Nikisianis

Περίληψη

Στον τομέα της επικοινωνίας στη σχολική μονάδα, βασικός και εξαιρετικής σημασίας κρίνεται ο ρόλος του διευθυντή. Ένας ρόλος που πρέπει να λειτουργεί σαν μια αλυσίδα μεταξύ των ανώτερων ηγετικών στελεχών της εκπαιδευτικής διοίκησης και των υφιστάμενων εκπαιδευτικών. Ο διευθυντής είναι αυτός που πρέπει να αναπτύσσει διαπροσωπικές σχέσεις με όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η επίδραση των νέων αλλαγών στις σχολικές μονάδες φαίνεται να επηρεάζει αυτήν την επικοινωνία.

ABSTRACT

In the field of communication in the school unit, basic and extremely important is the role of Director. A role must function like a chain between the senior leaders of educational administration and existing teachers. The director is the one who must develop interpersonal relationships with those involved in the educational process. The impact of the new changes in schools appears to influence this communication.

Εισαγωγή

Επικοινωνία είναι η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και μεταβίβασης μηνυμάτων από ένα άτομο σε άλλο, μέσω συμβόλων, ήχων, αριθμών, γραμμάτων, χειρονομιών. Επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων είναι μια διαδικασία πολύπλοκη. Μπορεί να είναι μιας κατεύθυνσης ή διπλής (αμφίδρομης).

Εξετάζουμε την επικοινωνία σαν ένα σύστημα που μπορεί να παίρνει μηνύματα και να στέλνει. Στην πρώτη περίπτωση το μήνυμα μεταβιβάζεται από άτομο σε άλλο ή άλλα άτομα χωρίς όμως να έχει ανταπόκριση. Στη δεύτερη περίπτωση υπάρχει ανταπόκριση και έτσι με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται μια αληθινή επικοινωνία.

Το σχολείο, ως θεσμικό στοιχείο της κοινωνίας, είναι ένα σύστημα ανοικτό, γιατί υπάρχει και λειτουργεί μέσα σε ένα ευρύτερο περιβάλλον,  μέσα στο οποίο ο ρόλος της επικοινωνίας είναι ζωτικής σημασίας. Η επικοινωνία αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες (μαζί με τη συνεργασία και την οργάνωση του σχολείου) για τη δημιουργία ενός θετικού σχολικού κλίματος. (internet.1)

Στον τομέα λοιπόν της επικοινωνίας σε μια σχολική μονάδα, βασικός και εξαιρετικής σημασίας κρίνεται ο ρόλος του διευθυντή. Ένας ρόλος που πρέπει να λειτουργεί σαν μια αλυσίδα μεταξύ των ανώτερων ηγετικών στελεχών της εκπαιδευτικής διοίκησης και των υφιστάμενων εκπαιδευτικών. Αυτός ο ρόλος πρέπει να έχει μια αμφίδρομη επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς, με τους γονείς των μαθητών, καθώς και με διάφορους κοινωνικούς φορείς. Ο διευθυντής είναι αυτός που πρέπει να αναπτύσσει διαπροσωπικές σχέσεις με όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, να επιτυγχάνει τη συνεργασία, αποφεύγοντας εντάσεις, συγκρούσεις, διαφορές που κατά διαστήματα προκύπτουν στη σχολική μονάδα. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η δημιουργία και η διατήρηση ενός αποτελεσματικού επικοινωνιακού συστήματος σε μια εκπαιδευτική μονάδα. (internet.1)

Κυρίως θέμα

Βασικός παράγοντας για την δημιουργία και τη διατήρηση ενός θετικού κλίματος σε μια σχολική μονάδα είναι η επικοινωνία μεταξύ Δντή και όλων που εμπλέκονται με αυτόν.

Η επικοινωνία κυριαρχεί σε κάθε στοιχείο της σχολικής ζωής. Αν δούμε την περίπτωση των δραστηριοτήτων μιας σχολικής μονάδας, παρατηρούμε ότι το ποσοστό του χρόνου που ο διευθυντής σπαταλά για να επικοινωνήσει με τους διδάσκοντες, τους μαθητές, τον προϊστάμενο του, τους γονείς και λοιπούς κοινωνικούς φορείς μεταβάλλεται ανάλογα με τα προβλήματα που παρουσιάζονται.

Για να υπάρχει αποτελεσματική επικοινωνία ανάμεσα στο διευθυντή και τους εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας, αλλά και με όλους όσοι εμπλέκονται στην παιδαγωγική διαδικασία, απαραίτητα στοιχεία είναι το ήθος, η ειλικρίνεια, η ευαισθησία, αλλά και η αξιοπρέπεια. (Πασιαρδή.,2001).

Ο διευθυντής, που βρίσκεται στην κορυφή της σχολικής μονάδας, επιδιώκει την ύπαρξη και τη διατήρηση επικοινωνιακού κλίματος, αμβλύνοντας τις αντιθέσεις, ενθαρρύνοντας πρωτοβουλίες και δραστηριότητες των εκπαιδευτικών, συνεργαζόμενος ισότιμα με όλους, καλλιεργώντας πνεύμα αλληλεγγύης, εμπνέοντας με το παράδειγμά του και την παρουσία του, παρέχοντας θετικά κίνητρα. (Σαΐτης., 2005).

O σκοπός της εργασία μας είναι να κάνουμε μια εκτίμηση (ποσοστοποίηση) του χρόνου που ο διευθυντής σπαταλά για να επικοινωνήσει με τους διάφορους παράγοντες με τους οποίους σχετίζετε η ομαλή λειτουργεί μιας σχολικής μονάδας. Επιπλέον εξετάζουμε, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα μιας σύγχρονης σχολικής μονάδας, πως θα επηρεάσει στα ποσοστά του χρόνου που διαθέτει ο Δντης στην επικοινωνία, η αύξηση ωρών στο εκπαιδευτικό έργο του και η σχολική μονάδα να του δίνει ένα επιπλέον ρόλο όπως αυτού του manager. Η εργασία μας σκοπό έχει να τονίσει τις μεταβολές που θα υπάρξουν στο χρόνο επικοινωνίας με τους διδάσκοντες, τους μαθητές, τον προϊστάμενό του, τους γονείς και λοιπούς κοινωνικούς φορείς. Aυτά τα νέα δεδομένα που προκύπτουν αλλάζουν όχι μόνο το κλασσικό προφίλ του Δντή που γνώρισε η γενιά μας αλλά και όλη την δομής μιας σχολικής μονάδας.

Σχετικές έρευνες κατέδειξαν πως ένα μεσαίο διευθυντικό στέλεχος χρησιμοποιεί περισσότερο από το 78% του χρόνου της εργασίας του σε κάποια μορφή επικοινωνίας (Katz et al., 1978- Pitner et al., 1981). Σύμφωνα με τις έρευνες αυτές μπορούμε να δεχτούμε ότι η δραστηριότητα του διευθυντή σχολείου ν' ακούει και να μιλάει καλύπτει το 50%-60% του εργάσιμου καθημερινού χρόνου και αποτελεί την προφορική επικοινωνία ενώ οι δραστηριότητες του να διαβάζει και να γράφει καλύπτουν μόνο το 20% του χρόνου εργασίας του και αποτελούν τη γραπτή επικοινωνία (Ζαβλανός.,1989). Τα παραπάνω ποσοστά φανερώνουν το μέτρο αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Εξετάζουμε τις διάφορες επικοινωνίες του Δντή όπως:

Επικοινωνία με το διδακτικό προσωπικό

Η ομαλή και αποδοτική λειτουργία του σχολείου προϋποθέτει την εξασφάλιση της αρμονικής συνεργασίας ανάμεσα στο διευθυντή και στο υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό. Η συνεργασία αυτή πρέπει να είναι βασική επιδίωξη του. Για να γίνει το ζητούμενο, οφείλει πάντα ο διευθυντής σχολικής μονάδας να δημιουργεί αποτελεσματικούς διαύλους επικοινωνίας με το διδακτικό προσωπικό.

Επικοινωνία με τους μαθητές

Ο διευθυντής κάθε σχολικής μονάδας έχει τη βασική ευθύνη για την υλοποίηση του προγράμματος της εκπαίδευσης, πάντα βέβαια σε συνεργασία με το σύνολο του διδακτικού προσωπικού. Το ενδιαφέρον, οι παιδαγωγικές γνώσεις, η κατανόηση του παιδικού ψυχισμού, ο σεβασμός στην προσωπικότητα του μαθητή, η ικανότητα ελιγμών, η προσπάθεια επικοινωνίας, η δίκαιη αντιμετώπιση και άλλα στοιχεία πέρα από αυτά, πρέπει να υποβοηθούν το διευθυντή στο έργο του.

Στο πλαίσιο της επικοινωνίας διδασκόντων και μαθητικού δυναμικού, ως θέμα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής από την πλευρά του διδακτικού προσωπικού συντάσσεται η παιδαγωγική αντιμετώπιση των πειθαρχικών παραπτωμάτων των μαθητών, συνηθισμένου φαινομένου, εφόσον η συνύπαρξη νέων ατόμων για πολλές ώρες στο σχολικό χώρο δημιουργεί πολλές φορές προστριβές και αντιθέσεις.

(Σαΐτης Α και Σαΐτης Χ., 2011)

Επικοινωνία με τους γονείς των μαθητών

Η συστηματική συνεργασία σχολείου-οικογένειας είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των αποτελεσματικών σχολείων (Thompsoν., 1997), αφού η σωστή και έγκαιρη επικοινωνία με τους γονείς των μαθητών προλαμβάνει τη δημιουργία προστριβών, οι οποίες δεν ωφελούν κανένα.

Είναι γεγονός ότι η καλή συνεργασία σχολείου και οικογένειας εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την ικανότητα του διευθυντή. Γενικά, η αποτελεσματικότητα ενός διοικητικού στελέχους επηρεάζεται λίγο-πολύ από το εργασιακό περιβάλλον, αλλά ο δάσκαλος-διευθυντής, ως μια ιδιάζουσα προσωπικότητα, εκτός των άλλων χρειάζεται να διακρίνεται από την ικανότητα του «συνεργάζεσθαι» και από την επαγγελματική-αντιληπτική δεξιότητα. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο διευθυντής σχολείου δεν πρέπει να ακούει προσεκτικά μόνο τους γονείς, οι οποίοι ενδιαφέρονται για την πρόοδο των παιδιών τους, αλλά να επικεντρώνει την προσοχή του και σε δύσκολες περιπτώσεις διαλυμένων κ.λπ. οικογενειών. Επειδή σε όλες τις περιπτώσεις επικοινωνίας με τους γονείς χάνεται αρκετός χρόνος και ο χρόνος δεν αγοράζεται, ούτε ενοικιάζεται (Σάί'της., 2008), εκτιμούμε ότι ο διευθυντής οφείλει να αξιοποιεί το χρόνο του μέσω ενός ορθολογικού προγράμματος.

Επικοινωνία με τα ανώτερα επίπεδα της εκπαιδευτικής διοίκησης

Σκοπός αυτής της επικοινωνίας πρέπει να είναι η επίλυση ορισμένων προβλημάτων των σχολικών μονάδων, αλλά και η άντληση πληροφοριών, που είναι απαραίτητες για κάθε προσπάθεια εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.

Αντιμετώπιση παραπόνων και διαφόρων προβλημάτων του προσωπικού

Κατά τη διάρκεια της θητείας του ο διευθυντής σχολείου αντιμετωπίζει ποικίλα προβλήματα. Μερικά από αυτά είναι προσωπικά και η αντιμετώπιση τους χρειάζεται την ανθρώπινη συμπάθεια και φροντίδα. Άλλα έχουν να κάνουν με τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και άλλα με τις συνθήκες εργασίας κ.λπ.

Η κακή επικοινωνία μεταξύ των ατόμων και των ομάδων της σχολικής μονάδας αποτελεί πηγή προστριβών και συγκρούσεων.

Η λέξη "σύγκρουση" ορίζεται ως «η συμπεριφορά, η οποία αποσκοπεί στην προβολή εμποδίων στην προσπάθεια κάποιου άλλου για την επίτευξη των στόχων του». Ο ορισμός αυτός, όπως και ο προηγούμενος, προσδιορίζει αρνητικά το φαινόμενο της σύγκρουσης, παραβλέποντας μερικά θετικά αποτελέσματα που μπορεί να προκύψουν από τις συγκρούσεις στο εργασιακό περιβάλλον. (Mullins., 1996).

Η σύγκρουση σε μια οργάνωση θεωρούταν ως ένα αρνητικό φαινόμενο, το οποίο έπρεπε να αποφεύγεται λόγω των επιπτώσεων του στη λειτουργία της οργάνωσης. Πρόκειται για την κλασική αντίληψη του management (Fayol., 1949) που δεχόταν ότι οι προστριβές ήταν δυνατό να αποφευχθούν με ορθολογική οργάνωση, καθιέρωση σωστών διαδικασιών ή με την επιβολή ποινών σε όποια άτομα προβάλλουν εμπόδια στη συλλογική προσπάθεια.

Οι κυριότερες πηγές συγκρούσεων που λαμβάνουν χώρα στο σχολικό περιβάλλον και είναι οι εξής:

Το πρόβλημα κακής επικοινωνίας. Η κακή επικοινωνία μεταξύ των ατόμων και των ομάδων της σχολικής μονάδας αποτελεί πηγή προστριβών και συγκρούσεων. Η κακή κωδικοποίηση των μηνυμάτων, οι κακές ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ των μελών του σχολείου, η έλλειψη πληροφοριών και η κακή επιλογή χρόνου και χώρου μετάδοσης των μηνυμάτων είναι μερικά από τα στοιχεία που περιορίζουν την αλληλοκατανόηση των μελών της σχολικής κοινότητας και κατ' επέκταση οδηγούν σε αντιθέσεις και προστριβές στο χώρο της εργασίας.

Το πρόβλημα οργανωτικών αδυναμιών. Οργανωτικές αδυναμίες, όπως π.χ. ο ασαφής καθορισμός των καθηκόντων και των ρόλων μεταξύ του διδακτικού προσωπικού των σχολικών μονάδων, οδηγούν πολλές φορές σε σημαντικές συγκρούσεις.

Θεωρητική προσέγγιση επικοινωνίας Δντή σχολικής μονάδας χθες και σήμερα.

Εξετάζουμε με δύο πίνακες 1 και 2 τα ποσοστά που σχετίζονται στο χρόνο που διαθέτει ο Δντης για επικοινωνία σε μια σχολική μονάδα που γνώρισε η γενιά μας

(πίνακας 1) και φυσικά σύμφωνα με βιβλιογραφικές αναφορές με τα νέα δεδομένα των καιρών και των μεταρρυθμίσεων (πίνακας 2) σύμφωνα με τις δικές μας εκτιμήσεις.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Α	50-60%
Β	30%
Γ	20%

ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Α	40%
Β	30%
Γ	30%

Α: Επικοινωνία με το σύλλογο διδασκόντων, γονέων, μαθητές.

Β: Επικοινωνία με τις υπηρεσίες (γραφική)

Γ: Εκπαιδευτικό έργο.

Σύμφωνα με το πίνακα 1, το Α είναι αρκετά μεγάλο σαν ποσοστό, πράγμα που μας δίνει μια σωστή επικοινωνία με τους συλλόγους, τους μαθητές και την κοινωνία που σχετίζεται η σχολική μονάδα.

Σύμφωνα με τον πίνακα 2, το Α παρατηρούμε να μειώνεται περισσότερο στις μέρες μας. Ο Δντής δεν μπορεί (και να θέλει) να αφιερώσει περισσότερο χρόνο με τους καθηγητές και το σύλλογο γονέων πέρα από το τυπικό μέρος.

Εξετάζοντας τον Δντή σαν manager, παρατηρούμε ότι το Α μειώνεται. Το Β μένει το ίδιο και το Γ αυξάνεται εφόσον αυξάνεται το εκπαιδευτικό έργο.

Η μείωση των ωρών επικοινωνίας στο Α του πίνακα 2 θα δημιουργήσει σχέσεις τυπικές με χαρακτήρα νομοθετικού πλαισίου βασισμένες σε νόμους και κανόνες.

Παρατηρήσεις.

Παρατηρούμε ότι το Α και Β από τον πίνακα 2 παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επικοινωνία του Δντή με την σχολική μονάδα.

Αν το Α αυξάνεται, το Β μειώνεται και το Γ μένει σταθερό οδηγούμαστε σε μια καλή επικοινωνία. (πίνακας 1).

Αν το Α μειώνεται, το Β αυξάνεται και το Γ μένει σταθερό οδηγούμαστε σε μια τυπική επικοινωνία ( management)( (πίνακας 2).

Συμπέρασμα

 Η σημασία της επικοινωνίας στο σχολείο αποτελούσε ανέκαθεν ένα σημαντικό παράγοντα της ποιότητας της σχολικής ζωής. Σήμερα όμως αποκτά συνεχώς σπουδαιότερη σημασία,  καθώς κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές αναβαθμίζουν τους τρόπους διαμεσολαβούμενης επικοινωνίας  (με ηλεκτρονικά κυρίως μέσα), εις βάρος των αυθεντικών επικοινωνιακών σχέσεων (οικογένεια, συγγενείς, φίλοι κλπ).   

Οι δεξιότητες επικοινωνίας είναι ικανότητες και στάσεις απαραίτητες για μια αποτελεσματική παιδαγωγική σχέση. Είναι θεμελιώδεις για να επιτύχει ένας καθηγητής την επαφή τόσο με τον μαθητή ως άτομο όσο και με την ομάδα της τάξης. Οι σχέσεις επικοινωνίας οδηγούν σε υγιέστερες σχέσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών μεταξύ καθηγητών και γονέων αλλά και των καθηγητών μεταξύ τους.(Κουμαρόπουλος., 2003).

Σήμερα όμως οι σχέσεις επικοινωνίας βλέπουμε ότι υπάρχου, αλλά όχι με τον τρόπο που γνώρισε η γενιά μας. Ο λόγος κατά την γνώμη μας βρίσκεται στο γεγονός ότι ο Δντής σήμερα πέρα από τις αρμοδιότητες του ηγέτη έχει και ένα επιπλέον ρόλο αυτού του manager. Για να διατηρηθούν οι σχέσεις επικοινωνίας στο άριστο με όλους τους παράγοντες θα πρέπει ο Δντής σαν ηγέτης και σαν manager να αφιερώσει χρόνο περισσότερο από το σύνηθες ωράριό του.

Βιβλιογραφία

1.Ζαβλανός Μ.(1989). Εποπτεία Προσωπικού, Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική,Αθήνα.

2.Κουμαρόπουλος Στ. (Η σημασία της επικοινωνίας εκπαιδευτικών και μαθητών στην εκπαιδευτική

3.Κουμαρόπουλου Στ.( 2004),.Δεξιότητες επικοινωνίας με το παιδί μας. Στο συλλογικό τόμο Σχολές Γονέων Κέντρου Στήριξης Οικογένειας Ι. Αρχ. Αθηνών, Εισηγήσεις ομιλητών 2003-2004, Αθήνα 2004, σ. 91-98.

4.Πασιαρδής, Γ. (2001). Το σχολικό κλίμα ?Θεωρητική Ανάλυση και Εμπειρική Διερεύνηση των Βασικών Παραμέτρων του, Αθήνα, Τυπωθήτω.

5.Πασιαρδής, Γ. 2001. Το Σχολικό Κλίμα. Θεωρητική Ανάλυση και Εμπειρική Διερεύνηση των

Βασικών Παραμέτρων του. Αθήνα: Τυπωθήτω - Γ. Δαρδανός.

6.Σάί'της Χ .(1992,2000,2005,2008). Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης,Αθήνα (αυτοέκδοση).

7.Σαΐτης Α και Σαΐτης Χ.2011.Εισαγωγή στη Διοίκηση της Εκπαίδευσης. Αθήνα 2011. Pp.239-240.

8.Σα'ί'τη Άννα. Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης, σ. 56. 2000.

9.Σαϊτης Χ «Οργανωτικός σχεδιασμός του Σχολικού μας συστήματος: Με πολλά ή λίγα επίπεδα διοίκησης;» στο περιοδικό Διοικητική Ενημέρωση, τεύχος 124, Μάιος-Ιούνιος 2002.

10.Σκουρής Β και Τάχος Α. Δίκαιο της παιδείας. 2^η Έκδοση, Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη. 1995.

11.Fayol H.(1949), General amd Management, Pitman, London.

12.Mullins L. (1996), Management and Organizational Behavior, Pitman Publishing

13.Katz D. and Kahn R.L. (1978) The Social Psychology of Organisations, John Wiley, 2^nd ed.,

New York.

14.Pinter N. and Ogawa R. (1981), ‘’ Organizational Leadership: Τhe case the Superintendent’’ in Educational, Administration Quarterly, Vol.17,pp.45-65.

15.Thompson, M.M. (1998). Distance learners in higher education. In C.C. Gibson (Ed.), Distance learners in higher education (pp. 9-24). Madison, WI: Atwood Publishing.

16. (internet.1) http://www.ssneond.sch.gr/Keimena%20dimosieumena/rolosekpedeftikou.htm

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved