ISSN : 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία των συγγραφέων

Κριτικές του άρθρου

ISSN : 2241-4665

Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 01 Οκτωβρίου 2016

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σεμεντεριάδης Θεμιστοκλής

Νηπιαγωγός, Δρ. Παιδαγωγικών Επιστημών Α.Π.Θ.

Παπαθανασίου Γεώργιος

Φιλόλογος

Μουχτάρη Ιωάννα

Ψυχολόγος, Μεταπτυχιακό στη Συμβουλευτική Ψυχολογία

Αποστόλου Γιαννούλα

Νηπιαγωγός

E−BOOK AND EDUCATION

Sementeriadis Themistoklis

Kindergarten teacher, Dr. in Pedagogical sciences, Aristotle University of Thessaloniki

Papathanasiou Georgios

Greek philologist

Mouchtari Ioanna

Psychologist, Master in Counseling Psychology

Apostolou Giannoula

Kindergarten teacher

Περίληψη

Το ηλεκτρονικό βιβλίο σταδιακά προσπαθεί να ενσωματωθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η προσπάθεια αυτή δημιουργεί ποικίλες προκλήσεις και ανοίγει νέες προοπτικές για την εκπαίδευση γενικότερα. Επιδίωξη της μελέτης είναι να οριοθετηθεί ο όρος «ηλεκτρονικό βιβλίο», να καταγραφούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του και να διερευνηθεί ο ρόλος του δασκάλου και του μαθητή στα νέα δεδομένα.

Abstract
The electronic book gradually tries to incorporate in the educational process. This effort creates various challenges and new prospects for education in general. The purpose of this study is to define the term 'electronic book', to list its advantages and disadvantages and investigate the role of both teacher and student in the new circumstances.

1.Εισαγωγή

Αναμφισβήτητα η ραγδαία ανάπτυξη των ΤΠΕ, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των συσκευών μικροηλεκτρονικής (tablets, smart phones κ.λπ.) δημιουργούν τις προϋποθέσεις, ώστε το ηλεκτρονικό βιβλίο να διεκδικεί ουσιαστική θέση στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ήδη σε τέσσερις πολιτείες των ΗΠΑ(Τέξας, Φιλαδέλφεια, Δυτική Βιρτζίνια και Μίσιγκαν), σε πιλοτικό επίπεδο, το ηλεκτρονικό βιβλίο έχει ενταχθεί στην εκπαίδευση. Στη λογική της συγκεκριμένης ενέργειας το ηλεκτρονικό βιβλίο θεωρείται κυρίαρχο μέσο μάθησης¹. Στη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 2006 κυκλοφόρησαν σχολικά βιβλία όχι μόνο σε έντυπη αλλά και σε ψηφιακή μορφή, ενώ το σχολικό έτος 2009-2010για πρώτη φορά δόθηκαν στους μαθητές μικροί φορητοί υπολογιστές για τη συστηματική διδασκαλία ενοτήτων του αναλυτικού προγράμματος^2,3. Επίσης, την ίδια περίπου χρονική περίοδο, το υπουργείο Παιδείας άρχισε να υλοποιεί το έργο « Ψηφιακή εκπαιδευτική πλατφόρμα, διαδραστικά βιβλία και αποθετήριο μαθησιακών αντικειμένων»². Η συγκεκριμένη δράση αφορά στη σχεδίαση, ανάπτυξη και λειτουργία τριών διαδικτυακών υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας για το ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης². Ειδικότερα περιλαμβάνει τον ιστότοπο «Διαδραστικά Σχολικά βιβλία» ( e-books.edu.gr), μια σειρά από ψηφιακά αποθετήρια εκπαιδευτικού περιεχομένου με το όνομα « Φωτόδεντρο» και την «Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα e-me» ( e-me.edu.gr)². Επιδίωξη της μελέτης μας είναι να οριοθετήσουμε τον όρο « ηλεκτρονικό βιβλίο», να καταγράψουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του και να διερευνήσουμε τον ρόλο του δασκάλου και του μαθητή στα νέα δεδομένα.

2.Τι είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο

Ο όρος «ηλεκτρονικό βιβλίο» δεν είναι ξεκάθαρα διακριτός. Βρίσκεται σε συνάρτηση με το γενικότερο πλαίσιο αναφοράς και τα κριτήρια που κάθε φορά χρησιμοποιούνται. Το 1988 για πρώτη φορά στο λεξικό Merriam-Webster γίνεται αναφορά στον όρο « ηλεκτρονικό βιβλίο» ή e-book για να δηλωθεί ένα βιβλίο που δημιουργήθηκε ή μετατράπηκε σε ψηφιακή μορφή, ώστε να μπορεί να αναγνωστεί στην οθόνη του υπολογιστή ή σε άλλες ψηφιακές συσκευές⁴. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ο όρος « ηλεκτρονικό βιβλίο» δηλώνει το ψηφιοποιημένο και εμπλουτισμένο με στοιχεία πολυμέσων κείμενο. Τέτοια στοιχεία είναι η εικόνα, το κείμενο, ο ήχος, οι υπερσύνδεσμοι κ.ά.. Ουσιαστικά το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν είναι μόνο μια ψηφιακή έκδοση ενός συμβατικού βιβλίου, αλλά συνιστά ένα σύνθετο και δυναμικό περιβάλλον μάθησης, ένα πολυμεσικό εργαλείο γνώσης ¹. Γενικότερα, στη βιβλιογραφία παρουσιάζονται διάφοροι ορισμοί για το ηλεκτρονικό βιβλίο που εστιάζουν σε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματά του όπως: τα μέσα, τη μορφή, το περιεχόμενο, τις ηλεκτρονικές συσκευές και τη διανομή⁵. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η οπτική ορισμένων ερευνητών που διακρίνουν το ηλεκτρονικό βιβλίο από την ηλεκτρονική συσκευή ανάγνωσης⁶, αν και αποδίδουν και στα δύο την ίδια ονομασία ( e-book). Στην πρώτη περίπτωση αναφέρονται στο ηλεκτρονικό κείμενο που παρατίθεται σε ένα βιβλίο καθώς και στο ηλεκτρονικό κείμενο που μιμείται το σχεδιασμό ενός έντυπου βιβλίου, ενώ στη δεύτερη αναφέρονται στη φορητή συσκευή ανάγνωσης. Άλλοι πάλι ερευνητές ταξινομούν τα ηλεκτρονικά βιβλία με βάση τη διαθεσιμότητά τους στο κοινό, τα μορφότυπά τους και το βαθμό αλληλεπίδρασής τους με τον χρήστη.

3.Πλεονεκτήματα / μειονεκτήματα ηλεκτρονικού βιβλίου

Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου βρίσκονται σε άμεση σχέση με τα χαρακτηριστικά, τις τεχνικές δυνατότητες και τις λειτουργίες των ηλεκτρονικών συσκευών που χρησιμοποιούνται¹. Αναλυτικότερα, το ηλεκτρονικό βιβλίο συμβάλλει στην αναβάθμιση της διδακτικής πράξης, διότι παρέχει τη δυνατότητα παράθεσης των διδακτικών στόχων στην αρχή του μαθήματος, αποθήκευσης πολλαπλών πηγών, πρόσβασης σε εξωτερικές πηγές πληροφοριών και εκτέλεσης σύνθετων εργασιών¹. Παράλληλα, το ηλεκτρονικό βιβλίο επιτρέπει τη χρήση ολιγόλεπτων βίντεο και αρχείων ήχου με σημαντικές πληροφορίες για το μάθημα . Επίσης, το ηλεκτρονικό βιβλίο διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των εμπλεκόμενων στην εκπαιδευτική διαδικασία ( μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων), προωθεί τη συνεργατική μάθηση και επικαιροποιεί το περιεχόμενό του¹. Ταυτόχρονα , ενισχύει την ενεργητική, βιωματική και ανακαλυπτική μάθηση και προσαρμόζεται στον ρυθμό, στις δυνατότητες , στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών^8,9. Με αυτόν τον τρόπο σταδιακά οδηγεί τους μαθητές στη δεξιότητα να μαθαίνουν ⁸ πώς να μαθαίνουν. Επιπροσθέτως, με το ηλεκτρονικό βιβλίο η γνώση παρουσιάζεται και αναπαριστάται στους μαθητές με πολυτροπικά χαρακτηριστικά¹⁰.

Τα μειονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου επίσης βρίσκονται σε άμεση σχέση με τα χαρακτηριστικά, τις τεχνικές δυνατότητες και τις λειτουργίες των ηλεκτρονικών συσκευών που χρησιμοποιούνται¹. Ειδικότερα, στα μειονεκτήματά του συγκαταλέγονται αυτά που αφορούν στην αντοχή της συσκευής στον χρόνο, στο κόστος αγοράς και συντήρησης, στις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές, στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος και στην τεχνοφοβία¹. Επίσης, ζητήματα ανακύπτουν με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, την αξιοπιστία των πηγών, τη διάσπαση της προσοχής των μαθητών και τη μη σωστή εκμάθηση της γλώσσας ¹⁰.

Η χρήση του ηλεκτρονικού βιβλίου στην εκπαίδευση σε καμία περίπτωση δε σημαίνει κατάργηση του έντυπου βιβλίου. Αντίθετα, η δημιουργική συνύπαρξή τους μπορεί να συμβάλει όχι μόνο στην επίτευξη των μαθησιακών στόχων που κάθε φορά τίθενται , αλλά και στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των μαθητών από τη μικρή τους ηλικία, εγχείρημα ασφαλώς δύσκολο. Γενικότερα, το βιβλίο ως πνευματικό δημιούργημα δεν κινδυνεύει από την τεχνολογική εξέλιξη . Το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί να αποτελέσει αφορμή για αναστοχασμό σε όλους τους τομείς της γνώσης και όχι τροχοπέδη στην εξέλιξη του έντυπου βιβλίου⁷. Το έντυπο και το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν μπορούν παρά να αλληλοσυμπληρώνονται, γιατί το έντυπο βιβλίο προσφέρει καλύτερη εμπειρία ανάγνωσης, αξιοπιστία πηγών και φυσική εργονομία, ενώ το ηλεκτρονικό παρέχει χρήσιμα εργαλεία για χειρισμό, διανομή και πολλαπλασιασμό κειμένων⁶. Τέλος, πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως η συνύπαρξη του έντυπου με το ηλεκτρονικό βιβλίο θα αναβαθμίσει την εκπαιδευτική διαδικασία και τη σχέση των μαθητών με το σχολικό εγχειρίδιο⁷.

4. Ηλεκτρονικό βιβλίο, δάσκαλος και μαθητής

Η εισαγωγή του ηλεκτρονικού βιβλίου στην εκπαίδευση αναπόφευκτα αναζωπύρωσε τις συζητήσεις για τον ρόλο του δασκάλου και του μαθητή στις νέες, υπό διαμόρφωση, συνθήκες. Οι επιμορφωτικές προσπάθειες ( επιμόρφωση Α΄ και Β΄ επιπέδου ), που θεσμικά συντελούνται για τη διεύρυνση των γνώσεων των εκπαιδευτικών στις νέες τεχνολογίες, δεν έχουν εξαλείψει τους παλαιούς φόβους των εκπαιδευτικών για την απομείωση του παιδαγωγικού τους ρόλου. Μάλιστα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού βιβλίου θέτουν και νέα ερωτήματα που χρήζουν νέων απαντήσεων. Το εμπλουτισμένο ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί να συμβάλει στην αποδέσμευση τόσο του δασκάλου όσο και του μαθητή από την κλασική « μοναδικότητα» του έντυπου βιβλίου; Ελλοχεύει ο κίνδυνος να είναι περισσότερο τεχνικός και προγραμματιστής ο δάσκαλος παρά παιδαγωγός; Ισχύει στην περίπτωση του ηλεκτρονικού βιβλίου η γνωστή θέση του Μακλούαν¹¹ « το μέσο είναι το μήνυμα» ή το μήνυμα δε διαφοροποιεί το περιεχόμενό του ανεξάρτητα από το μέσο εκφοράς του; Ποια είναι η παιδαγωγική διάσταση της χρήσης του ηλεκτρονικού βιβλίου στην εκπαίδευση; Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα έχουν δυναμικό χαρακτήρα. Το έντυπο σχολικό βιβλίο ακόμη και στις μέρες μας θεωρείται το σημαντικότερο διδακτικό μέσο¹². Πολλοί εκπαιδευτικοί δεν μπορούν αλλά ούτε και επιθυμούν να απογαλακτιστούν από αυτό¹³. Ωστόσο, το ηλεκτρονικό βιβλίο στη μετεξέλιξή του προσφέρει νέες δυνατότητες και στον δάσκαλο και στον μαθητή. Στους εταίρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας μπορούν να προσφερθούν πολύμορφα διδακτικά πακέτα σε ηλεκτρονική μορφή, επιπλέον υλικό μέσω σχετικών ιστοσελίδων, μία πληθώρα πηγών για διερεύνηση και υλικό που ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα που έχει δημιουργήσει η υιοθέτηση της διαθεματικής προσέγγισης ως τρόπου εργασίας στο σχολείο¹. Από τη φύση του δηλαδή το ηλεκτρονικό βιβλίο έχει πλουραλιστικό χαρακτήρα. Η διαρκής όμως μετεξέλιξη του ηλεκτρονικού βιβλίου, οι συνεχώς αυξανόμενες δυνατότητες που προσφέρει αλλά και οι εξειδικευμένες γνώσεις που απαιτεί δημιουργούν την αναγκαιότητα για εκπαιδευτικούς με υψηλό επίπεδο τεχνολογικής κατάρτισης. Όμως ο εκπαιδευτικός πρώτα απ’ όλα είναι παιδαγωγός . Οι νέες τεχνολογίες, δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Είναι το μέσο δια του οποίου θα αναβαθμιστεί ποιοτικά η εκπαίδευση. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο παιδαγωγικών αρχών και αντιλήψεων, οι οποίες στο επίκεντρό τους έχουν τους μαθητές¹⁴. Οι μαθητές με αυτόν τον τρόπο αποκτούν πιο ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Γενικότερα οι νέες τεχνολογίες και οι εφαρμογές τους στη σχολική τάξη ( μια από τις οποίες είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο), επιφέρουν σημαντικές μεταβολές και διευρύνουν την έννοια του σχολείου. Οι μαθητές δεν είναι απαραίτητο να είναι όλοι στην ίδια τάξη και έχουν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν παράλληλα και άλλες δραστηριότητες. Οι εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν συνεργατικές δραστηριότητες μαζί με τους μαθητές τους οποίους συμπεριλαμβάνουν στη δημιουργία και την παραγωγή της γνώσης. Είναι σχεδιαστές περιβαλλόντων μάθησης, διαθέτουν εξειδικευμένες τεχνολογικές γνώσεις και χρησιμοποιούν τις ειδικές γνώσεις τους στην παιδαγωγική, την ευρυμάθεια και το ταλέντο τους¹⁵. Η δυνατότητα της αλληλεπίδρασης που παρέχεται σε ένα σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να εφαρμόσουν αρχές μαθητοκεντρικών θεωριών μάθησης όπως γνωστικών, κονστρουκτιβιστικών και ανθρωπιστικών¹⁶. Το μέσο ή ο δίαυλος που μεταφέρεται ένα μήνυμα πιθανόν να διαδραματίζει ρόλο στον τρόπο πρόσληψής του από τους αποδέκτες του, ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση το ηλεκτρονικό βιβλίο διευκολύνει την πιο εύληπτη μετάδοση του μηνύματος, χωρίς όμως να αλλοιώνει το περιεχόμενό του. Δεν πρέπει όμως να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι οι αποδέκτες του μηνύματος, δηλαδή οι μαθητές, δεν είναι ένα παθητικό, ομοιογενές κοινό, αλλά ο καθένας από αυτούς έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, τις δικές του ανάγκες και ιδιαιτερότητες, στοιχεία που συμβάλλουν στην ερμηνεία των μηνυμάτων που τους απευθύνονται. Η δημιουργική αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ηλεκτρονικού βιβλίου προσδιορίζει και την παιδαγωγική του διάσταση. Οι δυνατότητες όμως που διαθέτει το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν είναι αυτονόητες ούτε υφίστανται μηχανικά, αλλά προϋποθέτουν αλλαγές νοοτροπιών και πρακτικών στο σύνολο των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πρέπει να τονιστεί πως καμία τεχνολογική πρόοδος δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις αδυναμίες που τυχόν υπάρχουν στο έμψυχο δυναμικό της εκπαίδευσης. Ο εκσυγχρονισμός στην εκπαίδευση δεν οριοθετείται με τη χρήση ολοένα και περισσότερο εξελιγμένων τεχνολογικών μέσων αλλά αναφέρεται στον μετασχηματισμό της σχολικής κουλτούρας της μάθησης στο πλαίσιο της σύγχρονης παιδαγωγικής¹⁴.

5. Επίλογος

Το ηλεκτρονικό βιβλίο αποτελεί μία από τις εκφάνσεις της εισαγωγής των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση και υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να συνεισφέρει στην ποιοτική βελτίωσή της. Ο ψηφιακός εγγραμματισμός των μαθητών είναι αναγκαίος στις μέρες μας, διότι αποτελεί την προϋπόθεση για την άμβλυνση του ποιοτικού χάσματος που παρατηρείται μεταξύ πολλών εκπαιδευτικών συστημάτων. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να είναι κατανοητό πως η τεχνολογική ανάπτυξη από μόνη της δεν αρκεί. Απαιτείται η χρήση μεθόδων και αρχών που στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας θέτουν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2009). Πρόταση για το σχεδιασμό και την εισαγωγή του « ηλεκτρονικού βιβλίου» στην εκπαίδευση. Ανακτήθηκε στις 9/6/2016 από http://www.pi-schools.gr/paideia_dialogos/eBook.pdf.

2. Υπουργείο Παιδείας(Χ.Χ.)Ψηφιακή Εκπαιδευτική Πλατφόρμα, Διαδραστικά Βιβλία & Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων. Ανακτήθηκε στις 9/7/2016 από http://www.dschool.edu.gr/p61cti/project/summary/.

3. Μαλαφάντης, Κ.(2010). Έντυπο ή ηλεκτρονικό βιβλίο; Η παιδαγωγική σημασία του διλημματος στο ( επιμ. Γιώργος Δαρδανός) Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί. Το μέλλον της ανάγνωσης. Σελ. 156-166 Αθήνα :Gutenberg- Γιώργος & Κώστας Δαρδανός.

4. Merriam-Webster ( An Britannica company). « E- Book» http://www.merriam-webster.com/dictionary/e%E2%80%93book. Ανακτήθηκε στις 12/12/2015

5. Tedd,L. (2005). E-books in academic libraries: an international overview. New Review of Academic Librarianship.11,(1),57-59.

6. Roncaglia, G.(2003). From printed books to e-books: (cultural)costs and beneficts. In Archivi informatici per il patrimonio cultural, Roma (Haly),November(Presentation) from http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/5743/1/Lincei_2003.pdf. Ανακτήθηκε στις 10/4/02016.

7. Λαπατούρα, Χ.(2011). Τα e-books και οι εκπαιδευτικές τους πρακτικές. Διπλωματική εργασία . Μεταπτυχιακό στην κατεύθυνση « Παιδικό Βιβλίο» Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

8. Gillard,C.(2007).Better teaching with Web tools. How blogs, wikis and podcasts are changing the classroom. Harrard Education Letter,23(3),4-6

9. Christinakis,M.(2002).Inside the digital divide. Children using computer to write. Unpublished doctoral dissertation University of California, Berkeley.

10. Ξανθόπουλος, Α.(2011) Έντυπο ή ηλεκτρονικό σχολικό βιβλίο; Στο Χ.Θ. Παναγιωτακόπουλος (Επιμ.) Πρακτικά εργασιών 2^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου: «Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία». Πάτρα 28-30 Απριλίου 2011 (σσ.1163-1168). Ανακτήθηκε στις 2/1/2016 από : http://www.cetl.elemedu.upatras.gr/proc2/proceedings/2-1163.pdf

11. Μακλούαν, Μ. (Χ.Χ.) Media οι προεκτάσεις του ανθρώπου ( Μτφ Σ. Μάνδρος) Αθήνα : Κάλβος.

12. Ματσαγγούρας, Η. (2006). Διδακτικά εγχειρίδια :Κριτική αξιολόγηση γνωσιακής, διδακτικής και μαθησιακής λειτουργίας. Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, 7,60-92.

13. Chiong, C. Ree, J., Takeuchi, L, &Ericson, I.(2012), Print books Vs E- books. The Joan Ganz Cooney Center. Ανακτήθηκε στις 9/5/2016 από: http://www.joanganzcooneycenter.org/wp-content/uploads/2012/07/jgcc_ebooks_quickreport.pdf

14. Ράπτης, Α.& Ράπτη, Α.(2004). Μάθηση και πληροφορία στην εποχή της πληροφορίας. Ολική προσέγγιση. Τόμος Α Αθήνα: αυτοέκδοση.

15. Kalantzis, M.& Cope, B. (2013). Nέα μάθηση. Βασικές αρχές για την επιστήμη της εκπαίδευσης. (Μτφ.Γ. Χρηστίδης) Εισαγωγή & επιμέλεια Ε. Αρβανίτη. Αθήνα : Κριτική.

16. Σοφός, Α. (2013). Καταστασιακά περιβάλλοντα για την ηλεκτρονική μάθηση. Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο,6-7 (σσ.1-12). Ανακτήθηκε στις 17/5/2016 από : http://bit.ly/1dlpRp1

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved