ISSN : 2241-4665
|
Σύντομη βιογραφία των συγγραφέων |
Κριτικές του άρθρου |
ISSN : 2241-4665
Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 10 Οκτωβρίου 2014
ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Σεμεντεριάδης Θεμιστοκλής
Νηπιαγωγός,
Δρ. Παιδαγωγικών Επιστημών Α.Π.Θ.
Μαρτίδου Ραχήλ
Σχολική
Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής
Παπαθανασίου Γεώργιος
Φιλόλογος
TEACHERS’ VIEWS ON THE USE OF MEDIA IN PRIMARY SCHOOLS
Sementeriadis
Themistoklis
Kindergarten teacher, Dr. in
Pedagogical sciences, Aristotle University of Thessaloniki
Martidou Rachel
Preschool
Advisor
Papathanasiou
Georgios
Greek philologist
Περίληψη
Η χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση οφείλει να ικανοποιεί τις ανάγκες της κοινωνίας,
της εκπαίδευσης και των μαθητών. Υπάρχουν θιασώτες και επικριτές της χρήσης των
Μέσων στην εκπαίδευση. Η παιδεία στα ΜΜΕ θεωρείται αναγκαία και συμβάλλει στη
σύγκλιση εκπαίδευσης και ΜΜΕ. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει
τις απόψεις των δασκάλων για τη χρήση των ΜΜΕ στο δημοτικό σχολείο. Στην έρευνα
συμμετείχαν 328 δάσκαλοι (128 άνδρες και 200 γυναίκες) που υπηρετούσαν σε
δημόσια δημοτικά σχολεία των περιφερειών Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Τα
αποτελέσματα έδειξαν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών τάσσεται υπέρ
της εισαγωγής των ΜΜΕ στο δημοτικό και τα χρησιμοποιεί στην εκπαιδευτική
διαδικασία. Οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν κυρίως τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές
και το Διαδίκτυο, αν και είναι αυτά στα οποία, κατά δήλωσή τους, αντιμετωπίζουν
τις περισσότερες δυσκολίες όσον αφορά τη χρήση τους. Εκτιμούν ότι τα ΜΜΕ
χρειάζεται να χρησιμοποιούνται σε όλα τα μαθήματα, καθώς υποστηρίζουν ότι η
χρήση τους βελτιώνει την εκπαιδευτική διαδικασία, θεωρώντας παράλληλα ως πιο
αποδοτικά τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, το Διαδίκτυο και τα Πολυμέσα. Πάντως
προγράμματα Παιδείας στα ΜΜΕ υλοποιεί το 32% των συμμετεχόντων στην έρευνα, το
περιεχόμενο των οποίων αφορά κυρίως την Τηλεόραση και το Διαδίκτυο.
Συμπερασματικά οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης φαίνεται να
διάκεινται θετικά στη χρήση των ΜΜΕ στο σχολείο, αλλά τόσο αυτοί όσο και οι
μαθητές χρειάζεται πέρα από την εξοικείωσή τους με τον τεχνολογικό κώδικα των
Μέσων να μάθουν και τον πολιτιστικό τους κώδικα , ώστε αυτά να αποτελέσουν όχι
μόνο εργαλεία αλλά και αντικείμενα μάθησης.
Abstract
The use of Media in education has to
satisfy the needs of society, education and students as well. There are people
who support the use of media in education but there are others who criticize
it. To be Media educated is considered a necessity and contributes to the
convergence of education and Media. The purpose of this study was to
investigate the teachers’ views on the use of Media in primary schools. The 328
teachers (128 men and 200 women) who participated in this research were working
at the time in public primary schools in Attiki and Central Macedonia. The
results showed that the majority of teachers advocate the introduction of Media
in Primary Schools and use them in the teaching procedure. Teachers mostly
choose to use computers and the internet, although they admit that they find
them the most difficult to use. They think that the Media need to be used in
all school subjects, as they believe that their use improves the teaching
procedure, since they consider computers, internet and multimedia as the most
efficient. 32% of the teachers participating in this research do educational
projects on the Media. These projects deal mostly with Television and the
Internet. As a result, primary education teachers seem to have formed a
positive opinion on the use of Media at school, but both teachers and students
need to become familiar with the technological as well as the cultural
principles of the media, so that the Media can be used not only as learning
tolls but as learning subjects as well.
- Εισαγωγή
Το σχολείο είναι ένας από τους σημαντικότερους φορείς κοινωνικοποίησης.
Στόχος του είναι η ένταξη του νέου ατόμου στην κοινωνία, η διαμόρφωση μιας
κοινωνικής προσωπικότητας, η ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης και αλληλεγγύης
και η βελτίωση της κοινωνίας (Μάραντος, 2001). Το σχολείο οφείλει να
εναρμονίζεται, να παρακολουθεί και να ακολουθεί τις εξελίξεις στο χώρο της
εκπαίδευσης υπό ένα σύγχρονο πρίσμα (www.iom.gr).
Ως εκ τούτου η εισαγωγή και η χρήση των ΜΜΕ στο σχολείο οφείλει να αποτελεί το
αντικείμενο διαβούλευσης όλων των εμπλεκόμενων φορέων της εκπαίδευσης
προκειμένου τα Μέσα να ενταχθούν αρμονικά στο σχολικό περιβάλλον. Μέσο είναι
κάτι το οποίο χρησιμοποιούμε, όταν θέλουμε να επικοινωνήσουμε έμμεσα με τους άλλους,
όχι προσωπικά με άμεση επαφή. Τα Μέσα δηλαδή διαμεσολαβούν, προσφέρουν
επιλεκτικές εκδοχές του κόσμου, όχι άμεση πρόσβαση σε αυτόν. Ο όρος Μέσα
περιλαμβάνει όλο το φάσμα των μέσων επικοινωνίας: τηλεόραση, ραδιόφωνο, βίντεο,
κινηματογράφο, εφημερίδες, περιοδικά, φωτογραφία, διαφήμιση, ηχογραφημένη
μουσική, ηλεκτρονικά παιχνίδια και διαδίκτυο (Buckingham, 2003).
Η χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση οφείλει να ικανοποιεί τις ανάγκες της
κοινωνίας, της εκπαίδευσης και των μαθητών. Η σύγκλιση εκπαίδευσης και ΜΜΕ, δύο
σημαντικών φορέων αγωγής στην κατεύθυνση αυτή, αποτελεί ένα στοίχημα με πολλές
διαστάσεις. Η Παιδεία στα ΜΜΕ είναι αναγκαία για να βοηθήσει εκπαιδευτικούς και
μαθητές στις νέες συνθήκες (Μάραντος, 2001). Παιδεία στα ΜΜΕ θεωρείται η
μιντιακή ικανότητα που περιλαμβάνει την πρόσβαση στα ΜΜΕ (τεχνικές δεξιότητες),
την κατανόηση, την ανάλυση και κριτική αξιολόγηση των μηνυμάτων των Μέσων και
των περιεχομένων τους (γνωστικές δεξιότητες) και τη δυνατότητα προσωπικής
έκφρασης και δημιουργίας (επικοινωνίας, παραγωγή περιεχομένου) σε διαφορετικά
περιεχόμενα (επικοινωνιακές, κοινωνικές δεξιότητες). Περιλαμβάνει όλες τις
μορφές εκπαίδευσης στα ΜΜΕ: τον Τύπο και τη φωτογραφία, το ραδιόφωνο και την
τηλεόραση (οπτικοακουστική παιδεία), τον κινηματογράφο (κινηματογραφική
παιδεία), το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες (ψηφιακή αγωγή), τη διαφήμιση
στα ΜΜΕ (εμπορική παιδεία) και οποιαδήποτε μορφή έκφρασης και επικοινωνίας στη
σύγχρονη ψηφιακή εποχή (www.iom.gr). Η χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση αφορά δύο
τομείς: πρώτον, τα ΜΜΕ ως αντικείμενο διδασκαλίας και δεύτερον τα ΜΜΕ ως μέσο
διδασκαλίας. Ως αντικείμενο διδασκαλίας είναι ανάγκη να διδάσκονται όλα τα ΜΜΕ,
παραδοσιακά (π.χ. εφημερίδα) και σύγχρονα ή νέα (π.χ. πολυμέσα). Ως μέσο διδασκαλίας
τα ΜΜΕ δεν είναι ο σκοπός αλλά βοηθούν τη διαδικασία της μάθησης (Βρύζας,
1997). Η χρήση των ΜΜΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία δε συντελείται σε ένα
«αποστειρωμένο» περιβάλλον, επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες. Άλλοι από
αυτούς είναι θεσμικοί (θέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΟΥΝΕΣΚΟ, Ελληνικού κράτους),
άλλοι κοινωνικοί (κουλτούρα και παραδόσεις της κοινωνίας, επιδιώξεις κοινωνικών
φορέων) και ορισμένοι είναι εκπαιδευτικοί (θέσεις πανεπιστημίων, Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου, εκπαιδευτικών και μαθητών) (Μάραντος, 2001). Η χρήση των ΜΜΕ στην
εκπαίδευση έχει θιασώτες αλλά και επικριτές. Οι υποστηρικτές του εγχειρήματος,
αν και το κάθε Μέσο έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, εκτιμούν ότι η χρήση των
ΜΜΕ στη διδασκαλία την καθιστά αποδοτική, τη βελτιώνει, πλεονεκτεί οργανωτικά
και παιδαγωγικά. Η διέγερση της όρασης, της ακοής και των άλλων αισθήσεων
συντελεί στην ταχύτερη γνώση. Η θετική άποψη συνδέεται με το σημαντικό ρόλο που
διαδραματίζουν τα ΜΜΕ στη σύγχρονη ζωή, με τη διαπίστωση ότι η χρήση τους σε
ποικίλους τομείς της καθημερινής ζωής αυξάνει ραγδαία, είναι κοινωνικά αποδεκτή
και σχεδόν καθίσταται επιβεβλημένη (Χαραμής, 2001). Οι επικριτές της χρήσης των
ΜΜΕ στην εκπαίδευση εκφράζουν ανησυχίες ως προς την ποιότητα και το είδος του
υλικού στο οποίο μπορεί να εκτεθούν οι μαθητές, ως προς το κίνητρο των
εκπαιδευτικών που χρησιμοποιούν τα Μέσα και ως προς το κατά πόσο η χρήση των
Μέσων αναπτύσσει και καλλιεργεί γνωστικές διαδικασίες και επικοινωνιακές
ικανότητες (Hobbs,
1994). Τα ΜΜΕ δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά από μόνα τους· ο τρόπος χρήσης τους είναι που τα καθιστά
καλά ή κακά. Η χρήση των ΜΜΕ μπορεί να σημαίνει πολλά και διαφορετικά πράγματα.
Ο Windahl (1979) υποστηρίζει ότι τα χαρακτηριστικά, οι προσδοκίες και
οι αντιλήψεις καθώς και ο βαθμός πρόσβασης που έχει ένα άτομο στα ΜΜΕ θα το
οδηγήσουν στο να αποφασίσει πόσο και πώς θα χρησιμοποιήσει το περιεχόμενο των
Μέσων.
Ο εκπαιδευτικός θεωρείται το κλειδί της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κανένα
εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να πετύχει τους στόχους του χωρίς την
ουσιαστική συμβολή των εκπαιδευτικών. Οι απόψεις τους για τη χρήση των Μέσων
στην εκπαίδευση διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για το περιεχόμενο που δίνουν
στη χρήση αυτή. Η παρούσα έρευνα λοιπόν στόχο της είχε να διερευνήσει τις απόψεις
των δασκάλων για τη χρήση των ΜΜΕ στο Δημοτικό σχολείο. Στο πλαίσιο αυτό
εξετάστηκαν: (α) ποια είναι η άποψη των δασκάλων για την εισαγωγή των ΜΜΕ στο
Δημοτικό σχολείο, (β) εάν οι δάσκαλοι χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ στην εκπαιδευτική
διαδικασία, (γ) ποια Μέσα χρησιμοποιούν, (δ) εάν αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη
χρήση τους, (ε) ποια είναι η άποψή τους για τη χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση,
(στ) ποιο Μέσο οι δάσκαλοι θεωρούν περισσότερο αποδοτικό, (ζ) ποιο Μέσο
πιστεύουν ότι αρέσει περισσότερο στους μαθητές, (η) σε ποια μαθήματα οι δάσκαλοι
εκτιμούν ότι χρειάζεται να χρησιμοποιούνται περισσότερο τα ΜΜΕ, (θ) από ποιες
πηγές αντλούν οι δάσκαλοι πληροφορίες για τη χρήση των ΜΜΕ, (ι) εάν οι δάσκαλοι
εφαρμόζουν προγράμματα Παιδείας στα ΜΜΕ, (ια) τι περιεχόμενο έχουν τα
προγράμματα Παιδείας που εφαρμόζουν και (ιβ) ποια η αποτελεσματικότητά τους.
3. Δείγμα και μεθοδολογία της έρευνας
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά τους μήνες Νοέμβριο έως Μάιο του
ακαδημαϊκού έτους 2011-2012. Συμμετείχαν 328 δάσκαλοι που υπηρετούσαν σε
δημόσια δημοτικά σχολεία των περιφερειών Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Από
αυτούς οι 128 ήταν άνδρες και οι 200 γυναίκες. Η πλειονότητα των δασκάλων του
δείγματος ήταν απόφοιτοι των Παιδαγωγικών τμημάτων (58%), ενώ σημαντικό ήταν το
ποσοστό των δασκάλων που ήταν απόφοιτοι Παιδαγωγικών ακαδημιών (42%). Το 39%
των δασκάλων παρακολούθησε μετεκπαίδευση (Διδασκαλείο). Τέλος 27 δάσκαλοι ήταν
κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και 6 κάτοχοι διδακτορικού. Για τη συλλογή των
δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο που συντάχθηκε από τους ερευνητές για
τις ανάγκες της έρευνας και δόθηκε στους δασκάλους. Το ερωτηματολόγιο περιείχε
έξι ανοιχτές, μία ημιανοιχτή και πέντε κλειστές ερωτήσεις. Οι απαντήσεις των
δασκάλων σε κάθε μία από τις ανοιχτές ερωτήσεις καταγράφηκαν και δημιουργήθηκαν
κατηγορίες έτσι ώστε να είναι δυνατή η ποσοτική επεξεργασία τους.
4. Αποτελέσματα
4.1
Εισαγωγή των ΜΜΕ στο Δημοτικό σχολείο
Σχεδόν το σύνολο των δασκάλων (93.9% ) είναι υπέρ της εισαγωγής των ΜΜΕ
στο Δημοτικό σχολείο (πίνακας 1). Σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινούνται και τα
αποτελέσματα άλλων ερευνών που έχουν διεξαχθεί τόσο στη χώρα μας όσο και στο
εξωτερικό (Hobbs, 1999·
Μάραντος, 2001· Χαραμής, 2001). Διαπιστώνεται ότι οι επιφυλάξεις και οι
φόβοι των δασκάλων κατά την πρώτη περίοδο εισαγωγής, ιδίως των νέων Μέσων στην
εκπαιδευτική διαδικασία, έχουν ξεπεραστεί (Κυρίδης, Δρόσος, & Τσακιρίδου,
2003). Τα ΜΜΕ αποτελούν μία καθημερινότητα στην εκπαίδευση και ανεξάρτητα από
τα προβλήματα που τυχόν υπάρχουν (ελλείψεις, δυσκολίες χρήσης) είναι αποδεκτά.
Πίνακας1
Εισαγωγή στο Δημοτικό σχολείο
|
|
Ν |
% |
|
Εισαγωγή |
308 |
93,9 |
|
Μη εισαγωγή |
20 |
6,1 |
|
Σύνολο |
328 |
100 |
4.2 Χρήση των ΜΜΕ στην
εκπαιδευτική διαδικασία
Η μεγάλη πλειονότητα των δασκάλων (85,1%) χρησιμοποιεί τα ΜΜΕ στην
εκπαιδευτική διαδικασία (πίνακας 2). Αν και τα ευρήματα άλλων ερευνών είναι
αντιφατικά, ωστόσο διαφαίνεται μία τάση για ολοένα αυξανόμενη χρήση (Μάραντος
2001, Χαραμής 2001 & www.iom.gr). Από μόνα τους όμως
τα ΜΜΕ δεν αποτελούν ενεργητικά μέσα διδασκαλίας, ούτε πρέπει να θεωρούνται το
άλλοθι μιας παιδαγωγικής ανανέωσης. Τα ΜΜΕ πρέπει να ενταχθούν μέσα σε μία
ευρύτερη λογική εκπαίδευσης που αποσκοπεί στην ανάπτυξη της δημιουργικής και
κριτικής σκέψης. Η χρήση των ΜΜΕ όταν δεν εντάσσεται στο πλαίσιο αυτό,
παθητικοποιεί το μαθητή, καταργεί την κάθε είδους πρωτοβουλία και αυτενέργεια.
Τα ΜΜΕ δεν είναι πανάκεια για να λύσουν την οποιαδήποτε διδακτική αδυναμία των
εκπαιδευτικών. Τα Μέσα μπορούν να έχουν ενεργητική διάσταση μόνο αν οι
εκπαιδευτικοί τους δώσουν τέτοια προοπτική. Γι’ αυτό και ο ρόλος του
εκπαιδευτικού παίρνει νέες διαστάσεις με τη χρήση των Μέσων (Ασλανίδου, 2000).
Πίνακας
2. Χρήση των ΜΜΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία
|
|
Ν |
% |
|
Χρήση |
279 |
85,1 |
|
Μη χρήση |
49 |
14,9 |
|
Σύνολο |
328 |
100 |
4.3
Μέσα που χρησιμοποιούνται
Από τους δασκάλους που χρησιμοποιούνται τα ΜΜΕ στην εκπαιδευτική
διαδικασία, το 69,2% κάνει χρήση του Η/Υ, το 63,5% του διαδικτύου, το 55,6% του
βίντεο, το 43,8% χρησιμοποιεί πολυμέσα, το 41,6% DVD (κινηματογραφικά
έργα), το 25,5% τηλεόραση, το 13,3% ραδιόφωνο και τέλος το 7,9% κάνει χρήση του
Τύπου (πίνακας 3). Σε γενικές γραμμές τα νέα Μέσα υπερτερούν συγκριτικά με τα
παραδοσιακά. Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών προσφέρουν
σημαντικές ευκαιρίες στην εκπαίδευση για μεγαλύτερη ευελιξία, αλληλεπίδραση και
πρόσβαση στη γνώση (Ballet
& Eymery, 1984).
Παρέχουν τη δυνατότητα εξατομικευμένης αλλά και ομαδικής διδασκαλίας,
συμβάλλουν στην ενεργή βιωματική μάθηση και στην πολυαισθητηριακή προσέγγιση
των διδακτικών αντικειμένων (Kapa,
1999· Mioduser, Tur-Kaspa & Leitner, 2000). Τα μειονεκτήματα της
χρήσης των νέων Μέσων στην εκπαίδευση (δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα και όχι
στη διαδικασία, ο διάλογος είναι μηχανιστικός, υφίσταται κίνδυνος χειραγώγησης
των μαθητών) μπορούν να αμβλυνθούν με την ένταξη της χρήσης των Μέσων σε ένα
εκπαιδευτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από σύγχρονη και καινοτόμα οπτική (Ronen, & Eliahu 2000). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ευρεία χρήση του βίντεο
από τους δασκάλους. Το μάθημα στο βίντεο απαιτεί πολλές ενέργειες: επιλογή,
εγγραφή, ταξινόμηση, παρακολούθηση, αρχειοθέτηση, επανάληψη παρακολούθησης.
Προσφέρει τη δυνατότητα συζήτησης και ανάλυσης πάνω στο μάθημα καθώς και τη
δυνατότητα εντοπισμού και επανάληψης όποιων σημείων χρειάζονται. Αρκετοί δάσκαλοι δίνουν έμφαση στη χρήση DVD με κινηματογραφικά έργα.
Η ένταξη των κινηματογραφικών έργων στην εκπαίδευση αποβλέπει στο να
παρακινήσει τους μαθητές και να τους δώσει τα εφόδια, ώστε από παθητικοί δέκτες
μηνυμάτων να γίνουν ενεργοί θεατές. Επίσης τους παρέχει ένα σύνθετο και
αποτελεσματικό εργαλείο κατανόησης, συσχετισμού και κριτικής σκέψης που
πυροδοτεί τη φαντασία και ενθαρρύνει το διάλογο (Π.Ι., 2011). Ορισμένοι
εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν την τηλεόραση και το ραδιόφωνο στην εκπαιδευτική
διαδικασία. Η χρήση της τηλεόρασης εστιάζεται στη λεγόμενη εκπαιδευτική
τηλεόραση. Η εκπαιδευτική και όχι μόνο τηλεόραση έχει μεγάλες δυνατότητες.
Προσφέρει εικόνα, ήχο, κίνηση . Πηγαίνει το μαθητή και την τάξη στο αντικείμενο
αλλά και φέρνει το αντικείμενο στο μαθητή και την τάξη (Σεμεντεριάδης &
Μαρτίδου, 2012). Το ραδιόφωνο πάλι ως εκπαιδευτικό μέσο έχει πολλά
πλεονεκτήματα. Είναι απλό, εύχρηστο μέσο και πραγματοποιεί άμεση καταγραφή και
μετάδοση των γεγονότων καθώς και αυθεντική μεταφορά και ανάπτυξη συναισθημάτων.
Επίσης έχει χρονική δέσμευση και απευθύνεται σε όλους τους μαθητές (Μάραντος,
2001). Λίγοι δάσκαλοι χρησιμοποιούν τον Τύπο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο
Τύπος σε όλες του τις μορφές είναι ένα χρήσιμο εποπτικό μέσο, απλό και
κατανοητό στους μαθητές, με δυνατότητα πολλών εφαρμογών.
Πίνακας
3. Μέσα που χρησιμοποιούνται
|
|
Ν |
% |
|
Η/Υ |
193 |
69,2 |
|
Διαδίκτυο |
177 |
63,5 |
|
Βίντεο |
155 |
55,6 |
|
Πολυμέσα |
122 |
43 |
|
DVD |
116 |
41,6 |
|
Τηλεόραση |
71 |
25,5 |
|
Ραδιόφωνο |
37 |
13,3 |
|
Τύπος |
22 |
7,9 |
4.4.
Δυσκολίες στη χρήση των Μέσων
Το 80% των δασκάλων που χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία
αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη χρήση τους. Ειδικότερα, όταν ερωτώνται σε ποια
Μέσα συγκεκριμένα αντιμετωπίζουν δυσκολίες, στο σύνολό τους απαντούν στα νέα
Μέσα (Διαδίκτυο, Η/Υ, Πολυμέσα), (πίνακας 4α και 4β). Αν και το Υπουργείο Παιδείας
οργανώνει και υλοποιεί προγράμματα επιμόρφωσης στις νέες τεχνολογίες για τους
εκπαιδευτικούς, ωστόσο τα προβλήματα δε λείπουν. Η συνεχής εξέλιξη των νέων
Μέσων και η επιφυλακτικότητα, ορισμένων τουλάχιστον δασκάλων, απέναντι σε αυτά
πιθανόν να ερμηνεύουν την τάση αυτή (Κυρίδης, Δρόσος & Τσακιρίδου, 2003). Η
αλλαγή νοοτροπίας των εκπαιδευτικών σε συνάρτηση με τη βελτίωση της
επιμορφωτικής προσπάθειας από την πολιτεία ίσως αμβλύνει ως ένα βαθμό τις
δυσκολίες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, σύμφωνα με άλλες έρευνες, ότι η
πλειονότητα των εκπαιδευτικών παραδέχεται την ευθύνη της στις δυσκολίες που
αντιμετωπίζει στη χρήση Μέσων διδασκαλίας (Βάμβουκας & Κανάκης, 1997).
Πίνακας
4α. Δυσκολίες στη χρήση των Μέσων
|
|
Ν |
% |
|
ΝΑΙ |
223 |
80 |
|
ΟΧΙ |
56 |
20 |
|
Σύνολο |
279 |
100 |
Πίνακας
4β. Σε ποια μέσα αντιμετωπίζουν δυσκολίες
|
|
Ν |
% |
|
Νέα |
223 |
100 |
|
Παραδοσιακά |
0 |
0 |
|
Σύνολο |
223 |
100 |
4.5
Απόψεις για τη χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση
Το 79% των δασκάλων εκτιμά ότι η χρήση των ΜΜΕ βελτιώνει την εκπαιδευτική
διαδικασία, το 70,1% ότι ενισχύει την κριτική ικανότητα των μαθητών, το 69,9%
απαντά ότι η χρήση των Μέσων καθιστά πιο ενδιαφέρον το μάθημα. Το 50% των
δασκάλων πιστεύει πως με τη χρήση των ΜΜΕ υποβαθμίζεται ο ρόλος τους, το 39%
εκτιμά ότι οι μαθητές χειραγωγούνται από τα Μέσα. Η πλειονότητα των δασκάλων
εκφράζεται θετικά για τη σχέση Μέσων – εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικές είναι οι
απαντήσεις, «χρησιμοποιώ όλα τα Μέσα. Οι μαθητές μου είναι ενθουσιασμένοι
και συμμετέχουν ενεργά…..», «με ρωτούν συνέχεια πότε θα χρησιμοποιήσουμε Η/Υ…»,
«παρατηρώ διαφορά στους μαθητές μου, θέτουν ερωτήματα, αναπτύσσουν απόψεις…».
Θα λέγαμε ότι οι
δάσκαλοι φαίνεται να πιστεύουν ότι η χρήση των ΜΜΕ έχει θετικές επιπτώσεις στην
εκπαιδευτική διαδικασία, εφόσον ενεργοποιεί τα εμπλεκόμενα μέρη. Βέβαια οι
δάσκαλοι εκφράζουν και επιφυλάξεις.
Αυτές έχουν να κάνουν με τον ενδόμυχο φόβο
για ατομίκευση του ρόλου τους καθώς και για ενδεχόμενες αρνητικές
επιπτώσεις στους μαθητές. Ενδεικτικές είναι οι απαντήσεις ορισμένων δασκάλων, «νιώθω
σταδιακά να μην έχω ρόλο….» «οι μαθητές μου είναι κολλημένοι μπροστά στην
οθόνη» (Βάμβουκας & Κανάκης 1997· Μάραντος 2001· Κυρίδης, Δρόσος &
Τσακιρίδου, 2003), (Πίνακας 5).
Πίνακας
5. Απόψεις για τη χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση
|
|
Ν |
% |
|
Βελτίωση
εκπαιδευτικής διαδικασίας |
259 |
79 |
|
Ενίσχυση
κριτικής ικανότητας |
230 |
70 |
|
Ενδιαφέρον
μάθημα |
216 |
65,9 |
|
Υποβάθμιση
ρόλου δασκάλου |
164 |
50 |
|
Χειραγώγηση μαθητών |
128 |
39 |
4.6
Αποδοτικότητα των Μέσων
Το 18,9% των δασκάλων εκτιμά ότι πιο αποδοτικό Μέσο στην εκπαιδευτική
διαδικασία είναι το διαδίκτυο, το 18,6 οι Η/Υ, το 18,3% τα πολυμέσα, το 17,1%
το βίντεο και το 5,5% το DVD.
Στον αντίποδα, το 11,4% των δασκάλων απαντά ότι κανένα Μέσο δεν είναι
αποδοτικό. Λίγοι δάσκαλοι απαντούν ότι αποδοτικό Μέσο στην εκπαιδευτική
διαδικασία είναι η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και ο Τύπος (Πίνακας 6). Από τα
παραπάνω αποτελέσματα προκύπτει ότι οι δάσκαλοι θεωρούν τα νέα Μέσα πιο
αποδοτικά συγκριτικά με τα παραδοσιακά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ποσοστό
των δασκάλων που δε θεωρεί γενικά τα ΜΜΕ αποδοτικά στη διδακτική πράξη. Το
ποσοστό αυτό μπορεί να παραλληλιστεί με το ποσοστό των δασκάλων – το οποίο
προκύπτει από προηγούμενη ερώτηση - που δε χρησιμοποιεί τα ΜΜΕ στην
εκπαιδευτική διαδικασία. Σε γενικές γραμμές τα νέα Μέσα τείνουν να θεωρούνται
περισσότερο αποδεκτά . Σε σύγκριση όμως με τις εμπειρίες στα νέα Μέσα, που
πολλά παιδιά αποκτούν εκτός σχολείου, οι περισσότερες εργασίες μέσα στην τάξη
μοιάζουν ανιαρές. Οι μαθητές ίσως έχουν το πλεονέκτημα της αυτοπεποίθησης στις
σχέσεις τους με την τεχνολογία. Σε αντίθεση με πολλούς ενήλικες, δε φοβούνται
την τεχνολογία. Η χρήση λοιπόν των ΜΜΕ στην εκπαίδευση απαιτεί από μέρους των
δασκάλων γνώση και νεωτερικές ιδέες (Buckingham, 2003· Williams,
1999).
Πίνακας
6 Αποδοτικότητα των Μέσων
|
|
Ν |
% |
|
Διαδίκτυο |
62 |
18.9 |
|
Η/Υ |
61 |
18,6 |
|
Πολυμέσα |
60 |
18,3 |
|
Βίντεο |
56 |
17,1 |
|
Κανένα |
38 |
11.4 |
|
DVD |
18 |
5.5 |
|
Τηλεόραση |
15 |
4.6 |
|
Ραδιόφωνο |
10 |
3,1 |
|
Τύπος |
8 |
2,5 |
|
Σύνολο |
328 |
100 |
4.7
Ποιο Μέσο αρέσει περισσότερο στα παιδιά
Οι δάσκαλοι στην πλειονότητά τους
απαντούν ότι στους μαθητές αρέσουν τα νέα Μέσα. Ειδικότερα τα πολυμέσα σε
ποσοστό 30.8%, οι Η/Υ σε ποσοστό 24.1% και το διαδίκτυο σε ποσοστό επίσης
24.1%. Από τα υπόλοιπα Μέσα απαντούν η τηλεόραση (11%) και το βίντεο (6.1%),
(Πίνακας 7). Τα νέα Μέσα έχουν πολλές δυνατότητες που προσελκύουν το ενδιαφέρον
των παιδιών. Τα βασικά συστατικά στοιχεία των πολυμέσων είναι οι πολλές εκδοχές
του ήχου, η γραφή σε πολλές μορφές, η εικόνα σταθερή ή κινούμενη. Τα πολυμέσα
είναι ένας συνδυασμός περισσότερων Μέσων για την επίτευξη ενός παιδαγωγικού
σκοπού. Εκείνο που έχει σημασία δεν είναι τόσο η ποσοτική συσσώρευση διαφόρων
Μέσων, όσο ο κατάλληλος συνδυασμός τους, ώστε να αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο με
συνοχή και λειτουργικότητα. Στην πραγματικότητα τα πολυμέσα συνιστούν ένα
καινούργιο Μέσο (Βρύζας, 1997) που δημιουργεί πολλά προγράμματα και εφαρμογές
εκπαιδευτικού χαρακτήρα (Monet,
1996). Οι Η/Υ προσφέρουν τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης και ανατροφοδότησης κατά
την πορεία της μάθησης. Χρησιμοποιούνται σε όλα τα μαθήματα και υπάρχει η
δυνατότητα σύνδεσης με άλλα δίκτυα πληροφοριών (Ράπτης & Ράπτη, 1997). Το
διαδίκτυο διαθέτει πληθώρα πληροφοριών με άμεση πρόσβαση, υποβοηθά την
εκπαιδευτική διαδικασία (Μάραντος, 2001). Είναι κοινός τόπος ότι η τηλεόραση
και το βίντεο εξακολουθούν να είναι ελκυστικά Μέσα για ορισμένα παιδιά. Η επέλαση
των νέων Μέσων δε στερεί από την τηλεόραση και το βίντεο τη γοητεία που ασκούν
σ΄ αυτά (Ασλανίδου, 2000).
Πίνακας
7. Ποιο Μέσο αρέσει περισσότερο στους μαθητές
|
|
Ν |
% |
|
Πολυμέσα |
101 |
30.8 |
|
Η/Υ |
79 |
24.1 |
|
Διαδίκτυο |
79 |
24.1 |
|
Τηλεόραση |
36 |
11 |
|
Βίντεο |
20 |
6.1 |
|
Άλλα |
13 |
3.9 |
|
Σύνολο |
328 |
100 |
4.8
Μαθήματα και χρήση ΜΜΕ
Οι δάσκαλοι εκτιμούν ότι χρειάζεται να χρησιμοποιούνται τα ΜΜΕ σε όλα τα
μαθήματα (70.1%), ενώ σε ποσοστό 15% εκτιμούν ότι δε χρειάζεται γενικά να
χρησιμοποιούνται. Το 13.4% των δασκάλων απαντά πως τα ΜΜΕ χρειάζεται να
χρησιμοποιούνται στα θετικά μαθήματα και το 1.5% στα θεωρητικά (Πίνακας 8). Η
μεγάλη πλειονότητα των δασκάλων εκτιμά ότι τα Μέσα μπορούν να αποτελέσουν τμήμα
της καθημερινότητας στην εκπαίδευση. Οι δάσκαλοι σταδιακά συνειδητοποιούν τα οφέλη αυτής της προοπτικής τόσο για τους
ίδιους όσο και για τους μαθητές. Ορισμένοι όμως δάσκαλοι αντιτίθενται στη χρήση
των Μέσων. Οι δάσκαλοι αυτοί αποτελούν έκφραση της δυσπιστίας που ακόμη
υφίσταται σε ορισμένους εκπαιδευτικούς (Κυρίδης, Δρόσος & Τσακιρίδου,
2003).
Πίνακας
8. Μαθήματα και χρήση ΜΜΕ
|
|
Ν |
% |
|
Σε όλα τα
μαθήματα |
230 |
70.1 |
|
Σε κανένα |
49 |
15 |
|
Στα θετικά
μαθήματα |
44 |
13.4 |
|
Στα θεωρητικά |
5 |
1.5 |
|
Σύνολο |
328 |
100 |
4.9
Πηγές πληροφόρησης για τη χρήση των ΜΜΕ
Η πλειοψηφία των δασκάλων (65%) έχει αντλήσει πληροφορίες για τη χρήση
των Μέσων στην εκπαιδευτική διαδικασία βασιζόμενη στην προσωπική τους
αναζήτηση. Ορισμένοι δάσκαλοι (21%) εμπλούτισαν τις γνώσεις τους από
επιμορφωτικές προσπάθειες που διοργανώθηκαν από επίσημους εκπαιδευτικούς φορείς
(Σχολικοί Σύμβουλοι, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Πανεπιστημιακά τμήματα), ενώ άλλοι
(14%) δεν άντλησαν πληροφορίες από κάποια πηγή (Πίνακας 9). Είναι εμφανής η
έλλειψη συστηματικής επιμορφωτικής προσπάθειας και κατάρτισης των δασκάλων από
κρατικούς εκπαιδευτικούς φορείς. Όλες οι επιμορφωτικές προσπάθειες που
πραγματοποιούνται έχουν ως αντικείμενο τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ουσιαστικά η
επιμόρφωση των δασκάλων στη χρήση των Μέσων επαφίεται στη θέληση των
εκπαιδευτικών. Χωρίς να υποτιμάται το γεγονός αυτό, κρίνεται αναγκαίο η
Πολιτεία μέσω των φορέων της να οργανώνει πιο συστηματικά σχετικά προγράμματα
επιμόρφωσης (Χαραμής, 2001).
Πίνακας
9. Πηγές πληροφόρησης για τη χρήση των ΜΜΕ
|
|
Ν |
% |
|
Προσωπική
αναζήτηση |
213 |
65 |
|
Επίσημοι
εκπαιδευτικού φορείς |
69 |
21 |
|
Δεν άντλησαν πληροφορίες |
46 |
14 |
|
Σύνολο |
328 |
100 |
4.10.
Εφαρμογή προγραμμάτων Παιδείας στα ΜΜΕ
Η πλειοψηφία των δασκάλων (68%) δεν εφαρμόζει προγράμματα Παιδείας στα
ΜΜΕ ενώ το 32% των δασκάλων εφαρμόζει (Πίνακας 10). Η μη εφαρμογή τέτοιου
είδους προγραμμάτων αντικατοπτρίζει την ανάγκη για διαφοροποίηση της νοοτροπίας
των εκπαιδευτικών καθώς και την έλλειψη μέριμνας από την πλευρά της πολιτείας
(Υπουργείο Παιδείας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο) για την ανάπτυξη επιμορφωτικών
προγραμμάτων στην κατεύθυνση αυτή. Οι σποραδικές προσπάθειες που έχουν
αναπτυχθεί από ορισμένους φορείς δεν επαρκούν (www.iom.gr). Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς που αναπτύσσουν
προγράμματα Παιδείας στα Μέσα στο δημοτικό σχολείο, μάλλον αντανακλάται στην
προσπάθεια αυτή το προσωπικό τους ενδιαφέρον. Εν κατακλείδι, η Παιδεία στα ΜΜΕ
θεωρείται αναγκαίο να ενταχθεί είτε ως θεματική, είτε ως διαθεματική ενότητα
στο αναλυτικό πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου (Σεμεντεριάδης, 2011).
Πίνακας
10. Εφαρμογή προγραμμάτων Παιδείας στα ΜΜΕ
|
|
Ν |
% |
|
Εφαρμογή |
105 |
32 |
|
Μη εφαρμογή |
223 |
68 |
|
Σύνολο
|
328 |
100 |
4.11.
Περιεχόμενο προγραμμάτων Παιδείας στα Μέσα
Από τους δασκάλους που αναπτύσσουν προγράμματα Παιδείας στα Μέσα στο
δημοτικό σχολείο, στο 87,6% τα προγράμματα αυτά έχουν περιεχόμενο τους κανόνες
τηλεθέασης, στο 78% τη διαχείριση των διαφημιστικών μηνυμάτων, στο 63,9% τον
τρόπο χρήσης των Μέσων και στο 60% την
προστασία των παιδιών από βίαια μηνύματα. (Πίνακας 11). Από τα αποτελέσματα
προκύπτει πως τα προγράμματα Παιδείας στα ΜΜΕ μάλλον δεν αφορούν όλα τα Μέσα
αλλά εστιάζονται στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο. Οι δάσκαλοι δίνουν έμφαση
στους κανόνες τηλεθέασης, αν και είναι ένα θέμα που συνήθως αφορά την
οικογενειακή τηλεθέαση. Η προστασία των παιδιών από τις διαφημίσεις και τα
βίαια προγράμματα καθώς και ο τρόπος χρήσης των Μέσων από τα παιδιά αποτελούν
επίσης το περιεχόμενο προγραμμάτων Παιδείας στα ΜΜΕ. Από τα παραπάνω γίνεται
αντιληπτό πως τα προγράμματα που αναπτύσσονται έχουν έντονο προστατευτικό
χαρακτήρα. Δε θεωρούν το παιδί ενεργό χρήστη των Μέσων, με δυνατότητα κριτικής
αξιολόγησης, ούτε το εκπαιδεύουν για αυτό, αλλά το θεωρούν περισσότερο παθητικό
δέκτη μηνυμάτων που χρήζει προστασίας (Βρύζας , 1997).
Πίνακας
11. Περιεχόμενο προγραμμάτων Παιδεία στα Μέσα
|
|
Ν |
% |
|
Κανόνες
τηλεθέασης |
92 |
87,6 |
|
Διαφημίσεις |
82 |
78 |
|
Τρόπος χρήσης
Μέσων |
67 |
63,9 |
|
Βίαια προγράμματα |
63 |
60 |
4.12.
Αποτελεσματικότητα προγραμμάτων Παιδείας στα Μέσα
Το 80% των δασκάλων που εφαρμόζουν προγράμματα Παιδείας στα Μέσα θεωρεί
τα προγράμματα αυτά αποτελεσματικά σε αντίθεση με το 20% που τα θεωρεί μη
αποτελεσματικά (Πίνακας 12). Το γεγονός ότι η πλειονότητα των δασκάλων θεωρεί
αποτελεσματική την εφαρμογή τέτοιου είδους προγραμμάτων θεωρείται ενθαρρυντικό
και πιθανόν να αποτελεί κίνητρο για τη συνέχιση αυτής της προσπάθειας. Αν
λάβουμε επίσης υπόψη την έλλειψη στήριξης όσων εκπαιδευτικών εφαρμόζουν τέτοιου
είδους προγράμματα, τα αποτελέσματα αυτά κρίνονται ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Για
τους δασκάλους που εκφράζουν την άποψη ότι η εφαρμογή τέτοιου είδους
προγραμμάτων δεν είναι αποτελεσματική κρίνεται αναγκαίο η άποψη αυτή να μην
αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην προσπάθεια τους.
Πίνακας
12. Αποτελεσματικότητα προγραμμάτων Παιδείας στα Μέσα
|
|
Ν |
% |
|
Αποτελεσματικοί |
84 |
80 |
|
Μη
αποτελεσματικοί |
21 |
20 |
|
Σύνολο |
105 |
100 |
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας θα μπορούσαμε να πούμε
ότι σχεδόν το σύνολο των δασκάλων είναι υπέρ της εισαγωγής των ΜΜΕ στην
εκπαιδευτική διαδικασία και η μεγάλη τους πλειονότητα τα χρησιμοποιεί. Οι
δάσκαλοι κυρίως χρησιμοποιούν τα νέα Μέσα αλλά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη
χρήση τους. Εκφράζουν θετικές απόψεις για τη χρήση των ΜΜΕ στην εκπαίδευση και
θεωρούν αποδοτικά και δημοφιλή στα παιδιά κυρίως τα νέα Μέσα. Χρησιμοποιούν τα
Μέσα σε όλα τα μαθήματα και αντλούν πληροφορίες για τη χρήση τους κυρίως μέσω
της προσωπικής αναζήτησης. Η πλειονότητα των δασκάλων δεν εφαρμόζει προγράμματα
Παιδείας για τα ΜΜΕ στο δημοτικό σχολείο και όσοι εφαρμόζουν δίνουν στα
προγράμματα αυτά προστατευτικό και κανονιστικό περιεχόμενο και τα θεωρούν
αποτελεσματικά.
Τα Μέσα δεν αποτελούν αυτοσκοπό, είναι υποστηρικτικά εργαλεία στην
εκπαιδευτική διαδικασία και υπακούουν σε συγκεκριμένες παιδαγωγικές επιδιώξεις.
Το κάθε Μέσο, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του, σημασιοδοτεί και διαδραματίζει
το δικό του ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Εκείνο που έχει σημασία δεν είναι
τόσο η επιλογή του Μέσου όσο ο τρόπος χρησιμοποίησής του, σε σχέση με τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και με τις παιδαγωγικές επιδιώξεις που έχουν
τεθεί. Όλα τα Μέσα μπορούν να γίνουν εργαλεία διδασκαλίας στο μέτρο που ο
εκπαιδευτικός παρεμβαίνει ανάμεσα σε αυτά και τους μαθητές, για να αποφευχθούν
οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι. Εκπαιδευτικοί και μαθητές απαιτείται πέρα από την
εξοικείωσή τους με τον τεχνολογικό κώδικα των Μέσων, όταν αυτός υπάρχει, να
μάθουν και τον πολιτιστικό τους κώδικα. Έτσι τα Μέσα, μπορούν να αποτελέσουν με
συγκεκριμένα προγράμματα, όχι μόνο εργαλεία αλλά και αντικείμενα μάθησης.
Ενθαρρυντικό πάντως είναι το γεγονός, ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα το
Υπουργείο Παιδείας, μέσω των νέων αναλυτικών προγραμμάτων, δίνει έμφαση στην
οπτικοακουστική έκφραση.
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Ασλανίδου, Σ.
(2000). Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Οπτικοακουστική Αγωγή.
Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη
Βάμβουκας, Μ.
& Κανάκης, Ι. (1997). Στάσεις των εκπαιδευτικών στα
οπτικοακουστικά μέσα διδασκαλίας και
μάθησης. Παιδαγωγική Επιθεώρηση,
25,
61-86.
Βρύζας, Κ. (1997). Μέσα
Επικοινωνίας και Παιδικής ηλικίας. Θεσσαλονίκη: Βάνιας
Κυρίδης, Α.,
Δρόσος Β., & Τσακιρίδου, Ε. (Επιμ.). (2003). Ποιος φοβάται τις νέες
τεχνολογίες; Οι απόψεις και οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών της
Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης για την εισαγωγή της Πληροφορικής Επικοινωνιακής
Τεχνολογίας στο Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο. Αθήνα: Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός.
Μάραντος, Π.
(2001). Εκπαίδευση και μέσα μαζικής επικοινωνίας. Εκπαιδευτική
τεχνολογία. Αθήνα: Πατάκης.
Παιδαγωγικό
Ινστιτούτο (2001). Βασικό επιμορφωτικό υλικό: Τόμος Α: Γενικό μέρος.
Αθήνα: αυτοέκδοση.
Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (1999). Πληροφορική
στην εκπαίδευση. Αθήνα: αυτοέκδοση.
Σεμεντεριάδης,
Θ. (2011). Εκπαίδευση στα ΜΜΕ στο Δημοτικό σχολείο. Νέα
Παιδεία, 139, 138-147.
Σεμεντεριάδης, Θ. & Μαρτίδου, Ρ. (2012). Μορφωτική
τηλεόραση και παιδί.
ΗΥΦΕΝ-βήμα
για την τυπογραφία, 9, 27-31.
Χαραμής, Π.
(Επιμ.). (2001). Η αξιοποίηση των ΜΜΕ στο σχολείο. Δυνατότητες –
Όρια – Προοπτικές. Αθήνα:
Εκδόσεις της Σχολής Ι.Μ. Παναγιωτοπούλου.
Ξενόγλωσση
Ballet, F. & Eymery, G. (1984). Les nouveaux medias. Paris: Puf(Que sais – je ?).
Buckingham, D. (2003), Media education: Literacy, Learning and Contemporary
Culture. Cambridge: Polity Press Ltd.
Hobbs, R. (1994), «Teaching media literacy – Are you
hip to this?», Media Studies
Journal, Winter, 135-145.
Hobbs, R. (1999). The uses (and misuses) of mass media recourses
in Secondary
schools. Retrieved from: http:// interact. Uoregon.
Edu/MediaLit/FA/mlhobbs?
Useshtml.
Kapa, E. (1999). Problem solving,
planning ability and sharing processes with logo.
Journal
of Computer Assisted Learning, 15(1), 73-84.
Mioduser, D., Tur-Kaspa, H., & Leitner, I.
(2000). The learning
value of computer –
based instruction of
early reading skills. Journal of Computer Assisted Learning, 16 (1), 54-63.
Monet, D. (1996). Multimedia. Αθήνα: Τραυλός-Κωσταράκη.
Ronen, M. & Eliahu, M. (2000). Simulation-a bridge between theory and reality: the
case of electronic
circuits. Journal of Computer Assisted Learning, 16 (1), 14-
26.
Windahl, S. (1979). «A Uses and Effects Model: Some Suggestions», Media Panel
Report,
No 76 University of Land.
Williams, S. (1999). «Roath village
web: the Marlborough Road online school
scrapbook». In J. Sefton-Green (Ed.), Youth People,
Creativity and New Technologies. London: Routledge.
Ηλεκτρονική
http: www.iom.gr. Σύνοψη συμπερασμάτων.
Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας του
Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων για την
Παιδεία στα Μέσα.
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
