ISSN : 2241-4665
|
Σύντομη βιογραφία του συγγραφέα |
Κριτικές του άρθρου |
ISSN : 2241-4665
Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 5 Ιουνίου 2018
«Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ
ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ»
του
Βασιλείου Κ. Αποστόλου
Περιεχόμενα
Α. 1. Οι
έννοιες της ενότητας και της αυτάρκειας κατά τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη
Γ Η κατά Πλάτωνα και Αριστοτέλη Ιδανική πόλη
Εισαγωγή
Η εμφάνιση της πόλης κράτους κατά τη διάρκεια της αρχαϊκής εποχής,
αποτελεί μια εξέλιξη του τρόπου οργάνωσης της κοινωνικής ζωής των ελληνικών
φύλων, η οποία δεν θα ήταν δυνατή, αν
δεν είχε προηγηθεί η σύνδεση της με έναν συγκεκριμένο τόπο και κατά συνέπεια η
εγκατάλειψη του παλαιότερου νομαδικό τους βίου.
Μια τόσο σημαντική εξέλιξη είχε ως αποτέλεσμα να εμφανιστούν νέες ιδέες και αξίες οι οποίες σχετίζονται με τον
θεσμό της πόλης κράτους και λειτουργούν με αμφίδρομο τρόπο, τόσο ως απαιτούμενα
περιχαράκωσης και ενδυνάμωσης του όσο και προσδιορισμού της ταυτότητας των
κατοίκων πολιτών του
Η παρούσα εργασία εστιάζεται στις δύο ισχυρότερες πόλεις του αρχαίου
ελληνικού κόσμου την Αθήνα και την Σπάρτη και αναζητά τον τρόπο με τον οποίο αυτές,
πραγματοποιούσαν τις έννοιες της ενότητας και της αυτάρκεια εφόσον σύμφωνα με τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη αυτές αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την
ύπαρξη και τη λειτουργία μιας πόλης, ενώ επιπρόσθετα θα διερευνήσει μια ακόμα
θεμελιώδη έννοια , αυτήν της αυτονομίας της πόλης
Στα τρία μέρη βάση των οποίων θα αναπτυχθεί η εργασία αύτη, αρχικά θα περιγραφούν οι έννοιες της ενότητας και της αυτάρκειας όπως νοηματοδοτούνται στα έργα των παραπάνω φιλοσόφων και στη συνέχεια θα αναφερθούν τα χαρακτηριστικά των προαναφερθέντων πόλεων βάση των οποίων επιτυγχάνονταν η ενότητα του χώρου τους. Στο τρίτο μέρος θα γίνει αναφορά στον τρόπο με τον οποίο εξασφαλίζονταν η αυτονομία των πόλεων αυτών και η αποτίμηση των ίδιων φιλοσόφων για το πια από τις δύο θεωρείται ως η «ιδανική πόλη» . Η εργασία θα ολοκληρωθεί μετά την παράθεση των αντίστοιχων συμπερασμάτων.
Α. 1. Οι
έννοιες της ενότητας και της αυτάρκειας κατά τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη
Κατά τη διάρκεια του 8ου
π.Χ. αιώνα άρχισαν να αναπτύσσονται σταδιακά στην μέχρι τότε υπάρχουσα κοινωνική μορφή οργάνωσης των πόλεων μια
σειρά από τα ορθολογικά δομημένα χαρακτηριστικά τα οποία αποτέλεσαν το υπόβαθρο
για την ανάδειξη και εξέλιξη του πολιτικού τους χαρακτήρα. Η διαδικασία αυτή
στους επόμενους αιώνες ενισχύθηκε και ωρίμασε για να φθάσει κατά τη διάρκεια
του 5ου αιώνα στο απόγειο της[1].
Οι παράγοντες οι οποίοι συντέλεσαν στις
παραπάνω εξελίξεις ήταν κατ’ αρχάς οι αλλαγές που είχαν επέλθει στην
οικονομική ζωή των πόλεων, τόσο από την άποψη της αύξησης της παραγωγικότητας,
όσο και από την άποψη της καθιέρωσης νέων όρων και πρακτικών στον τομέα αυτό.
Πέρα λοιπόν από την εφαρμογή μια σειράς καινοτόμων τεχνικών σε όλο σχεδόν το
φάσμα της παραγωγικής δραστηριότητας καθοριστική επίσης υπήρξε η εφαρμογή του νομίσματος ως κύριου
συναλλακτικού μέσου[2].
Η έννοια και τα χαρακτηριστικά της πόλης αποτέλεσαν αντικείμενο του
φιλοσοφικού λόγου του Πλάτωνα αλλά και του
μαθητή του Αριστοτέλη. H
εμφάνιση των πόλεων σύμφωνα με τους δύο
φιλοσόφους προέκυψε ως ιστορική αναγκαιότητα καθώς οι προηγούμενοι κοινωνικοί
θεσμοί της οικογένειας (οίκος) και κατά επέκταση του γένους και της κώμης αδυνατούσαν
πλέον να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες[3].
Ο Πλάτωνας απέδωσε τη δημιουργία του θεσμού της πόλης στην
ανάγκη των ανθρώπων για αυτάρκεια , η οποία πραγματώνεται στο βαθμό που αυτοί
συγκροτούν κοινότητες σε κάποια συγκεκριμένη γεωγραφική θέση με σκοπό την αλληλοκάλυψη των αναγκών τους (Πολιτεία
,369 c-d)[4]
. Η άποψη του Αριστοτέλη για το ίδιο θέμα συγκλίνει με του Πλάτωνα, καθώς
θεωρούσε επίσης πως τελικός σκοπός για
τον οποίο έκαναν την εμφάνισή τους οι πόλεις ήταν η κατά το δυνατόν επίτευξη μιας
ζωής με πληρότητα και αυτάρκεια . Παράλληλα όμως όπως επισημαίνει στο έργο του
Πολιτικά η ανάγκη για δικαιοσύνη μαζί με
το ζητούμενο της αμοιβαιότητας για την
κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών συνιστούν τις βασικές προϋποθέσεις της
δημιουργίας των πόλεων [5]
Η πρώτη έννοια η οποία απασχόλησε τους δύο φιλοσόφους ήταν εκείνη της
ενότητας, η οποία πραγματώνεται στη βάση της επικοινωνιακής αμεσότητας των
πολιτών και στην δραστηριοποίηση τους με γνώμονα «τα κοινά ήθη , τους κοινούς
θεσμούς και τους νόμους»[6].
Για τον Πλάτωνα η ενότητα μιας πόλης
θεωρείται ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό για την σωστή λειτουργία της
και η επίτευξη της είναι αποτέλεσμα της ουσιαστικά άμεσης επικοινωνίας και
γνωριμίας μεταξύ των ανθρώπων. Η σημασία που της αποδίδει ο Πλάτωνας
αποδεικνύεται από το γεγονός ότι την θέτει ως κριτήριο των διαχρονικών της
παραμέτρων, αυτών δηλαδή της έκτασης και του πληθυσμού μιας πόλης. Τα όρια
επομένως των δύο αυτών παραμέτρων μπορούν να μεγιστοποιηθούν στο βαθμό που δεν
καταλύεται η ενότητας της εκάστοτε πόλης [7].
Πέρα από τα προαναφερθέντα ο Πλάτωνας επισημαίνει πως για την επίτευξη
της ενότητας, απαιτείται να προεξάρχουν η κοινότητα των αγαθών αντί της ιδιοκτησίας και του ατομικού συμφέροντος και ο
ορθολογικός σχεδιασμός υπό την ηγεσία του άριστου πολίτη[8].
Επιπλέον επισημαίνει πως η ενότητα απαιτεί και μια συγκεκριμένη ενάρετη
συμπεριφορά των πολιτών η οποία ορίζεται ως σωφροσύνη. Η αρετή αυτή είναι
απαραίτητη όπως αποδεικνύει ο Πλάτωνας, αφού
μέσω εκείνης επιτυγχάνεται η αρμόνια και η ενότητα των τριών μερών της ψυχής (του
λογιστικού, του θυμοειδούς και του επιθυμητικού). Συνάγει επομένως ότι και η
πόλη που αποτελεί ένα σύνολο ανθρώπων και δομείται κατά αντιστοιχία με την
ατομική ψυχή έχει εξίσου ανάγκη την ύπαρξη της σωφροσύνης για την ενότητά της[9].
Ο Αριστοτέλης τονίζει επίσης ως
προϋπόθεση της ενότητας μιας πόλης την αρμονική σχέση ανάμεσα στον
αριθμό των πολιτών της και το μέγεθος της. Δεν θεωρεί πάντως πως το
πρωτεύων ζητούμενο από την λειτουργία μιας πόλεως είναι η επίτευξη της ενότητά της την οποία
αντιλαμβάνεται ως ελαστικότερη σε σχέση
με τον Πλάτωνα , αλλά η όσο το δυνατόν πληρέστερη αυτάρκειά της [10].
Ο Πλάτωνας προσδιορίζει την αυτάρκεια ως τη δυνατότητα της πόλης να παρέχει στους πολίτες της τα απαραίτητα εφόδια για να μπορούν να διαβιώνουν σε αυτήν. Για τον Αριστοτέλη όμως η έννοια της αυτάρκειας όπως την προσδιορίζει ο Πλάτωνας δεν είναι επαρκής και την αναβαθμίζει ως τον απώτερο σκοπό μιας πόλης. Η αυτάρκεια γίνεται έτσι η αναγκαία συνθήκη για την πραγμάτωση του ευ ζην των πολιτών, οι οποίοι μετά την εξασφάλιση των βιοτικών τους αναγκών, έχουν επιπλέον τη δυνατότητα να ζουν σε συνθήκες ελευθερίας και αυτορρύθμισης της ζωής τους[11]. Μέσω της αυτάρκειας η πόλη πραγμάτωνε την συναρμογή των βασικών της χαρακτηριστικών της έκτασης, του πληθυσμού και των πηγών της[12].
A.2
H έννοια της αυτονομίας
Η αυτονομία η οποία αποτελεί το τρίτο ιδεώδες μιας πόλης , συνιστά μια σύνθετη έννοια την οποία συναποτελούν η αυτοκυριαρχία, η αυτοδιάθεση, η ελευθερία και η ανεξαρτησία του κράτους[13].Πρόκειται για ένα ιδεώδες το οποίο διαμόρφωνε όχι μόνο την ταυτότητα της πόλης, αλλά και την ατομική αίσθηση του κάθε πολίτη σε συνάρτηση με αυτήν, εγκαθιστώντας με αυτόν τον τρόπο ένα είδος ζωτικής σύνδεσης ανάμεσα σε αυτόν και την πόλη του. Με όρους της σύγχρονης ιστορικής πραγματικότητας, θα λέγαμε πως μέσω της αυτονομίας αναπτύσσονταν η εθνική συνείδηση και ο πατριωτισμός των πολιτών, ενώ παράλληλα προσέδιδε σε αυτούς ένα αίσθημα υπερηφάνειας και υπεροχής[14].
Β.1 Η περίπτωση της Αθήνας
Η Αθήνα όπως και αρκετές άλλες
σημαντικές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας ήταν κτισμένη σε μικρή απόσταση από την θάλασσα σε μια τοποθεσία η οποία συνδύαζε τη
δυνατότητα προστασίας των κατοίκων της σε περίπτωση εχθρικής εισβολής με δύο
τρόπους. Είτε με τον εγκλεισμό τους στο φρούριο – ακρόπολη της πόλης είτε με την
διαφυγή τους προς την θάλασσα . Αυτές βέβαια ήταν οι έσχατες λύσεις σε περίπτωση που καταλύονταν η άμυνα την
πόλης η οποία ενισχύονταν με την ύπαρξη τειχών. Οι παράμετροι αυτοί οι οποίοι
ουσιαστικά συμβάλλουν στη διατήρηση της αυτονομίας της πόλης αποτελούν για τον Αριστοτέλη προαπαιτούμενα
της ιδανικής τοποθεσίας μιας πόλης[15]
.
Η ιδιότητα του πολίτη μιας αρχαίας πόλης ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την
έγγειο ιδιοκτησία που κατείχαν και
η συνολική έκταση της οποίας στην
περίπτωση της Αθήνας ταυτίζονταν με την επικράτεια της πόλης. Το γεγονός αυτό
καταδεικνύει ότι η χρήση του όρου
«Αθηναίοι» ταυτίζονταν και χρησιμοποιούνταν συχνά ως αναφορά στην πόλη -κράτος της Αθήνας[16].
Η ενότητα των πολιτών οι οποίοι αποτελούσαν τη μειοψηφία του πληθυσμού
που κατοικούσε στην πόλη της Αθήνας και ο οποίος περιελάμβανε επίσης τους
μέτοικους και τους δούλους
επιτυγχάνονταν από τις ίσες δυνατότητες συμμετοχής τους στη λήψη των
πολιτικών αποφάσεων. Ο θεσμός της εκκλησίας
του δήμου στον οποίο κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να εκθέσει τις απόψεις του και να ψηφίσει ,
αλλά και το βουλευτικό αξίωμα το οποίο μπορούσε να καταλάβει ο κάθε πολίτης
μετά από κλήρωση αποτελούν χαρακτηριστικά τεκμήρια πραγμάτωσης της ενότητας των
πολιτών[17].
Οι πολίτες της Αθήνας όμως αναφορικά με τον πληθυσμό τους δεν εκπλήρωναν
τις
προϋπόθεσεις ενότητας που έθεταν ο Πλάτωνας και ο πολεοδόμος Ιππόδαμος ο
Μιλήσιος . Ο φιλόσοφος όριζε
ως τυπικό μέγιστο αριθμό μιας πόλης τους
5040 κατοίκους, ώστε να είναι δυνατή η μεταξύ τους γνωριμία και κατ’
επέκταση η επίτευξη της ενότητας με αυτό το κριτήριο, όσο για τον Ιππόδαμο
θεωρούσε ως πληθυσμιακό κριτήριο της ιδανικής πόλης τους 10.000 κατοίκους[18].
Οι αθηναίοι πολίτες υπερέβαιναν κατά πολύ αυτά τα όρια, αφού σύμφωνα με
εκτιμήσεις ο πληθυσμός τους την εποχή της ακμής
της πόλης τον 5ο αιώνα π. Χ. υπολογίζονταν σε 40.000[19].
Η οικονομική αυτάρκεια των Αθηναίων πολιτών επιτυγχάνονταν με την ύπαρξη
των προαναφερθέντων πληθυσμών που συνιστούσαν τις τάξεις των μετοίκων και των
δούλων. Ως μέτοικοι προσδιορίζονταν οι προερχόμενοι από άλλες ελληνικές πόλεις
εγκατεστημένοι στην Αθήνα που στην πλειοψηφία τους ήταν Έλληνες. Ως όρος βέβαια
δεν εξαντλούταν αποκλειστικά στην περίπτωση της Αθήνας ,αλλά αναφέρονταν
γενικότερα για τους ξένους που διέμεναν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Οι μέτοικοι διέφεραν σε σχέση με τους πολίτες
στο ότι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα , δεν τους επιτρέπονταν η έγγεια και
ακίνητη περιουσία, και συνήθως απείχαν από τις θρησκευτικές τελετές της πόλης[20].H συμβολή των μετοίκων στην οικονομική αυτάρκεια των
Αθηναίων πραγματοποιούνταν μέσω των
κερδοφόρων δραστηριοτήτων τους σε μεταπρατικούς τομείς όπως το
εμπόριο και η βιοτεχνία με τα κέρδη των οποίων συνεισέφεραν στην οικονομία της
πόλεως με τη προαιρετική μορφή των
ευεργεσιών και την υποχρεωτική της φορολόγησης (ο φόρος διαμονής)[21].
Οι δούλοι ήταν η πιο ανελεύθερη τάξη στην πόλη της Αθήνας και η ύπαρξη τους ήταν άμεσα εξαρτημένη από τον κύριό τους, τον πολίτη δηλαδή στην κατοχή του οποίου ανήκαν. Στερούνταν κάθε νομικής αναγνώρισης και συνεισέφεραν στην οικονομική αυτάρκεια της πόλης μέσω ενός μεγάλου φάσματος δραστηριοτήτων που περιελάμβαναν, την οικιακή υπηρεσία , την καλλιέργεια της γης , ενώ μπορούσε να τους εκμισθώσει ο κύριος τους είτε ως κωπηλάτες είτε για εργασία σε μεταλλεία («ανδράποδα μισθοφορούντα»)[22] .
Β. 2. Η περίπτωση της Σπάρτης
Η πόλη της Σπάρτης συνιστά μια αρκετά διαφορετική περίπτωση σε σχέση με
εκείνη της Αθήνας. Από την άποψη της ενότητας του χώρου εντύπωση προκαλούσε η
απουσία οχύρωσης της πόλης γεγονός που
εξέφραζε έμπρακτα τη στάση ζωής και τις αξίες των Σπαρτιατών. Με την απουσία
των τειχών τα οποία στην αρχαιότητα ήταν
συνυφασμένα πέρα από την πρακτική αξία τους ως αμυντικής θωράκισης με μια
συμβολική επίδειξη πλούτου, η Σπάρτη υπογράμμιζε
την αντίθεσή της σε αυτή την αξία[23]
. Από την άποψη της έλλειψης οχύρωσης αλλά και της τεράστιας για τα δεδομένα
των αρχαίων ελληνικών πόλεων έκτασης (8400 τ.χλμ.) [24]
της πόλης της Σπάρτης η οποία ουσιαστικά
συνθέτονταν από πέντε διακριτές
κώμες το ζήτημα της ενότητας του χώρου καθίσταται από
ανύπαρκτο ως την καλύτερη περίπτωση αμφισβητούμενο[25].
Όσον αφορά την ταύτιση της
επικράτειας με την έκταση που καταλάμβαναν οι ιδιόκτητες γαίες των πολιτών, η
Σπάρτη διέφερε από την Αθήνα καθώς η επικράτειά της προσδιορίζονταν ως η γη των
Λακεδαιμονίων. Με τον όρο Λακεδαιμόνιοι ο
οποίος μάλιστα αντιπροσώπευε και την συνολική στρατιωτική δύναμη της Σπάρτης προσδιορίζονταν
τόσο οι πολίτες αυτής, όσο και η τάξη των Περίοικων οι οποίοι δεν διέθεταν
καθόλου πολιτικά δικαιώματα και ζούσαν σε ένα καθεστώς ημιαυτονομίας[26]
Ο πληθυσμός των Σπαρτιατών πολιτών κατά τον 5ο αιώνα π. Χ. από την
άλλη, ήταν σύμφωνα με την μαρτυρία του Πλούταρχου 9 με δέκα χιλιάδες , ένας
αριθμός δηλαδή που σύμφωνα με τα κριτήρια του Ιπποδάμου ήταν συμβατός με την ιδανική πόλη και άρα με
το ιδεώδες της ενότητάς της[27].
Οι πολίτες της Σπάρτης διέθεταν
μια σειρά χαρακτηριστικών τα οποία αποσκοπούσαν στην επίτευξη της όσο το
δυνατόν πληρέστερης συνοχής και κατ’ επέκταση ενότητας μεταξύ τους. Τα
χαρακτηριστικά αυτά ήταν κατ΄ αρχάς η ισότητα,
και η μέριμνα για την απάλειψη κάθε ετερότητας που συνδέεται με την
κατοχή πλούτου. Χαρακτηριστική είναι η ισότητα στη διανομή της γης η οποία χωρίζονταν σε κλήρους που περιέρχονταν στην
ιδιοκτησία των πολιτών προσδίδοντας τους με
αυτό τον τρόπο τον χαρακτηρισμό «όμοιοι»[28] Κατά συνέπεια
η λιτή ζωή, η κοινοκτημοσύνη και η αποφυγή οποιασδήποτε οικονομικής
δραστηριότητας ήταν χαρακτηριστικά του
τρόπου ζωής των Σπαρτιατών πολιτών, οι οποίοι είχαν επιτύχει σε μεγαλύτερο
βαθμό από ότι οι Αθηναίοι την ομογενοποίησή τους [29]
.
Η Σπάρτη ήταν μια πόλη η οικονομία της οποίας βασίζονταν κυρίως στον θεσμό της δουλείας. Πρόκειται βέβαια για έναν θεσμό οποίος αν και υπήρχε στις περισσότερες ελληνικές πόλεις στην περίπτωση της Σπάρτης έφθασε στο μέγιστο βαθμό εκμετάλλευσης αφού σύμφωνα με τα λεγόμενα του Αθηναίου ολιγαρχικού Κριτία οι δούλοι της, που ουσιαστικά ήταν κατακτημένοι έλληνες και ονομάζονταν Είλωτες, ήταν «οι πιο υποδουλωμένοι στην Ελλάδα»[30]. Η ιδιαιτερότητα της δουλείας στην Σπάρτη βασίζονταν αφενός στο ότι οι δούλοι εκλαμβάνονταν ως συλλογική ιδιοκτησία[31] και αφετέρου αντιμετωπίζονταν ως συνεχής εν δυνάμει απειλή για την πόλη[32]. Με βάση λοιπόν τον θεσμό της δουλειάς αλλά και τις οικονομικές δραστηριότητες των Περίοικων οι Σπαρτιάτες είχαν αποκτήσει έναν εντυπωσιακό βαθμό αυτάρκειας και ήταν ελεύθεροι να αφοσιωθούν κυρίως στην πολεμική προπαρασκευή η οποία θεωρούνταν η υπέρτατη αξία της πόλης.
Γ
Η κατά Πλάτωνα και Αριστοτέλη Ιδανική πόλη
Ο Πλάτωνας θεωρούσε την Σπάρτη ως το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα
πραγμάτωσης της ιδανικής πόλης. Η ιδιαίτερη μέριμνα της Σπάρτης για την απάρνηση
του ατομικού συμφέροντος που συνιστά διασπαστικό παράγοντα σε μια πόλη και η
επίτευξη της κοινότητας των αγαθών η οποία είχε επιτευχθεί σε μεγαλύτερο βαθμό
ανάμεσα στους «ομοίους» Σπαρτιάτες είναι χαρακτηριστικά απαραίτητα σύμφωνα με
τον Πλάτωνα για μια ιδανική πολιτεία[33].
Όσον αφορά την αυτάρκεια την οποία ο Πλάτωνας περιορίζει μόνο ως προς το ζην η
Σπάρτη πληρεί αυτή την προϋπόθεση, αφού δεν έθετε τις αξιώσεις για το αριστοτελικό ευ ζην που σχετίζεται με ένα τρόπο ζωής πέρα
από την ικανοποίηση των βασικών αναγκών[34].
Ο Αριστοτέλης προσέγγιζε με κάποιες
διαφοροποιήσεις σε σχέση με το δάσκαλό του το ζήτημα της ιδανικής πόλης και
θεωρούσε πως μια κοινότητα εγκαταστημένη σε έναν συγκεκριμένο τόπο για να
ονομαστεί πόλη θα πρέπει να επιτύχει την
ενότητα της στη βάση της ταύτισης της επικράτειας της με την έγγεια ιδιοκτησία
των πολιτών της[35].
Το χαρακτηριστικό αυτό απουσίαζε από την Σπάρτη όχι όμως από την Αθήνα η οποία
πληρούσε την προϋπόθεση αυτή Η εστίαση
των Σπαρτιατών σε ένα μονήρη στρατιωτικό βίο απείχε επίσης από τον τρόπο ζωής
στην ιδανική πολιτεία του Αριστοτέλη η
όποια έθετε ως όρο το ευ ζήν των πολιτών. Η Αθήνα από την άλλη με την
μεγαλύτερη ελευθερία επιλογών και διαμόρφωσης της ζωής των πολιτών, πραγμάτωνε
σε μεγαλύτερο βαθμό το ιδανικό του ευ ζην[36]
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Συνοψίζοντας ,γίνεται αντιληπτό,
ότι η οργάνωση της πόλης και τα
χαρακτηριστικά της δημιουργήθηκαν εξαιτίας της ανάγκης της επιβίωσης. Ο
άνθρωπος για να νιώθει ασφαλής και
αυτάρκης χρειάζεται την ενότητα , τη στήριξη και τη συμμαχία των
υπολοίπων .Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ψυχολογική σύσταση του , είναι κατά βάση
κοινωνική, δηλαδή ο άνθρωπος ως κοινωνική οντότητα δεν μπορεί να διάγει βίο
μονήρη αλλά συλλογικό. Η πόλη ,λοιπόν,
αποτελεί το στέγασμα που μέσα σ΄ αυτό ο άνθρωπος δημιουργεί και προοδεύει. Για να μπορεί η πόλη να παρέχει στους πολίτες
την ευημερία και την πρόοδο χρειάστηκε
για τη θεμελίωση της , την ενότητα, την αυτάρκεια και την αυτονομία. Για τις
πόλεις που εξετάστηκαν η Αθήνα πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις , διέθετε ενότητα
του χώρου .Στο άστυ πραγματοποιούνταν όλες οι δραστηριότητες που αφορούσαν την
πολιτική και δημόσια ζωή. Εκεί συναθροίζονταν όλοι οι πολίτες εκπληρώνοντας
κάθε ανάγκη. Το εμπόριο , η ψυχαγωγία , η εκπαίδευση , η πολιτική
διαδραματίζονταν στο κέντρο της πόλης, στο άστυ. Η ενότητα στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε λόγω της ενότητας του χώρου
αλλά και της αρμονικής συνύπαρξης των πολιτών που προέρχονταν από όλες τις
κοινωνικές τάξεις.
Στη Σπάρτη αντίθετα δεν υπήρχε ενότητα μεταξύ των πολιτών. Οι όμοιοι είχαν
συγκεντρώσει όλα τα προνόμια , ενώ διατηρούσαν
εχθρικές σχέσεις με τον εσωτερικό εχθρό τους, δηλαδή τους είλωτες και καταπίεζαν τους περίοικους Άρα οι σχέσεις τους στηρίζονταν στην εκμετάλλευση και όχι
στο σεβασμό. Όσον αφορά την ενότητα του χώρου η Σπάρτη αποτελούταν από τα
χωριά τις κώμες και όχι από ένα άστυ ,
όπου και λόγω των δυσαρμονικών
σχέσεων δεν μπορούσε να συμβάλει στην
ενότητα. Την αυτάρκεια και την αυτονομία τις συναντάμε και στις δύο πόλεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Μήλιος, Ν. Μπιργαλιάς, Ε. Παπαευθυμίου, Α.
Πετρόπουλοιυ Δημόσιος και ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα Ι : Από την αρχαιότητα έως και
τα Μεταβυζαντινά χρόνια τομ. Α΄ , εκδ.
ΕΑΠ Πάτρα 2000
Μπαρτζελιώτης Δ., Πόλις και πολιτική επιστήμη ,εκδόσεις
Τυπωθήτω, Αθήνα 1996
Cartledge P., « Η ιδιόμορφη θέση της Σπάρτης στην ανάπτυξη
της ελληνικής πόλης –κράτους», στο Α. Δίπλα , Ανθολόγιο Αθήνα και Σπάρτη Αρχαϊκή Κλασική περίοδος , εκδ. ΕΑΠ,
Πάτρα 2008
Mosse C., A. Schnapp-Gourbeillon Επίτομη Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας ,μετφ. Λ. Στεφάνου εκδ. Παπαδήμας Αθήνα 2011
Todd S.C., « Αθήνα και Σπάρτη », στο Α. Δίπλα , Ανθολόγιο
Αθήνα και Σπάρτη Αρχαϊκή Κλασική
περίοδος, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα, 2008
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
