ISSN : 2241-4665
|
Σύντομη βιογραφία των συγγραφέων |
Κριτικές του άρθρου |
ISSN : 2241-4665
Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 28 Μαρτίου
2016
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤΗ
ΣΕΙΡΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ “Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣ”
Σεμεντεριάδης Θεμιστοκλής,
Νηπιαγωγός Δρ
παιδαγωγικών Επιστημών ΑΠΘ
Λεβογιάννη Άννα Νηπιαγωγός,
Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ευαγγέλου Μαργαρίτα
Νηπιαγωγός Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
THE
TEACHER’S ROLE IN THE ANIMATED SERIES “THE LITTLE NICOLAS”
EL PAPEL DEL
MAESTRO EN LA SERIE ANIMADA “EL PEQUEÑO NICOLÁS”.
Sementeriadis T., Kindergarten teacher,
Dr. In Pedagogical Sciences, Aristotle
University of Thessaloniki
Levogianni A.,
Kindergarten teacher, Master of Education, National
Kapodistrian University of Athens
Evangelou M.,
Kindergarten teacher, National Kapodistrian University of Athens
ABSTRACT
In our study we investigate the
characteristics of the teacher such as shown in the animated series: “The
little Nicolas”. According to the results of the research, teachers have
traditional features and the educational model is the traditional.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στη μελέτη μας διερευνούμε τα χαρακτηριστικά του δασκαλικού ρόλου, όπως αυτά απεικονίζονται στη σειρά κινουμένων σχεδίων: « Ο μικρός Νικόλας». Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι δάσκαλοι είναι φορείς εξουσίας, έχουν χαρακτηριστικά παιδότροπου εκπαιδευτικού, το μοντέλο διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιούν είναι αυταρχικό και η μορφή διδασκαλίας δασκαλοκεντρική. Ουσιαστικά προτείνεται η παραδοσιακή παιδαγωγική.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο δάσκαλος είναι από τα πιο οικεία πρόσωπα στον κόσμο των παιδιών. Στη διαχρονική πορεία της παιδαγωγικής έχουν εκφραστεί διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις όσον αφορά στα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το ρόλο του δασκάλου και την προσωπικότητά του. Οι θεωρητικές αυτές προσεγγίσεις είχαν ως απαρχή τους φιλοσοφικά, παιδαγωγικά και θρησκευτικά ρεύματα και βρίσκονται σε συνάρτηση με το κοινωνικοπολιτιστικό πλαίσιο της εποχής ( 1,2).
Ο δάσκαλος στην παραδοσιακή παιδαγωγική θεωρείται παντοδύναμος, αυθεντία, ο απόλυτος κάτοχος της γνώσης. Είναι ο μεταδότης της γνώσης και ο κριτής. Προτεραιότητα του είναι η ωρίμανση του μαθητή μέσω της απόκτησης της γνώσης. Ουσιαστικά επιβάλλει τον κόσμο των ενηλίκων στη ζωή των παιδιών (3).
Στη νέα παιδαγωγική η προσοχή επικεντρώνεται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Ο ρόλος του δασκάλου, χωρίς να υποτιμάται, περιορίζεται, είναι υποβοηθητικός. Διαλέγεται με τους μαθητές του, συνεργάζεται μαζί τους, τους δίνει κίνητρα δράσεων. Οφείλει να μην κάνει τίποτα που θα μπορούσε να αλλοιώσει το έργο της φύσης, στο οποίο, ως δημιούργημά του, ως ενεργός συμμέτοχος, είναι το παιδί ( 3).
Στη σύγχρονη παιδαγωγική ο δάσκαλος είναι ανανεωτής, δημοκράτης, διαθέτει επιστημονική συγκρότηση, αντιλαμβάνεται τη σύνδεση της αγωγής και της εκπαίδευσης με το κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον και εφαρμόζει τα πορίσματα των επιστημονικών ερευνών. Προωθεί την πρωτοβουλία και αυτενέργεια των μαθητών, την ενσυναίσθηση και τον κριτικό αναστοχασμό. Θεωρεί τους μαθητές μικρούς ερευνητές και επιδιώκει να διδαχτούν πώς να μαθαίνουν (4,5,6).
Η εικόνα που διαμορφώνουν τα παιδιά για το δάσκαλο είναι απόρροια της άμεσης εμπειρίας τους, αλλά και των σημασιοδοτήσεων που του αποδίδουν διάφοροι φορείς κοινωνικοποίησης, όπως η οικογένεια, οι παρέες φίλων, η τηλεόραση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές κ.α.
Τα κινούμενα σχέδια είναι από τα πιο χαρακτηριστικά τηλεοπτικά κείμενα. Αποτελούν τον πυρήνα του παιδικού προγράμματος και είναι εξαιρετικά δημοφιλή στα παιδιά. Θεωρούνται σημαντικός φορέας κοινωνικοποίησης. Διαμορφώνουν, ως ένα βαθμό, την εικόνα που σχηματίζουν τα παιδιά για πρόσωπα και καταστάσεις της καθημερινότητάς τους. Η εικόνα αυτή είναι το απότοκο του τρόπου πρόσληψης των κινουμένων σχεδίων από τα παιδιά και βρίσκεται σε άμεση σχέση με τα χαρακτηριστικά της τηλεοπτικής εικόνας.
Η τηλεοπτική αφήγηση διαμεσολαβεί ανάμεσα στο παιδί και την πραγματικότητα, αναμειγνύει το πραγματικό με το φανταστικό και κατασκευάζει μία ψευδαίσθηση της πραγματικότητας ( 7).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση του δασκάλου στα κινούμενα σχέδια « ο μικρός Νικόλας». Ο μικρός Νικόλας είναι ο κεντρικός ήρωας της σειράς βιβλίων « οι περιπέτειες του μικρού Νικόλα» που αρχικά δημοσιεύτηκαν σε βελγικές και γαλλικές εφημερίδες περίπου στα μέσα του 20ου αιώνα ( 8). Τα τελευταία χρόνια οι ιστορίες αυτές μετατράπηκαν σε κινούμενα σχέδια και μεταδίδονται σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα προβάλλονται από το κρατικό κανάλι (ΕΤ1). [1]
Στο πλαίσιο αυτό στην παρούσα μελέτη διερευνούμε τα χαρακτηριστικά του δασκαλικού ρόλου όπως αυτά απεικονίζονται στα επεισόδια της αντίστοιχης σειράς κινουμένων σχεδίων που μεταδόθηκαν το 2009. Ειδικότερα διερευνούμε: 1) τη συχνότητα απεικόνισης των εκπαιδευτικών, 2) τις διαστάσεις του ρόλου των εκπαιδευτικών, 3) τους τύπους των εκπαιδευτικών, 4) το στιλ διαπαιδαγώγησης, 5) τη μορφή διδασκαλίας, 6) τη μορφή παιδαγωγικής που προάγουν.
ΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Για τη συγκρότηση του δείγματος της έρευνας επελέγησαν τα 52 επεισόδια της σειράς κινουμένων σχεδίων « Ο μικρός Νικόλας» που προβλήθηκαν από το κρατικό κανάλι ( ΕΤ1) το 2009. Η μέθοδος που επιλέχτηκε για τη διερεύνηση των χαρακτηριστικών του δασκαλικού ρόλου ήταν η ποσοτική ανάλυση περιεχομένου.
1 Το δώρο
της συμφοράς, 2 Ο φίλος μου ο Ανιάν, 3 Το ποδήλατο, 4 Φεύγω από το σπίτι, 5
Λουιζέτ, 6 Η ανθοδέσμη, 7 Ντζόντζο, 8, Είμαι άρρωστος, 9 Ο πόλεμος των γλυφτών,
10, Το ματς, 11 Τα γεννέθλια της Marie-Edwige, 12 Ο βασιλιάς βάτραχος, 13
Marie-Εdwige,14 Απλά κι ωραία, 15 Η εφημερίδα,16 Η λοταρία, 17 Μια όμορφη
ανάμνηση, 18 Το σκάκι, 19 Το μυστικό μήνυμα, 20 Το ρολόι, 21 Η επίσκεψη της
γιαγιάς, 22 Ο φακός, 23 Το μουσείο, 24 Τσακωμός στο διάλειμμα, 25 Η κιμωλία, 26
Η επίσκεψη του Υπουργού, 27 Τα αντικείμενα, 28 Οι κατασκηνωτές, 29 Τα κιάλια,
30 Οδικοί κανόνες, 31 Αντικαταστάτρια, 32 Ο μάγος ,33 Διαγώνισμα αριθμητικής,
34 Η καραντίνα, 35 Ο Νικόλας συγυρίζει, 36 Είμαστε στο ράδιο, 37 Μπουμ, 38 Ρεξ,
39 Σημείωνα στη δασκάλα, 40 Η μπέιμπι σίτερ, 41 Η μύτη του θείου Ευγένιου,
42 Κοπάνα, 43 Η τρομπέτα, 44 Αγώνες στίβου, 45 Το φρούριο, 46 Το πορτοφόλι, 47
Τα πατίνια, 48 Ο Νικόλας πάει για ψώνια, 49 Η ταινία, 50 Chantal, 51 Το
στοίχημα του Αλσέστ, 52 Το αυτοκίνητο.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
1.Συχνότητα εμφάνισης εκπαιδευτικών
Από τα 52 επεισόδια εκπαιδευτικοί εμφανίζονται στα 19 (36,5%). Ειδικότερα σε 4 επεισόδια ( 7,7%) εμφανίζεται μόνο ο διευθυντής του σχολείου, σε 7 επεισόδια (13,5%) εμφανίζονται μαζί ο διευθυντής και η δασκάλα, σε 7 επίσης επεισόδια (13,5%) εμφανίζεται μόνη της η δασκάλα και τέλος σε 1 επεισόδιο ( 1,8%) εμφανίζεται μία άλλη δασκάλα.
Πίνακας 1
Συχνότητα εμφάνισης εκπαιδευτικών
Ν %
Διευθυντής 4 7.7
Διευθυντής-δασκάλα 7 13.5
Δασκάλα 7 13.5
Άλλη δασκάλα 1 1.8
Δεν εμφανίζονται εκπαιδευτικοί 33 63.5
Σύνολο 52 100
2. Διαστάσεις του ρόλου του εκπαιδευτικού
Στην πλειονότητα των επεισοδίων ( 58,9%) που εμφανίζονται εκπαιδευτικοί, αυτοί είναι φορείς εξουσίας. Σε 4 επεισόδια ( 21%) κυριαρχεί ο ρόλος του επιστήμονα και στα υπόλοιπα 4 ( 21%) εμφανίζονται ως μεσάζοντες κοινωνικοποίησης.
Πίνακας 2
Διαστάσεις του ρόλου του εκπαιδευτικού
Ν %
Φορείς εξουσίας 11 58
Επιστήμονες 4 21
Μεσάζοντες κοινωνικοποίησης 4 21
Σύνολο 19 100
3. Τύποι εκπαιδευτικών
Στη μεγάλη πλειονότητα των επεισοδίων ( 79%) που εμφανίζονται εκπαιδευτικοί, αυτοί έχουν χαρακτηριστικά παιδότροπου εκπαιδευτικού, ενώ σε 4 επεισόδια ( 21%) έχουν χαρακτηριστικά λογότροπου εκπαιδευτικού.
Πίνακας 3
Τύποι εκπαιδευτικών
Ν %
Παιδότροπος 15 79
Λογότροπος 4 21
Σύνολο 19 100
4. Μοντέλο διαπαιδαγώγησης
Στο σύνολο των επεισοδίων το μοντέλο διαπαιδαγώγησης είναι το αυταρχικό.
Πίνακας 4
μοντέλο διαπαιδαγώγησης
Ν %
Αυταρχικό 19 100
Σύνολο 100 100
5. Μορφή διδασκαλίας
Στο σύνολο των επεισοδίων κυριαρχεί η δασκαλοκεντρική μορφή διδασκαλίας.
Πίνακας 5
Μορφή διδασκαλίας
Ν %
Δασκαλοκεντρική 19 100
Σύνολο 19 100
6. Μορφή παιδαγωγικής
Στο σύνολο των επεισοδίων προάγεται η παραδοσιακή παιδαγωγική.
Πίνακας 6
Μορφή παιδαγωγικής
Ν %
Παραδοσιακή 19 100
Σύνολο 19 100
ΣΥΖΗΤΗΣΗ
1.Συχνότητα εμφάνισης εκπαιδευτικών
Η σειρά κινουμένων σχεδίων «Ο μικρός Νικόλας» είναι από τις λίγες παγκοσμίως παιδικές σειρές στις οποίες αρκετά επεισόδια διαδραματίζονται στο σχολικό χώρο. Οι εκπαιδευτικοί που εμφανίζονται είναι ο διευθυντής και η δασκάλα, εκτός από το επεισόδιο «Η αντικαταστάτρια», όπου τη θέση της δασκάλας παίρνει μια άλλη εμφανώς γηραιότερη μορφή.
Η τυπολογία των χαρακτηριστικών, τόσο του διευθυντή, όσο και της δασκάλας, είναι εμφανώς στερεοτυπική. Ο διευθυντής είναι αυστηρός, επιβλητικός, αποπνέει σεβασμό, αλλά και φόβο. Η δασκάλα μοιάζει εύθραυστη, προσπαθεί να επιβληθεί, λόγω του ρόλου της και όχι του χαρακτήρα της. Όταν εμφανίζονται μαζί ο διευθυντής και η δασκάλα είναι εμφανής ο υπέρτερος ρόλος του διευθυντή.
2. Διαστάσεις του ρόλου του εκπαιδευτικού
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολύπλοκος και έχει πολλές διαστάσεις. Ο εκπαιδευτικός είναι επιστήμονας, μπορεί να λειτουργήσει ως φορέας εξουσίας, ως μεσάζοντας κοινωνικοποίησης, ενώ παράλληλα έχει τη δυνατότητα να συμβάλλει στην ανάπτυξή της ατομικότητα του μαθητή. Επίσης ο εκπαιδευτικός θεωρείται πρότυπο μίμησης και ταύτισης για τους μαθητές, αλλά λειτουργεί και ως ιδιώτης (9,10). Στην έρευνά μας οι εκπαιδευτικοί εμφανίζονται κυρίως ως εκφραστές εξουσίας. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του διευθυντή: « Θα γράψεις 200 φορές τη φράση δε θα ξαναντιγράψω», στο επεισόδιο «το μυστικό μήνυμα» και της δασκάλας: «έχω πει να μη φέρνετε βλακείες στο σχολείο» στο επεισόδιο «το δηλητηριώδες δώρο». «Μόλις κέρδισες μία ωραία τιμωρία» στο επεισόδιο «εκδρομή στο μουσείο». Σε μερικά επεισόδια η δασκάλα εμφανίζεται ως επιστήμονας. Κατέχει γνώσεις και δεξιότητες και θέλει να τις μεταδώσει στους μαθητές. Ενδεικτικά στο επεισόδιο «η καραντίνα» εξηγεί στα παιδιά προβλήματα αριθμητικής, ενώ αντίστοιχα λειτουργεί και στο επεισόδιο «ο πόλεμος των γλυφτών».
Τέλος σε ορισμένα επεισόδια η δασκάλα εμφανίζεται ως μεσάζοντας κοινωνικοποίησης των παιδιών. Συχνά, συνειδητά ή ασυνείδητα, ο εκπαιδευτικός εισάγει τα παιδιά στις νόρμες και τις αξίες της κοινωνίας. Στο επεισόδιο «μια ωραία ανάμνηση» είναι εμφανής η χαρά που νιώθει η δασκάλα όταν την προσκαλούν στο σπίτι ενός πλούσιου μαθητή (ο πλούτος θεωρείται αξία και η επαφή με τους εκφραστές του σε καταξιώνει ), ενώ στα επεισόδια «djodjo» και «είμαστε στο ραδιόφωνο», όταν μπαίνει ο διευθυντής στην τάξη, η δασκάλα φωνάζει στους μαθητές: «όρθιοι» (ο σεβασμός προς τους μεγαλύτερους, ιδίως όταν αυτοί είναι φορείς εξουσίας, είναι απαραίτητος και συμβάλλει στην αναπαραγωγή της κοινωνικής ιεραρχίας). Τέλος, στο επεισόδιο «η επίσκεψη του Υπουργού» τονίζεται πως οι καλοί και επιμελείς μαθητές κατακτούν σημαντικά πόστα ( η τήρηση και η υπακοή στους κανόνες της κοινωνίας οδηγεί στην επιβράβευση και την κοινωνική ανέλιξη).
3. Τύποι εκπαιδευτικών
Στα περισσότερα επεισόδια η δασκάλα έχει χαρακτηριστικά παιδότροπου εκπαιδευτικού. Αναφέρουμε τη δασκάλα και όχι τον διευθυντή, γιατί ουσιαστικά αυτή εμπλέκεται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο παιδότροπος εκπαιδευτικός είναι αυτός που έχει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του τον μαθητή και σε σχέση με αυτόν οργανώνει την εκπαιδευτική διαδικασία (11). Ενδεικτικά επιβραβεύει μαθητές για σωστές απαντήσεις στο επεισόδιο «το δηλητηριώδες δώρο». Αντίστοιχα στο επεισόδιο «η λοταρία», τους επιβραβεύει, όταν φέρνουν στην τάξη αντικείμενα που ο ίδιος ζήτησε, ενώ στο επεισόδιο «εκδρομή στο μουσείο» δίνει οδηγίες στα παιδιά και τα αφήνει μόνα τους να περιηγηθούν στις αίθουσες του μουσείου.
Σε λίγα επεισόδια η δασκάλα έχει χαρακτηριστικά λογότροπου εκπαιδευτικού. Ο λογότροπος εκπαιδευτικός είναι αυτός που είναι αφοσιωμένος στην επιστήμη του, στην ειδικότητά του, είναι συνεπαρμένος από τις ιδέες του και ξεχνά ότι βρίσκεται μπροστά σε μαθητές (11). Ενδεικτικά στο επεισόδιο «η αντικαταστάτρια» η δασκάλα παραδίδει το μάθημα χωρίς ουσιαστικά να απευθύνεται στα παιδιά της τάξης.
4. Μοντέλο διαπαιδαγώγησης
Το αυταρχικό μοντέλο διαπαιδαγώγησης κυριαρχεί. Στο συγκεκριμένο μοντέλο ο εκπαιδευτικός κατευθύνει τη διδασκαλία, χρησιμοποιεί το μονόλογο και την τιμωρία, καθώς και τη δεικτική μορφή διδασκαλίας, όπου ο ίδιος επιδεικνύει το διδασκόμενο και οι μαθητές παρακολουθούν. Ουσιαστικά ο εκπαιδευτικός επιβάλλει τις απόψεις του στους μαθητές (1,2). Ενδεικτικά στο επεισόδιο «η αντικαταστάτρια» η δασκάλα κρατάει ένα χάρακα στο χέρι της και τον χτυπά, για να κάνουν ησυχία τα παιδιά. Στο επεισόδιο «τα αντικείμενα» η δασκάλα θυμώνει με ένα μαθητή και του λέει: « Γρήγορα στη γωνία, είσαι τιμωρία». Στο επεισόδιο «η καραντίνα» η δασκάλα επιβάλλει τιμωρία σε δύο παιδιά να σταθούν όρθια προς τον τοίχο. Στο επεισόδιο «αθλομαχίες» ο Νικόλας μένει στο σχολείο μετά τη λήξη των μαθημάτων για τιμωρία.
5. Μορφή διδασκαλίας
Η δασκαλοκεντρική μορφή διδασκαλίας προάγεται σε όλα τα επεισόδια της σειράς. Στη δασκαλοκεντρική ο δάσκαλος κυριαρχεί, θεωρείται ο απόλυτος κάτοχος της γνώσης, η αυθεντία και βρίσκεται στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ως μορφή διδασκαλίας εκφράζει το μοντέλο εκπαίδευσης της « τραπεζικής κατάθεσης» (3). Στο μοντέλο αυτό έργο του εκπαιδευτικού είναι να «καταθέσει» στη συνείδηση του μαθητή έτοιμη γνώση. Ουσιαστικά στη λογική αυτή έδωσε επιστημονική υπόσταση η Ερβαρτιανή ψυχολογία και διδακτική. Κατά τον Herbart, αλλά και τον Thorndike, η μάθηση είναι το αποτέλεσμα της συσχέτισης των νέων ερεθισμάτων με τις προγενέστερες ιδέες και εμπειρίες ( 12).
6. Μορφή παιδαγωγικής
Εν κατακλείδι, η παραδοσιακή παιδαγωγική χαρακτηρίζει το σύνολο της εκπαιδευτικής λειτουργίας, όπως αυτή προβάλλεται στη σειρά κινουμένων σχεδίων « Ο μικρός Νικόλας». Η παραδοσιακή παιδαγωγική έχει ως στόχο να μετατρέψει το παιδί σε ώριμο άτομο, να τροποποιήσει δηλαδή, όσο το δυνατόν ταχύτερα, χρησιμοποιώντας ακόμη τιμωρίες και εκφοβισμούς, τη συμπεριφορά του παιδιού σε συμπεριφορά ωρίμου ατόμου ( 2).
Στην παραδοσιακή παιδαγωγική ο μαθητής υποτάσσεται σε έναν κόσμο που δεν είναι δικός του, που δεν του επιτρέπει την αλληλεπίδραση. Ουσιαστικά επιβάλλεται ο κόσμος των ενηλίκων στον κόσμο των παιδιών, δεν υφίσταται εμπιστοσύνη στην αμεσότητα της εμπειρίας και του βιώματος της σχέσης με το παιδί. Η παραδοσιακή παιδαγωγική δε στρέφει την προσοχή της στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών, αγνοεί τις επιθυμίες τους και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Αντιλαμβάνεται το παιδί ως παθητικό δέκτη και πειθήνιο ακροατή και όχι ως ενεργό συμμέτοχο της εκπαιδευτικής διαδικασίας ( 3).
Συμπεράσματα
Στη σειρά κινουμένων σχεδίων « Ο μικρός Νικόλας» οι εκπαιδευτικοί εμφανίζονται σε αρκετά επεισόδια. Προβάλλονται αυτοί κυρίως ως φορείς εξουσίας και έχουν χαρακτηριστικά παιδότροπου εκπαιδευτικού. Το μοντέλο διαπαιδαγώγησης είναι το αυταρχικό και η μορφή διδασκαλίας η δασκαλοκεντρική. Ουσιαστικά η μορφή παιδαγωγικής που προτείνεται είναι η παραδοσιακή, η οποία κυριαρχούσε στην Ευρώπη τα μέσα του 20ου αιώνα, εποχή συγγραφής του «Μικρού Νικόλα», και είναι εύλογο τα χαρακτηριστικά της να προβάλλονται στην αντίστοιχη σειρά.
Οι εκπαιδευτικοί της σειράς προσπαθούν να επιτελέσουν το έργο που τους έχει ανατεθεί από την πολιτεία. Μοιάζουν όμως αυτοί να είναι εγκλωβισμένοι σε μία μονοδιάστατη φορμαλιστική στάση που δεν τους επιτρέπει την παραμικρή ευελιξία, ακόμη και στα μικρά προβλήματα της σχολικής καθημερινότητας. Οι ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα κάθε εκπαιδευτικού υποτάσσονται στις απαιτήσεις του ρόλου που έχουν αναλάβει. Ο μαθητής πρέπει να αναπτυχθεί με προκαθορισμένα μέσα και στόχους, για να ενταχθεί με τα κατάλληλα εφόδια στον κόσμο των ενηλίκων ( 3).
Το σχολείο που προτείνει « ο μικρός Νικόλας» είναι ένα σχολείο που αντιμετωπίζει το παιδί και τις ανάγκες του μέσα από μιαν ιδεαλιστικού τύπου σύλληψη, με κριτήριο τις ανάγκες και τις λειτουργίες του ενήλικα. Ουσιαστικά το σχολείο υπηρετεί τις ανάγκες των ενηλίκων και όχι τις ανάγκες των παιδιών (2).
Ωστόσο αυτή η παιδαγωγική λογική δεν κυριαρχεί σε απόλυτο βαθμό στη σειρά. Εμφανίζει αυτή ρωγμές που προέρχονται από το δεύτερο εταίρο του παιδαγωγικού ζεύγους, τους μαθητές. Το σύνολο σχεδόν των μαθητών διακρίνεται για το χιούμορ και την ευφυΐα του. Μέσα από τις καθημερινές διαμάχες και σκανταλιές οι μαθητές αμβλύνουν τη λογική ενός συντηρητικού σχολείου και το εμπλουτίζουν με τα ιδιαίτερα προσωπικά τους χαρακτηριστικά.
Τα παιδιά δεν εμφανίζονται ως μία ομοιογενής παθητική μάζα, που αποδέχεται το λόγο των εκπαιδευτικών ως θέσφατο, αντίθετα άμεσα ή έμμεσα, με τα λόγια και τις πράξεις τους, τον αμφισβητούν. Η παιδικότητα με τα χαρακτηριστικά της λειτουργεί σε ένα συμβολικό επίπεδο ως μία έκφραση « αντίστασης» στην κατεστημένη λογική. Εν τέλει το σχολείο, όπως προβάλλεται στη σειρά κινουμένων σχεδίων «ο μικρός Νικόλας», είναι ένα παραδοσιακό σχολείο, στο οποίο όμως οι μαθητές διεκδικούν, στο πλαίσιο του εφικτού, τα περιθώρια να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να αυτονομηθούν και να αυτενεργήσουν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πυργιωτάκης, Ι. (1999). Εισαγωγή στην παιδαγωγική επιστήμη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- Φράγκος Χ. ( 1984) Ψυχοπαιδαγωγική. Αθήνα: Gutenberg
- Μπακιρτζής, Κ. ( 2004). Επικοινωνία και αγωγή. Αθήνα: Gutenberg
- Kazt, L. ( 1995) What can we learn from Reggio Emilia? In C. EDWARDS, L. GANDING G. FORMAN ( eds), The hundred languages of children. Norwood N.J. Ablex Publ.
- Vygotsky,
- Piaget,
J & Inhelder, B. ( 1969). The psychology of child .New
- Βρύζας, Κ. ( 1997). Μέσα επικοινωνίας και παιδική ηλικία, Θεσσαλονίκη: Βάνιας
- “ Οι περιπέτειες του μικρού Νικόλα” www.el.wikipedia.org
- Hofer, M. (1986) Sozialpsychologie erziehrischen Handelns. Wie Denken und Verhalten von Lehrern organisiert ist. Goettingen: Hogrefe
- Heckhausen,
H. (1974). Lehrer-Schueler-Interaktion In F.E. Weinert ( Hrsg):
Funk-Kolleg Paedagogische Psychologie Frankfurt: Fischer.
- Caselmann,
C. ( 1964) Wesenstormen des. Lehrers Versucheiner Typenlebre & Aulf
Stuttgurt: Klett
- Bigge M. ( 1982) Learning theories for teachers. Row: Publishers, Imc.
EL
PAPEL DEL MAESTRO EN LA SERIE ANIMADA “EL PEQUEÑO NICOLÁS”.
Sementeriadis T., Kindergarten teacher,
Dr. In Pedagogical Sciences, Aristotle
University of Thessaloniki
Levogianni A.,
Kindergarten teacher, Master of Education, National
Kapodistrian University of Athens
Evangelou M.,
Kindergarten teacher, National Kapodistrian University of Athens
RESUMEN
En ese contexto, en nuestro estudio investigamos las características
del papel del profesor, cómo él se retrata en los episodios de la
serie animada emitida en 2009. Estamos investigando: a) la aparición de
la imagen del profesor, b) la forma de educación que tiene la escuela,
c) las características de los maestros, d) el papel de estos maestros y
e) el modo de enseñanza.
INTRODUCCIÓN
El maestro es la persona más querida en el mundo de los
niños. En el curso histórico de la pedagogía se han
expresado diversos enfoques pedagógicos en cuanto a las
características que componen el papel del profesor y su personalidad.
Esos enfoques teóricos tuvieron sus comienzos en las corrientes filosóficas,
pedagógicas y religiosas, y están en consonancia con el contexto
sociológico de cada época (1,2).
El profesor en la pedagogía tradicional se considera como
omnipotente, omnisciente, genio y único propietario del conocimiento. Es
el transmisor del conocimiento y el juez. Su prioridad es la maduración
del estudiante a través de la adquisición de conocimientos.
Esencialmente el profesor impone el mundo de los adultos en las vidas de los
niños (3).
En la pedagogía moderna, no obstante, la atención se centra
en las necesidades e intereses de los niños. El papel del maestro, sin
subestimarlo, es limitado y supeditado, dialogando con los estudiantes y
cooperando con ellos. Les ofrece un incentivo para actuar. No debe hacer nada
que pueda perjudicar el trabajo de la naturaleza, donde el participante activo
es el niño (3).
En la pedagogía contemporánea el profesor es un
demócrata, un renovador que posee una constitución
científica y que entiende el vínculo de la educación con
el entorno socialy cultural e implementa los resultados de la
investigación científica. Promueve la iniciativa, la
motivación,la empatía y la reflexión crítica de los
estudiantes. Considera a los alumnos como jóvenes investigadores y trata
de enseñarles practicando (4,5,6).
La imagen que forman los niños del profesor es el resultado de la
experiencia directa y así como de otros medios que resultan ser
portadores de socialización para los niños, tales como la
familia, los amigos, la televisión, los ordenadores, etc. Los dibujos
animados constituyen los más típicos formatos en la
televisión. Forman el núcleo de la agenda de los niños y
son muy populares entre ellos. En cierta medida, forman la imagen que tienen
los pequeños sobre las personas y las situaciones en su vida diaria.
Esta imagen es el resultado del modo de percepción de los dibujos y se
halla en relación directa con las características de la imagen
televisiva. La tele-narración media entre el niño y la realidad,
mezcla lo real con lo imaginario y crea una ilusión de la realidad (7).
De particular interés es la representación del maestro en los
dibujos animados “El pequeño Nicolás”. El pequeño
Nicolás es el personaje principal de los libros de la serie “ Las aventuras del pequeño
Nicolas”, que se publicaron en periódicos belgas y franceses en el
siglo XX(8). Durante los últimos años estas historias se
convirtieron en dibujos animados y se retrasmiten en muchos países. En
Grecia son emitidos por el canal estatal ET1. En ese contexto, en nuestro
estudio investigamos las características del papel del profesor,
cómo él se retrata en los episodios de la serie animada emitida
en 2009. Estamos investigando: a) la aparición de la imagen del
profesor, b) la forma de educación que tiene la escuela, c) las
características de los maestros, d) el papel de estos maestros y e) el
modo de enseñanza.
METODOLOGÍA DEL ESTUDIO
Para la formación de nuestro estudio hemos seleccionado como muestra
los 52[2] episodios de la serie de dibujos animados “ El pequeño Nicolás” que fueron emitidos por el
canal estatal ET1 en el año 2009. El método de estudio para la
investigación de las características del profesor es el del
análisis cuantitativo.
RESULTADOS
1.Frecuencia en la aparición de maestros
De los 52 episodios los maestros aparecen en 19 ( 36.5%). En particular, en
cuatro episodios aparece sólo el director de la escuela, en 7 aparecen
ambos (el director y la maestra) en otros 7 episodios aparece unicamente la
maestra y finalmente en un episodio aparece otra maestra ( tabla 1).
TABLA 1
Frecuencia en la aparición
de maestros
Incidencia del educador
|
|
N |
% |
|
Director |
4 |
7.7 |
|
Maestra |
7 |
13.5 |
|
Director
y maestra |
7 |
13.5 |
|
Otra
maestra |
1 |
1.8 |
|
No
aparecen |
33 |
63.5 |
|
Total |
52 |
100 |
2.
Dimensiones del papel del maestro
En la mayoría de los episodios aparecen los maestros como portadores
de autoridad. En 4 episodios domina el papel del científico y en los
otros 4 aparecen como agentes de socialización ( tabla 2).
TABLA 2
Dimensiones del
papel del maestro
|
|
N |
% |
|
Portadores
de poder |
11 |
58 |
|
Científicos |
4 |
21 |
|
Agentes de socialización |
4 |
21 |
|
Total |
19 |
100 |
3. Tipos
de profesores
En la mayoría de los episodios los maestros ya citados suelen tener
unas características de profesor “ paidótropo”, mientras que en 4
episodios poseen características de profesor “ logótropo” ( tabla
3).
TABLA 3
Tipos de profesores
|
|
N |
% |
|
Paidótropo |
15 |
79 |
|
Logótropo |
4 |
21 |
|
Total |
19 |
100 |
4.
Estilo educativo
En casi todos los episodios el estilo educativo es un estilo autoritario (
tabla 4).
TABLA 4
Estilo educativo
|
|
N |
% |
|
Estilo
autoritario |
19 |
100 |
|
Total |
19 |
100 |
5. Forma
de enseñanza
En todos los episodios domina el formato de enseñanza centrada en el
docente ( tabla 5).
TABLA 5
Forma de enseñanza
|
|
N |
% |
|
Enseñanza centrada en el docente |
19 |
100 |
|
Total |
19 |
100 |
6. Forma
de pedagogía
En todos los episodios se promueve la pedagogía tradicional ( tabla
6).
TABLA 6
Forma de pedagogía
|
|
N |
% |
|
Pedagogía
tradicional |
19 |
100 |
|
Total |
19 |
100 |
COMENTARIOS
1. Frecuencia en la aparición de maestros
La serie animada “El pequeño
Nicolás” es una da las pocas series infantiles en todo el mundo en
la que varios episodios se desarrollan en el espacio escolar. Los maestros que
aparecen son el director y la maestra, aparte del episódio “ La sustituta”, donde la
posición de la maestra, la toma otra, visiblemente más vieja. La
tipología de las características del director y de la maestra
incluye notoriamente estereotipos. El director es estricto e inspira respeto y
temor también. La maestra parece frágil e intenta imponerse
debido a su papel. Cuando aparecen juntos el director y la maestra es evidente
el fortalecimiento del papel del director.
2. Dimensiones del papel del docente
El papel del profesor es complejo y tiene muchas dimensiones. El profesor
es un científico, puede actuar como un portador de autoridad, como un
intermediario de socialización, mientras que al mismo tiempo posee la
capacidad de contribuir al desarrollo de la individualidad del estudiante.
También el profesor se considera un modelo de imitación e
indentificación para los estudiantes, pero también funciona como
un soldado (9,10). En nuestro estudio los profesores aparecen principalmente
como exponentes del poder, según las palabras del director “Escribirás 200 veces la frase “ No
volveré copiar”, en el episodio “ El
mensaje secreto”, y las palablras de la maestra “He dicho que no traigan
tonterias a la escuela”, en el episodio “ El
regalo veneno”. Y tambíen en “
La excursión al museo” , “Has ganado un buen castigo”. En algunos
episodios la maestra aparece como un científico. Posee conocimientos
teóricos y prácticos y quiere trasmitirlos a sus alumnos.
En particular en el episodio “La
cuarentena”, la profesora explica a los niños problemas
aritméticos. Así funciona en el episódio “ La guerra de los mimados.” Finalmente
en algunos episodios la maestra aparece como la intermediaria para la
socialización de los niños. A menudo, consciente o
inconscientemente, la profesora introduce a los niños en las normas y
los valores de la sociedad. En el episodio “ Un bonito recuerdo” es evidente la alegría de la maestra
cuando recibe una invitación para visitar la casa de un estudiante rico.
La riqueza se considera un valor y el contacto con sus exponentes les da
más valor. En los episodios “
Djodjo” y “ Estamos en la radio”, cuando entra el director en el
aula, la profesora grita a los niños “¡De pie!”. El respeto
hacía los mayores sobre todo cuando ellos son personas de poder es
esencial y contribuye a la reproducción de la jerarquía de la
sociedad. Y finalmente en el episodio “
Viene el ministro” es evidente como los buenos y los inteligentes alumnos
ocupan puestos importantes. El respeto y la obediencia a las reglas de la
sociedad lleva a la recompensa y al progreso social.
3.Tipos de profesores
En la mayoría de los episodios la maestra presenta las
características de un maestro de estílo “ paidótropo”.
Mencionamos a la maestra y no al director, porque ella está involucrada
en el proceso educativo. El profesor “paidótropos” es aquel profesor
cuyo centro de interés es el estudiante y organiza el proceso educativo
en relación con él (11). La profesora en el episodio “El regalo veneno” premia a los
estudiantes por las respuestas correctas. También hace lo mismo cuando
los estudiantes llevan a clase objetos que ella les ha pedido. Por
último, en “ La excursión
al museo” la maestra da
instrucciones a los niños y los deja solos para caminar por las salas de
muséo. La profesora tiene las características de un maestro
“logótropo”. Un profesor “logótropo” es aquel profesor que
está concentrado en su ciencia, en su especialidad, en sus ideas y
olvida a los estudiantes (11). Un ejemplo de esto lo vemos en el
episódio “ La sustituta” donde
la maestra hace la lección sin mirar a los estudiantes.
4. Estilo educativo
Lo que domina en la serie es el estilo autoritario. El profesor dirige la
enseñanza, utiliza el monólogo y el castigo. Utiliza el modelo de
enseñanza demostrativa, donde demuestra él imparte y los
estudiantes atienden. El profesor impone su punto de vista a los estudiantes (1,2).
En el episodio “Atletismo” el
pequeño Nicolás se queda en la escuela después de la clase
porque está castigado.
5. Forma de enseñanza
La forma de enseñanza centrada en el profesor domina casi en todos
los episodios. En esa forma de enseñanza el profesor domina, se
considera el único propietario del conocimiento es como un genio.
Él está en el centro del proceso educativo. Como forma de
enseñanza se expresa en el modelo de educación que se llama
“depósito bancario” (3). En ese
modelo el profesor tiene que “depositar” al estudiante un conocimiento
completo. La “ Psicología Herbartiana” dio esencia a esta lógica.
Según Herbart y Thorndike, el aprendizaje es el resultado de un proceso
y una combinación de nuevos estímulos con unas ideas y
experiencias antiguas (12).
6. Forma de Pedagogía
En conclusión la pedagogía tradicional caracteriza el
conjunto de las funciones educativas, como ella se muestra en la serie “El pequeño Nicolás”. La
pedagogía tradicional pretende convertir al niño en una persona
madura, lo más rápido posible, usando incluso castigos y chantajes
(2).
En la pedagogía tradicional el estudiante es subordinado en un mundo
que no es suyo, que no le permite interactuar. Esencialmente los niños
están obligados a actuar como adultos. La pedagogía tradicional
no presta atención a los niños, ni a sus intereses. Ignora sus
deseos y sus particularidades. Considera a
los niños como oyentes y no como participantes activos en el
proceso educativo (3).
Conclusiones
Los profesores de la serie “El
pequeño Nicolás” aparecen en muchos episodios. Se muestran
como representantes del poder y presentan las características de un
profesor “paidótropo”.La forma educativa es autoritaria y la forma
didascálica está concentrada en el profesor. Los usos
pedagógicos obedecen a la norma tradicional. De todas formas, durante el
siglo XX en Europa, época en la que fue escrito el libro “El pequeño Nicolas”, dominaba la pedagogía tradicional y la serie tiene
muchas características de esa época. Los maestros, protagonistas
en la serie, tratan de hacer su trabajo. Parecen encerrados en una actitud
formalística y no pueden ser flexibles en los pequeños problemas
que aparecen en la escuela. Cada maestro tiene varias particularidades. Cada
alumno debe adaptarse dentro de reglas concretas para entrar en el mundo de los
adultos (3).
La escuela que propone “El
pequeño Nicolás” es una escuela donde los niños y sus
nacesidades funcionan según las necesidades y las funciones de un
adulto. Básicamente esa escuela funciona según las necesidades de
los adultos y no las necesidades de los niños (2).
Sin embargo, esa lógica no domina en todos los episodios. Hay
episodios donde los alumnos reaccionan con humor y utilizan mucho su
inteligencia. Por medio de sus travesuras se revela la lógica de una
escuela conservadora y los niños la enriquecen con sus
características personales. Los niños no aparecen como un grupo
patético a lo que les indican sus profesores. Por lo contrario,
reaccionan directa o indirectamente ante ellos. Eso se nota claramente si
observamos sus acciones y las dudas que expresan hacia los mismos. La infancia
y todas sus características
funcionan como una “reacción” a la lógica de la escuela.
Concluyendo, la escuela de la serie “
El pequeño Nicolás” es una escuela tradicional. Los alumnos
tratan de tomar iniciativas, tratan de ser autónomos y tratan de
autoactuar.
BIBLIOGRAFÍA
(1)Pyrgiotakis, I.
(1999). Introducción en la ciencia de la pedagogía. :
Aténas: Ellinika Grammata.
(2) Fragos, X. (
1984). Psicopedagogía. Aténas: Gutenberg.
(3) Mpakirtzis, K.
( 2004). Comunicación y educación. Aténas: Gutenberg.
(4) Katz, L.
(1995). What can we learn from Reggio Emilia? In C. EDWARDS, L. GANDING G.
FORMAN (eds), The hundred languages of children.
(5)
Vygotsky,
(6) Piaget,
J.& Inhelder, B. ( 1969). The psychology of child.
(7) Vryzas,
K. ( 1997). Medios
de comunicación en la infancia, Tesalónica: Banias.
(8) “ Las
aventuras del pequeño Nicolás” www.el.wikipedia.org
(9) Hofer,
M. (1986). Sozialpsychologie erzieherischen Handelns. Wie Denken und Verhalten
von Lehrern organisiert ist. Goettingen:Hogrefe.
(10) Heckhausen,
H. (1974). Lehrer-Schueler-Interaktion. In F.E. Weinert (Hrsg): Funk-Kolleg
Paedagogische Psychologie Frankfurt: Fischer. 547-574.
(11)
Caselmann, C. (1964). Wesensformen des Lehrers Versuch einer Typenlehre.3. Aulf. Stuttgurt: Klett.
(12) Bigge, M. ( 1982). Learning theories for
teachers. Harper & Row, Publishers, Inc.
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
